1
200
1
-
https://odyssee.univ-amu.fr/files/original/1/212/Mejanes_RES-O002_Statutz-Provence..pdf
5f385061aa6ca6e0e1b4efd4d05613a4
PDF Text
Text
Q
V'l
~
..:1
~
~
.
N
~
>
u
U
C
8
o
. ....
c:
...
.
e
°a
u'
.",
~
'"
.,.~
'"
...
~.!!
w 0
'" u
e:c:.
roi u u
GJ~~
.v ...,
~o:s
~ :) 0
~
u
;; ~ E
~O ..!::
4;
'"
"u
Eë
8....1
-e~
"
é ~
c.
~c ~
U
.l: ~
"
::l
C
u
u
cE"
U
E ."~ ."" .t
::l
:l ·C -t.J ~ ~ ~
c...
~~"ë
en
~ ... u
0
_
•
_.....-.-0'
~
~
Cl
Vl
loI.l
~
~
0
Vl
f- ....
>
'"
..... <
tIJ
~ U
~
•
o.
•
0
c
•
.,
Imprimé
01
à
0
~
t:u
u
-...-;
•
~
"c
.~
1
•
' t--.
0 \ _
boL c..
u
..
<>-
:::
j
j ..
0...~,C) '"
o .:;
Ë'
o~
--
8
-u
u
~
~ <
~
«
à Lyon, J 566 .
On Ie:s vend à AIx par Cle:me:nt Pache Libraire.
à l'entrée de: la taUe 49Yalays•
'-
.
•
\,
�.•
,
.~
"
• •
•
•
..•
•
•
..
•
•
~
•
•
•
•
.,
~
:
'.
•
,
1
Aù L. "ée-teur
fi l-l.....-' ,
l
Amy Leéteur veux tu voir ce liurer
pOlldain bafii d'vne plume legiere,
Prendz con\e moy,& douleur & regret,
Mes anS,LUon tép,s ,& Ina cure ordinaire,
Puis d'vn doux oeil alors tu le,liras,
les ~rreurs tu me pardonneras.
•
•
Ft
•
.
"
•
,
-, , \li, "
", ,,,---., ~. '"I .. F-
•
~"
."
,';"-:-,
' v· •J
.
. ...~.
.J 1:" ' ~HI'I
\ ,I ;1I ' n 1
_ flO "'
!.).! . - .i~ll
-
·pas en
Keplorer de (on Duc la narure
[ 1)0lheFrance he!as! qui [iota
be(que!z. ( l'annet en telle, & au
~:q & la r.edoubtez) laJpuilfanèe
L" rendue fi: tichc , & pleine de
Decha/lànt aŒez loing [es voylins
Q.gi enconcr' eIl' elloientl felons &
Ne deburoit ell' encor' atroCer (on
De pleurs chaucz & cuy[ans! qui
Auffi grand pour le moins que
Duquel ellle debord li preignanc &
Melme poutse grand'Roy François ,
Plein de [('uces bontez , & de toute
Pere de ces neuf [œurs (gardlênes de
Du mom cant renommé, qui a doui
. Ou poud,:: Roy Henry, duquel (
Fuc elèrll..U1C:1illli'!a diuine ceruelle.
Mais ..qmm' pn voit l'b yuer Ces hauc~
S~ f~l1ôit, de noz yeuL. làrmes faire c
,T o'Jt ne (eroit que pleurs, & vn (CliO
SC' vit de noz corOV' ,iC Z le termoin
Or' q~d du lourd Cahos Dieu
COQlmandam à cha[c\ln de faire (es
L'VI) de 'momer e~ haulc, l'autre de
VI]. ellage plus bas,}' l'aufre
CelllJY qui nous 'nourrill '& apporte
De ces 'Îl1?cres au~i fôrma là Creatur~
A l~maige de luy, & luy monilia
,Sur [BUtes ,ill'aymoit,~ luy vÇ..ll~,
~
�~
_.....-.--
...
°a
e.
'"
c:
~
.
N
V'l
~
..:1
'"
.....
Q
tIJ
~
>
0'
~
0
~
.,.~
...
~
~
Cl
Vl
loI.l
~
~
f- ....
<
à
u'
.",
Vl
>
C
U
•
U
::l
:l
o
E
•
-
e:c:.
roi u u
~
~o:s
~ :) 0
:::
.~
."~ ."" .t
«
~
u
E
U
~O ..!::
C
u
::l
.l: ~
"
8
o~
-
c.
-e~
"
é ~
Eë
8....1
0
~ U
~
u
-u
Ë'
~c ~
u
•
' t--.
0 \ _
o .:; j ..
~ < j
~~"ë
c...
"c
1
0...~,C) '"
·C -t.J ~ ~ ~
c.E
";; ~~
....
t:u
-...-;
boL
u c..
..
<>-
GJ~~
.- v ...,
en
~ ... u
0
_
u
~.!!
u
8
'"
w 0
'" u
'-
.
"u
'"
4;
~
•
\,
.,
01
•
o.
•
•
0
c
Imprimé
à Lyon, J 566 .
On Ie:s vend à AIx par Cle:me:nt Pache Libraire.
à l'entrée de: la taUe 49Yalays•
�Extraiét du priuilege du IZ~f. a 1
Ar l<ttr~ s patantes du Roy nollre {ir< données' 'R'
1
'1 '
'
a "ms, an de g'ace
ml cInq cen' cinquant e fept, & le d12lefme iour du m
d 1
permu à maill,e Loi, MalTe Doa eur & Aduocat lOy' e umg, dl
d
.. d P
, r n acoun de Parle
ment u pail e rouence,faire lmpllmer le, /latutz dud,a p ..
1
•
Iigez" & plufieurs ~ommentalres par iceluy compofez fur I:;~i~~ ~ytUt
col •
Inhlbe,& detrendu a tous Llbraires,lmprimeurs, ou marchans d'im :, <.
ou fair e Impnme"ne expoferen vente lefd ..:t,t Ilatutz &
pme,.
dan, le R ?yau~e de France,& comté de Prouence, du~an~~;;~:;n~alres de~
me de hUIt JOI, a cont<r du iour & date de la
' "
p ,& ter·
d
d ' b'
'
prom",. lmpref'ion furpein
aman e al maire,& confi{cation de, liure, enlier, lcdia fei"ne~~' c
e
P
,\
.:
"•
~~~~:~r;~~:t~~~lld~ocn~~~e~tUdla
priulle~,{i6né
par le Roy ~on1t~ ~;P~~
.
oyen.
E~t:a~ét du priuilege de {a C~~rt de parlement
du pays de Prouencc.
P
-- - -
ArarelldelacoUrrdeparlementdu a" d'P
'
., \
le vingtunie{me'Jour du
'
P 1S , rouence, publIe a la barre
OI
faiaes inhibitl"on. &
; d~ May,mll cinq cen, clflqua~e (ept,(one
.. neDlesarousqui
r ' cl
d
'
d la paï' deProuence Iddlazll atutz dudla :J'ar Jen ra, ven ledans le.
par kdlétMatre ne Its cometai,e, r. '
p ucolllgez en forme de liure
& expre, confe~tement fur la pei ur ICCUX pa, luycopo{ez,{ans {on vOllloir,
ne contenue .Udla ardl fig ne'• .
FabCl.'
,
d.:
Extraétum ex priuilegio Reuerendi{f D l"cob' M .
S lE ' fi ' ,
"
... 1 ane
_2 a pl COpI VlUarienus Vlcelegatilocuntc_
nentlS,& g~b~rnatOlis generalis
legatlOnIS Auenionii.
Eereto Reuerendilf. D V ' l ' A
Llbrarii"Bibliopol;. me"e egalb' uenionis prohibetur omnibuf
,rcaton us habitant b ' d '
te, & Comitar", Vena} /Sin; ne
cl'
1 USln laa ciuitaImpri mere, aut curare imprimeDd au eant,aul prefumat per oéio annos
éi. à domino Ludoutco MalTa
a, nec vendere Ilatura PrOUincia: colle_
fine '
Ifc
,DCC commentaria ab
d C
!'U' expre oconfenfu,(ubpe a eon fif. ' , eo em,uperiisfcripta,
tranz lifco apollolico applicand n d
CJtlOnl' I,brorum, pœnz arbi.
MalTa:,v 1 l atJUSJO
' ugnataracJcO a:. amnorum
."
,
..
~ & 1nt ere Ifce d h".I'..>1.1dominl
{ub ,nno domin! rnill~{im 0 lneturco<efi'a Auenioni in palatlO apofiohco
~jlll~~r~i~~~~ept~~r~,;utnge~~e~~? 'luin'ltlageli~o feplimo~ & die
D
"
•
•
&
CLARISSIMO VI R 0 '
IJANNI AVGVSTlNO A FOR EST A
B:uolli Trirenli apud pj'ouindab ln
[u prema Cuna Pradidi digniC.
limo ludouicus MJlfa S.
OIent, prxfes xquiCsi me, qui [ila, aut aliena
111 publJcum emitrunt, ea graui, ac amplo
VIro dicarc, vr in manibus omniu m à quorlidam obrrechuone elus auaoritatis pre;:,
lidio rura cÎlcunferalltur: qucd li vnsuam
CUl'1uam fUIt f.1clendum, mihl mea, IX ahena dlUulganri
faclcndum elfe conil:ar: in lucem cnÎm emirto flatura, &
,c cm[uerudines Prouincix mulris antè annis à Principlbus
cJnce{ll~, nu riqllam ta mên dlLlulgatas, & ira tari po pu 1o,
;lut n:aiori paninunquam notas , ~are hoc fOlét dm reprehln(lOne torrè non carebit:multiquc me plus putare inrelllgcrc,& {~pere, quàm eos, quianrè tuerunt, ~ nunc [unr,
VICOS prLl@entl[~imos, omnillmguelilcrarum genere non
.[olùm unétos, [ed euam perpohtOs arbitrabuntur:qui perf:\..l:um, & elaborarum opus perfecllfenr, non alltcm illud
me debere agg redi, qui l11J.ncum, imperfeél:um, & mcultum exhibe.lm:aut ab iJ ~ ,qui lmpcrr Hunr,ad quos (peQ.ar,
dIe pediclendum. Cùnl !taqut tÎl[pi carcr per m ulras re-,
F lch: n(ionts potiuSCUpldo~, qu.lm publiO:: Vtll1taÜ5 aLIdiolos hxc, & mu! tô acerbiora lrl meconiea uro " t ~ vnul11
cllgendum putau:, in cuius non,ine hic ltb e~Iu s à c.l lulTIll l:t
[cc'urusdlUul g arcrur~atqLlell1 lllcem emttrcrelur. C ll enim eum potius ~n\tterenl qu:im tibit ,q ui llI J ic ljs [l,lpre.mJs.
"
a L.
p r.X:!jJes
•
�co:
tri'
ft
f.
prxGdes: cuius omnes admirantur in percipiendis, &
gnolcendis cauris celeritatem, in dicenda [entc:mia vita':
lIl teg ' it arem, Gngularem prudentia m,[umnum in iurc:ci.
ltih (clenti ~ m, incredibllem in pronuntlandis Ardbs de
trib un al! loco decon{ilIj Cementta memoriam (n~m enim
pronullti are memoriter, Ced de Ccripto recitare vide ris)in
q\lcrelis priuatim au ci iendis facil.tatem, in rc:[pondc:ndo
moddb am,in pc:rquircncl o,ac inudbgando vero diligen~
(iam. Hix tua: innumcra: virtL1!es abdItx in tcneblislatebanc, tandem in Iuce Prouillcia:, in omnium oculis, & auribm ponuntur. Addo gcnais nobilitatem, quam ira tuis
pr:rcbris virtutibus auges, & ornas, vt ci nobilitalis initili
dare, non ab eo accipere videaris.His igitur de caufi~ bune
libdlum tua nomin e cenCui dluulgandum,vt tati yiii pra:Gdio tutus in omnium manibus cll]: incipiat, & circu ntèra
tur. Alia eriam caura me im pu!icl nam :iudices & h1f'criorc:s, & inferiores, pofihabitis omnibus leglbus, pet lb tuta
de cauus fl:atuunt, & iudicant: quod G alIgua non vCu recepta, caneda, obCcura, & dubia am pldsimus ifi:e ordo,
cui prxes, vide rit, poterit [uo iudicio :Iut reijcer~, aut pa,
tefacerc:,& interpretari: ira ner, vr aliquando [ciamus, quo
modo litenl inferre, & Cufl:inere, cœptam per[equi,aut de[c:rerC',deiurc: petentlbus re[pondere, litigantibus ius reddere prudentes, & vtilrter nos 01'0rtcaL Vt autem lu [plcioni hominum, cuius memini[uprà, li forrè aliqua n:l~
{catur, occurram : omnibuGlue probem, me alio animo
hoc opus faciendum [uCccpiffe, quàm iplifortè UJ{picérur,
paucis huius faai rationem reddendam c:xjfl:imaui: inde
lllitio dudo, quod natura nos genuit, procrc-auir, arque
cdi~it J vt partem nond .ort(Js , ea~qu~ m~~01em par da
communia-,
cOIn munis ômnium plrcr;s libi vendic~rc:t : pr~ qu a Ci
t
1
ci
lint CillCS profmuri omnes, labores [UCClpcrc:, c:tlam, fi ex:
pedia t ,mortem oppe tere dubit:tre no~debem. ~am ~bre
cum ea le cre, & conditionein ProUInCla natus Gm: vt Cl de
me bcnè ~erita:: omni opera, cura,indufl:ri:t g ratiam refe-.
ram, acqueme meritorum ab ~a acceptOlu:n ,m e.morc:m,
& gratum ofl:~ndam, non alia In re meilUs, quam 10 dluulgandl5 dus legibus, & fl:aturis meo non par~o la?ore,cum~
ma cura,perexi!!ua indufl:ria declarare po!l~ anlmaduertl.
~àm aucem Gt ha:c fl:aturorum pubhcatlo vtllis vc1 ex
hoc intclligi potefl:, quod ea, pofl:pofitis ~o;nanoru.m, &
alio rum legibus, in deliberando, conGllOque cap,endo,
:lC dando Cequimur.Nam quemadmodum Ic:glbusRomanorum rcfpubhca conaituitur,(on6rmatllr,~ guberna~ur
ap ud eos, qui ijs vtuntur : fic pcc !l:atuta legeCque propnas
nobis in priuatis, com:nunibufque rebus caueeur, atque:
lm publiee: redditur, {ine glllbus nemo ad rempubllCam
adminifl:randam !l:udium [uum conferre, neque cau{a~
forenCes artingere potefl:: dl: enim !uri(conCulrus.(vt ait li:.
bro primo de Oratore ad ~ntum Fratren~ Clcero)ql11
Ic:gum, & eonCuc:tudinis eius, qua priuatl m ~lUltate vtuntur & ad reCpondendum,& ad agendum p.!r~tu~ eil:.N e ~o
itaqueimpcritus !l:atutorum,& conCuetudln1S elUs PrOUlnciz, in qu:t habitat, fc: iuriCcôCultum appellare g~.c:at: quod
nomen eui haétc:nus m erito tribui pOtult) Male Igltur no:
{ha: reipublica: Prouincia li ad hune vCquc: diem pro(peéhl
fuir, quod t.tndiu tulerint Prollincialcs fl::mna in Archlllo
abdita occultè latere: : & qlJod non tantis labore, cura '. &.
fumptu curarine Pllblicanda, qU3nti~ vt â R C:'gibu ~ Proum- .
cia: comitibus obtincrentur (bbora~unt. ~od mter cx-
.
- -~
. .-..
_ . a -
3
tcra
_ ~
�,\
J
~
~
1
.!
-
t<1
~,.
tcra'negocia p~r ;!g,~ ljd J conandum ilIis, ac contendendii
fuit: fi enim poffuntm republica, ln foro, prÎuarisin rcbus,
& publicis per ruas leges Ines pre/entes dirimere ,futuris au.,
t em occurrete, guid cauC'\': dl, qllod [ua libi mulrà factlior a r li Aquant,aliena vero ad negocla t raétiida adhibeanr,
.c aque gUlbus ad!hiéti flmt, qu xque ipfi petierunt negligant' H.rc,nili fallor, [ola cau ra dl,quo d ij concdfa à prin
clplbm ~quitsima O:atutain Archiuum Regium abdldeIUl1t, & incluCerunt,putantes Ce [uo munere,& OfflClO fU:1':
étosii in eo [cI·ipta (alua conCeruanda rdlnguercnt , ~? d
l)on Catis dfe exemplo Romanormn perlpici facdltmè
,polelt: qui mitsis decem, aut (v t al, j volu nt ) tribus in Gra:,ciam CiUlbus, vt ex ea Romam leges
, adferrenr,eas ddatas,
,fx acceptas non ~econdiderullr, Ced in tabLdis xneis per{cripta3 proRoO:ris propo[uerunt, vt polf~nt apertius ab
pmnlbus pcr(pici,' PO(llcrunt icaque Romani lcges ante
pmnium oculas, vc ijs Clues obCequerentur, aut, {i non fa,cerent, iure in eos animaduerteretur, Cl! m iultam earum
non poffent ignorantiam excuC'u e. Maxlmis itaguc [unt
cfferer di l:>udibu s viri Prouinciales, qui à principibus mul
ta iuO:ilSima O:atuta, immunitates, priuile~ia toti Prollin,cà vtdiJ, & necelfatia immen{i~ (umptlbus, incredlbtli
cura, lumma dlIlgentia impetrarunt: vnum tamen adhuc
ab eis ddideratur, fine quo ret'quos conacus vanos,Ja~ores
inanes, [um ptus inlltibtc:r fatlos, opus. inchoatum l id cO:,
imperfc:él:um cffe nemÇ> non videt: dlud autem dl, vt Ila.luta (eo animo petltl, & conceffa, vt ab omnibus perfplci3ntl!r, pon in occultQ latcane <X lupprimantJ1r) diuulg-ét,
.pubIICCnt, :InteomOlum oculos proponam. ~od li fecetint, magnis e.rit totus populus [ubleuatus üim pub us~ Go~
{ :
l.'
-
-
-
guI~
gu li enim videbunt guid ~quum {it, quid iniquum:{ibi po~
terul1t ip{i in linbus inferendis, pcr[eguendis, & de[cren-;'
dis dfe con[ultores~ qllod li expetendum lit aliunde con.
li lium: aut caur.'l [ententia terminanda,habehit con[ulens
quid in rcCpondendo, quid in iudicando, iudex [equi de,
bear. Breuiores itaque fient lItes, mmorequc [umptu terrninabuntur, atqueè republica Proumciali, earumqlle
fautores, & amatores expellcnrur, ac cij.cicntur. ~od li
fiat quàm mllltis erit orba Prouincia malis, qu~hoc [010
diuturno, inteO:ino, & domeO:ico malo cum maxima om- '
nium calamitate eO: rcferca. Hanc ctiam O:lIdlOlis homini~ '
bus in [uam patri:tm è gymnafîJs legum publicis rcdeun:
tibus vtllitatem , qua: nemini ad hue potuit conringere,
ha:c O:atutorum publicano adferct: nam dEder, ne ho[pi-.'
t es, & fiatutorum interca:tcra in iudicando, & con[ulen. '
do [cruandorum expertcs,& ignari plane: veniam:quorum'
ignorantia homines alioqui cloétiCsimos [xpe cogit in fo-,
ra tacere, [peétanubus multis, ac ridenribus, ijiquc om-:
nil1ffi di(clplinarum ignorantilSirnis, à quibus turpilSimu'
cO: eruditos homines palam reprehendi. Pra:terca funt'
multi Prouinciales, qui (vtfcrè fit) Cuis non conrenti, ad
extcros confugiuntcon{ilium expetitùri, quibus legum
priuatarum, & O:atutorum impcritis cum magna con!îliii'
capientis iaétura inutiliter dciure C0mmuni rc(pondetur.
Denigue plcrunque accidlt; i-111O ferè quotidie, vt :Ilfqua:
cau[x,ea:quc grauiore1i ècurijs Prouincia: ad alias transferantur, atque euocentur,m quibus iudieandis lb.tutis Pro-'
uincialibus({i {it locus)vti debent iudices:quas a:què, & iufiè decidere non poret u-nt; ni{i ea ipli viderinr, & Jegerint.
Ex ij~, & ~lijs) qu.a: optimus le~o! meditari poterit, c?lli-'
a ~
gltur)
a
�{<1'
ft
~ \
gitùr ~ qu~m m~xima omnium iadura l1:~tuta hucu[qu:
Jacuer inr, ineogOlca populo, & Ideo lnutlha, perinde ac il
Jlunquam fUlflèmimpetraea. Meitaglle, cùm fadumhoc
~b omnibus neglJgelCrl1r, publica: vtlllc:ltls(quam priuaH~,
lx fama: pra:poCUl) cl1pidlras, & l1:udium impull1:, vr hxc
{latuea, qua:magnobbore, &euraexvarijs locis rumex
piCCHUS, {a ris (ve puto) ernendata, in iudiCljs ferè recepta
typographo formis n1.lndanda, ac publicanda dar, m; reliqua reip-IJ bliex adminil1:ra;ores,lUtores,ac defen[~res,ad
quos [pedat, inCpirante, & infligance deo, aggredlenrur,
& perficient. ~6d Il Iludioll,ijq ue eruditi, qui anrè fuc-.
.r unt, aut qui nunc Cunt, Ilatuta, qua: ex Archiuo deprompta à multis accepelllnt J emendare, & in vnum volume.n
coI!igere,& ea,qua: varia, frequenci, & longa ledlone d;-.
dicerunt ad ea interpretanda rderre, atqueommbuscomunicarc pocius,quàm propria IIbi habere voluilrent:eos,
fi tempus aliqqod ad Ccribendum Cump(i!fenr, prop : i.1 m
vtlhtarem pubhca: poftpoCuilfenr,ac (e à litiu m mulurudine, & cauCaru~ varietarc abftraxilfent,atque :lbduxi!fcm,
multo emen'ctatius, & eruditius Pllblicare, & imerpretari
poruilfe certo Ccio: quos tamen aliquando amplos, & dottos commentarios [criptulOs propter (uamoptimam in
rempubllcam voluntatem fperant,& optant Prouinciales.
Et quia variarum linguarum ftatuta hoc libello eontinen~
tur ,qUJfe eaita emittam, neque in vnum [ermonem tra,,;
ducam, paucis rationem reddere volui : :l!1dio enim [u{urrari,hoc à nonnul/is improbari.Q!!.are certihimum efl:,
fingulas Iinguas {uam habere emphafim, (uam vim, lium
proprietatem (uum dicendi genus: quod fi vna in aliam
~onuer!atur ~ i~ ~on liat ~ i~tegra J & incorrupta ma nente
,.
{ement!"'~
{(-neenti:!, qua: per ali a verba non tam propriè nec exprimi
nec dedaran pordl:. H oc te!larur in Academicis Cicero,
tefranrurTheologi, telbntur PhIlofophi, reftantur Medici,t e ~a ntur (vt ~no verbo dicam) Olnnes dlfè'plma: ex ([10
prlO,C Jp~O. vdutl ex (u 0 fome 111 alias linguas deriuata:, qua:
pur: [cm non ponum, nilI co [ermone cognico, quo ab
ll1JtIo fuere expltcara::quod iJ experiuntur, qui vario [e:r-.
mone arres [criptas non dicam vorarunt,Ied (olùm degu{b.runt. Proprer guam cau[am dlUus Augulhnus Hebra:a, '
Gra: ca, & Latina fUO theologo diclt elfe: necelfaria : nam
mulra funt,gllX ex Hebrcco in Grcccum, & Latinum,è GrCCco in Latll1um [aIlla [ementia conuerti non polfunt: tune
ad (uam linguam vclmi ad iuum fontem eft recurrédum,
vtex ea res planè intell'gatur. ldem credo in aliJs linguarum generibus, & in f1:arur,is, de quibus nUllc eft quxflio,
elfe dlCendum: guœll1ltJo co [e:rmone, quo[cripra{unr,
publlCari oportet, vt II alium fortè vertantur, ad eum
confu giamus verè intell éluri,qucc ab i.ntc:rprete nec fig nificarJ, nec c:xplanarJ p01:uerum. ~od tu, prx[esornacifSi_
me, Grxcarllffi literarum, & Latinarum peritiLsimus,om_
niurnqlle dodrinarum genere politifsimlls optimè nofli,
clllU[que rei es locupletiisimlls teftis:atqlle re 1 pra dodlfSi_
mè in Arellis gc:neralibus h en d eclarafli, cùm vno, aut altero verbo Gra:co arduam, & difflcilem qua:llionem , de
9ua agebatur, decidifb, ocio(eq ue iuris CiUl\is interpretes
ll1finitas de ca re pagina~ fc ripGlfe oilendifli. ~àd fi non~ulIa lInt idiomate m aterno non fa2a flatura, ea porius
In vulgarem [ermonern, id cft, Prouinclalem , qu à m hoc
[crmone Ccripta in alium traducend:J. exiftimarem : nam
.quamuis multl ex Prouinciahbus varijs loq u:wwr lmgua-,
aa
mm
in
�rum O"cneribus,plures tamen funt,quibus.cua (olùm lin gui
cft cggnita: maiori ergo parti expedict, G[ua lingua Lu as
leges lcgam Prouinciales: .qui ~ona~i, . ac contêndcre debent, vt ca antiquis temponbus a malOnbus culta con[erue
tur, & augeatur. (cu potius rena[catur, & rcuiUlfcat: ita
cnim ab omnibus contemnitur, vt cius prifiinx dignitatis
vix vUa rcliqua Gnt vefiigia, breui) niG prouideant, peritura. Accipe erg.o, prxGdcns dignifsime, hoc paru um
opu(culum. 'Uudque pro jfio ampllfsimo ordine, (umma
in co potefiate, maxima genel is nobilitate , eximia in
omni.um di[ciplinarum genero [ciemia, & tua :lpud omnes maximè Prouinciales gratia, &: auétoritate defende:
ita fiet, vt hxc fiatuta, meaq ue quxcu nque fi nt in ca com-'
mentaria tu~ virtutis,auétoritatisq uc prxGdio tura à male~
uolorum inuidia, & obtreétatione hberata,cum magna rei
public~ vtilitate ad omnium maous facilè perueniaot, in
ijsque diutius con[eruentur. Yale vir ornatifsime, & mea
fiudia adiuua. Aquis ex nofira priuata Rlbliotheca nono
Cal: Ianuarij 15 SG.
.
Index fiatutorum.
A
gant drcum cireaduitatem aquen
Accufare quilIb<t ex Aquenfihus po.
telbn b, no tam fuo, qu.m aliono.
pagina.
<Ix.
A ntreuanis.
ex xxiii.
A ppellare l,cet a (ententia iudicis adi·
ri vt bonus vir. &e.
Ixi.
Apodilfa fe fa (enla argent par la us
<ommilfar is, que exegi(fon las talha' l
cxxx v.
rem.
c1viii.
Ciuis quaodo qui. dlecndus.
exiii.
CI.mour exp.u(ad. d' vn Rorin envn.
court, fi en vna autra court {e t' Kpau (ara,
cxliii,
CommHraris exegifrent don, dal rei.
&c.
exxxiiii.
Compromaront le feign<ur & leuu
hôme, : vniuerfires & particulien:
Atte/l.tions prt lr., an tout jour va: . parents, atfins,& conioinfrz.
Jour encara qu e lous tellimonis
D
fiâ morts {enfa ellre reeéra" exxii. Debitours non fe;an prelrez de t.
B
per(ona ten' de fi era.
exiviii.
" Il annrs.
.
1.
dos
a
patre
Co
(olm.
Declaratio
cxx vi.
Danno arborutn de{lrll8:arum .cxxvÎi.
ll ,mois armenrorum.
cxxix.
ll;l,nno be(1iarum.
CXX:VJlh
Banno dara in vineis erradicaci..s : &.
mat.
ex ..
De far reuas, dezcns _ vintcns, tren-
tens de tous fruez.
Detrayrc {c deu la
(xl.
quinta
parr.
&c.
xxix.
quod nemo poEit eae bannerill'
xix.
duos annos conrinuè
cxxviii. Donationibus infinuandis.
Dons
dal
Rd
fe
exegilfon
(ens
ren
Banno fraa" in bladj',praris ,nemoprtndre, &c.
(Xxxiii.
rib us, ae defenG,.
exxvi.
Banno induirate A q uenu.
clx.
E
Bann is o u ium.
(xxix.
Ediéè
declarati
f
en
quoy {e doit payer
Boues,l5c ati.l animalia non capiantur ~
b
legirime,
&
fupplement
d'ic<ll.:
nccdedueantur ab aratro pro pi&
de
la
conduire
de
l'caued
.. mou
gnore,nifi .lia non (upedint bona.
cxxxii.
lins,&' autre eng1ns,
c
llCV.
Eneant non fe paga en alienarions
yoluntarüs.
xxxii.
Caplion perConaJa non deu ellre <on- Ellrangicu pagan ralh:u ~ qui Gnt."
[enrid. par lou prefidenr de 11 eamhé encaras que nô.y habité.exxxvi.
bra.per vigour d'vnc apodiffa, ou Extantibus mafeulis fœmin, non (ucantr.1 eCcritura que non fia retone ...
cedant.
lxxvi.
gud.legitimament.
exiiiii. Statur modifie.ir & declarant lou preCaution non es donada (n vn ,rime
cedent.
Ix.xxvii.
teugier.
ex".
Cnarauilhs non fi falfan, & peloras ,
F
. no n [e paga'!...
ex xxii. Famuli p'cant {alarium annum poil
C1.Ues Aq,ucnfes hgneUaDt, & panor:
di{cellum a domino.
(xxxi.
aa
•
20
�1 ND E X.
Nobl<.,& G elltilhomm<s fi~n tégur'Z
l
Inctrcer ~tu; quando examilllndus.
&c.
, xix.
d e compromcttre-.
o
x \'.
e xlC.t.
ObJ;goti on genenlle es (u(fi cientc a
lu:" a lej(uch d<fenduI: & Rulf1lns
h cou rt de la ca mbra.
cx'.cx l i.
Olf,Cl.l k .. A quenfes tJm m ai Oi c s q~:1
mtnorc~ co nt nb ua.n t in ontfJous .
t nc.\fc .:: rafl~ fine cul pa.
non .H1(on b.lbl[ar au pays. cxxv.
I nfornlJtiones d,bene pr~ccd('f(' i l)~
c '\rc e t' ar ion ~ m.
c xdii.
IljÇ rctln -: ndi lure prœLlCionis, & lau-
d .nd i cxJi rot el!.
xlii I.
L
Lata in qllibus non {oluitur à ciu ibus
Aqu mGb us.
cl vllI.
Laus nc paHocins fion fi de mand :m
apres ci nq ans. ~tranra de tas l.1 -
t ><,& patrocin< Ce fa {<nra prendre
~rO"en [ das debn ours.
cxlvit.
D
I
Latis
pro iniurli ,*
ex V I.'
Lrnones non flnt in P roll inci a.
{ XXIi.
Letra. de c1 .ma non /i balhan ,r, nC~
ve(eT J'obJig.anfa.
ex"i.
Letr~ç lêmeron en ex ecurion par fous
c1x.
OffIciers non pre ndrri: 1l ren raot pcr
det:n:t que alltrarncnt.
xi x.
O rdin:ltio mJ.griflc orll m dOOllnoru
r ametx C('IOlDlHor Um Pro llincire
d~Jacis pro iniuni s.
cxlvi.
p
P .dCllÎ<", & detcndutiç.
cxxx.
Ped.1 0'i mn , Ierdam, v eétig .l 1, rcuam ,
' r Aqu t! T'l :z
& a haonera.. non [oluun
"
[t S.
c1i'(.
Per non con(tétio nem inu e nt a:-Ij ri:b
h .rre d~ noO perJlcur u cb elltanlca,
& quo-i cclT.ltor po("t prohiher e
JI/HIS, & flkJdixd~trJ étioné. l xxi·.
(xxxv. P:rnJ. caIt0n1 ";0 CI imÎnal,bu s. ,x x i.
Lou s commiffarts, qu e fxeg ,(fa n lo us P offC/; ions d Je ni"bks [, podon d edons d.1 Rey, nOI1 (e fHan pa gaT,
fendre tout lan.
(Xx x.
fi non dal derritr 111ce Dunt aura P re/cri pti o ,q ux co. de iure communi
Hb fJ <.. ha l\:x\:(utlon derrierJ.
(unIt lIH<:r ClUe~ Aqu en((s ln ClI ..
cxxxiiii 4
ri acamerç:. lvl ulter pro d e bito ci =
(x xii ii.
. Ludl noxi prohibent ur.
udJnon Incarcera{ur.
(xlix.
Magiller non dim lttat m et({" narium
anU ( (" mpus:nec m~r,cn.lriu s ab co
dJfcedar.
exx"i.
M en:hl.n{S:J& nuyrt'guÎcrs mena tQut
leur capinl en ralhJ..
c xxxvi ii .
M rrchan t. farao I,bre de rafon , & Y
boutaran [0 que balhan, & (0 qu e
recebon.
(xxx.
N
Il os de Icuf [u pc n cur &c.
exc.
0: 1011'\ nOt.UJ S a la fin
fi n:.
cxxxi.
de lur offJcii Subl!ltutio compendio [a f.éta i paJayrfo n a lurs /ilCedTo l1r s Jas efcn:
gano per verbum com uoe 6<c.lxvi.
piuras par b encfinr d~Jnll é carii. ix.
~-! lous OfflClcrs non rrendran rtn
par Jou decrc t dé 1., tutela' .
XIX.
T
Tute!Js, & tutelarum Iiberatione. x.
V
~ lou .. plus pro chanç en affinitat.&
parcntda Due[e.n retenir Jous beos
officiers dllluec.
M
ST A T V· T 0 R V M.
bled z,gr.igoo n., Ill: oliu e, aux 01<)an'p re> que (cran [ortis de lur tne-
ven-dus.
x xxi lÎ.
l
~d 'ppellare non Iieet fine 0"(,'
& d e mul", alii, capitlbu s,
xxi,
R
Re,o~rs no es parme< , ni appel apTes
leur pf (:mie r recours, fi non palf~
d es fl o ri ns.
x.
Rd axa ndu s In eareeratus data p~cu=
nia /i Tep eriri non poCsit eaut lo.
CXIX.
Re laxar (e deu vn deJn donnant ferman ra ,fi I Oll cas non amerita puni_
!Joo corporaIlc.
c xx.
S
Scmitours d emanderan lur {.lari vn
V cél:igalia noua oon impolluntur nir.
à principe.
(XXX JX.
Vrél:igll no es degut de [0 que (e por
ra pc. vs propn .Au crs dej(Te nd~ns,
& montans non pagan que paerlge , non peage.
(X X X I X .
Vinum exterorurn non immitutur
incra ciuttatem Aqucn(em,ntii mc-
treta yini afccndat ad duos fran_
clvi.
cos.
V létu.li. & m ..cc. apportent ur in
ciuitatem A quenC.m. Remmi ntmo potdl ra, ione deliéti vd cootraétus. Si c~n[us & ferUlcia ven.
d anrllr:Jipfi,qui e.faciunc poUunt
re Clnere..
cJjiii.
Finis indicis llatutorum,
In.lex:
aa 3
P Tcfcn p'io n a iI eu a Ja court de la
c hambre cO lnme de drOlét. cx li x.
P ritillegn fuad , f<ndont ClUrs Aq ué{~S propflolauétoric3te.
cllx.
~
02:!anto t~mpore ven iatur contra 01-
Ji enat ion" n<cerf" ia, fub I",/la f.éh<;& quando fruétu, comp lJtentur in {orrem.
:xxv i.
Que ceux qui (ont hors du lieu pUlf:
{ent retenu: & ql1and commence
Neogun non deu dire pres'lI <ors a
(a maifon, ou autra per dt ute <i
courir le mois pour re tenir.
xl i.
ui\.
cxlviii, ~ les (ubiu:h iront mouldre leurs
~l~dz,
..
,.
�IND!;X
~
;;
.
ë
..=•"
t<t
..
\
Index rerum;
tur.
lx .i."i.
Jlrbitratorum potefi.ti quid obiici.
turf
lxvi. x ii •
Arbitri & arbitratoris di!fc, éd"\ 9· 4
Arb i lri habét potefiaté iudic âdià par
t ibus eoprom ittentibus.liiii.xxx v.
Arbttri pofsunt olle qui non proh ibentur.
liii.xxvi.
Arbitriu dl10ru & .OCenfu , fullicit , fi
tc:rtius fit prx [cns.
bd.xxlii.
Arbitri li qui fint prohibiti , l\e, fiaeee prau er int co mpro milfu m, & fco
[ t nU a ferllnt,dl nulla .
Iv. xxxv 1
Arbilri t;;tu iud icat de eom prehen fi s
in Co tUOT!)mi(fo.
Ix vi.xii i.
A [emc:n ria arb itratorum r cgubrit c:r
non app ell. tur.
Ix v. vii.
A
1
Ablat iui .bfolutè pofiti etiam i~ Ila·
tutis f.ciunt conditionem & Inducut difpofitiollé. pag.l xx viii~ nu·v.
Accufat n<mo inGaUia adpa:na extra
procur.ttor(m R cgium . li. x Vli.
A I!hones perfona\cs ail prxfcnb~nt~.r
triginu annis.
ch~ , 111.
}EqUlt. s quid.
lIx.v.
Affines, & parentes admittuntur ad
retjotndurp .
xxxviLxi.
},ffmitate dl!fo lut>. non cog itur qui
f uit gener compromittc:rc . I X. V li ~.
Affmit.te di!foluu impedittlr m. trlmOn1u vfqi ad quanu gradu .lx.lx:
Ag natio , P.r cnte!a idem .
xli ...
Annus contin uus,&: vtilis. XXV J. VI.
Annus duplex emergens,& naturalis.
xx vi. v.
Annus emC'rgenJ-«brur ad recuperan:
àum.'
xxvi.JiU.
Appellans ante fententiam flOc caufa
ration.bili qua pa:n. dignus cH:.&
qux fit caufa ration.bilis. XXII."
Appdlare licetl fententi. iudicis .dit! tanquam bonus vir & arbitrato
ruro.
lx iii.i.lxiiii ,hi.
AppoU.re nolic~b .rbitratoru (cn-teotia laudo approba ro. - 1xv .Il:.
A ppellatl0 rcfcindit iudicatu feu (ul ·
pondit, & caufam reponit in eum
fi.tu in quo erat pofilité contella
1
tam.
xlix. vi.
Appellatut ad bonum virnm ex fiatu
to intra decem dies ,ex ordinatione
Regia '1uid.
lx v.viii.
Arbitcr nemo elfe cogitur, feréda
ci efi Ielétia,fi acceptauerit. H'P'
Arbiter vnus dieit nolle acceptare co.
promiJTum pofiea acccptat • an
poliit.
Iv.xxxviii.
·Arbitratore. cop!",henduntur fiaruto
de . 0prOmittédo no .rbitri.lix.iii.
ln
~rbi!!~\~~m per[ou!, qui~ oppo~~;
C
C.'ptio perfonalis eonee ditur \. in utc
ceduJz ucognitadi in eacontJO catUI oblig.tio.
exlv.i.
Caufa <Iuando dieatur infiruéh ad iu
dicandum.
Ivi. xlvH.
Cçdere potell pro x imus remotiori.
non tamen in p,,; iudicium propinqlliorum cr{.ionario.
xUiiLiii.
Cxdi non potefi ius retine~di iure
proxim itat ü .
XiI ii l .li.
C çdi potefi exfiatuto ius retinédi iure
prc;lationi~,non d~ iure.
~Iili. i.
Czfsionariul domini non potefi .Iii
eçdere
xliiii.ii ii.
Ciuis,& ciuius quid Arifioteli,& Ciceroni quid dodoribus. cxiiiU.x.
Ciuis quis di,itur vbi hab et domiciHum,
(xv. v.
Ciuitas &domidliii tribus modis qu,
runtUT natur.tliter. Se(üdo,anj mo~
& adualiquo dcclarare voluntaté,
tribus modis declaratur xoliitas 7.
Tertio,cx lUris difl'ofitiono ,8.idq;
qUlOdecim ffiociis.
cxv.vi.viii.
Cledci noncomprehenduntur fiatuto
de compromittendo.
Ir. vii.
Clawo.~
CI.mor vt exponatur an fit opus exprelfa curi " camer, obligatio,. cxl v. ii.
Cledcus pote fi bona oblig.re in curi.
fubm ifSlo nis , & pcr fchedam recog n Icam in eum agc:: tur. exlv.iiii.
C opend iofa [l1bfiitutio antè, qu a con
t ine.l t lidc i,ô miffari a, op us efi verbo (Jg nilici te tradu t é poris.lxix.v.
Compendio{. fauore matris o_mni t épore cil lideieomi!faria fi hlius lit
inltinltu! vniuer{atiter.
lxi:t.ix.
Co mpendiof. fubflitutio, matre non
cxHléte in media. aut alia perron a,
contra qua admittaturt aeir. pli pil
laris • .intr. pupill.ria efi dired.,
pofi fid ei eommiffarÎJ.
Ixxi.xvi.
Compendiofa [ubflitutio quare dic:atur.
lxix. iji 1.
Cop endiQf,(fi tell ator vfus dl dit11néhone t éporti )eoti net pu pill aré ex
pre Csi,& fiJ~icom m i{fari j . b x.x.
C op ro m i(fo fJélo ea IegC') vt co cordi-
ter iudIC ét,oé, dt bét cO, étfr<. H. l4-'
C ompromi(sum expirat di e Iv. xxxix.
morte.1 v.xLaocepta peena 1v. xli. fi eo
fado e.turad illdiciu 1v. xlii. commifsione p <r n ~.
l "o xIiii.
Compromifsum non fit in quxllione
huis.
li.x iii.
Compromill"um non fit, fuper re prohibita alienari.
li.xi iii.
Copromittcre eoguntur per fiatutum
de cau fi, de quibus de iure potefi
xlix. iii.
fieri compromilfllm .
Côpromm éte vno noléte causi termi .
nari, quid faciendum alteri. Ivii.li.
Copromittere de iure nemo cogitur .
lxi.xiiii.
Compromitterc non cogitur quis nili
petatur.
Iii. Xx.
Compromitti 'Iuondo pof,it in <riml
nalibu..
li.xvi.
Côpromitlere quoties cogatur.lii.xxi
Cornpromittltur de iis , de quibus
tranligj tur~
xlix.iiii.
RERVM.
Copromittitur infianli. perEpt a. b .
Comprommltur in executione (entent iz.
J. vü .
Côpromitti nô pon de .lim éti, futu ris line prçlore.de pra: teritlS fi,.Ii.x v.
Compromitti nOn potdiln duos, (ca
rtrtlus e!igédus,& à qlllbus.liii .xxli.
Cop,romitti no pott fi pofi innru l!bi
caut.m ad iudICandum. 1v,.:<lv".
Compromitti non potefi fuper re iud,
cata,nifi ab ea (uent .pptllatu.xlix.v.
Comprou.itti non potefi fuper re d e
qua non etlli,.
li.xii.
Coprom itti no pott fi fuper infirumé
to guaréngiz, leu fubmif,iÔis . J.ix.
Compromltti non potefi .Iuptr ver
bis infirumenti clans.
J. viii.
Com promitt itur fi fit renuntiatum
in {t.tntl z , non fi lui.
li. xi.
C onc\ud ere ln caufa quid. Ivi. x lvi ii.
Côfuerudiné red igere in Ccriptura efi
veiJe,& fe mpcr dl co(uct udo .xlv. vi.
C on(uetudine: to llicur ius .' x Jjjjj, v:.
Contrlbuere d ebent extran d in oncribus .
(xlvii,i.
Coueniri pot qUlS in loco contrattus
& q uot fint ntcelfana. ex vï JÎ.X vlii.
Conueniri potelt 'luisin 10co domie
ti!ii.;
(xviii.xvii.
D
Datio in folutum an comprehédatur
fiatuto retinendi
xxxv. vi.
DomiCllium confiat animo , &
r,.
~xvii. xjjii.
Domiciliii efi in pluribus locis .I1S.16.
Dominus à die fdenci~ habo[ duos mé
fes ad retinendum.
xJ.xxii.
Dominus cum retinet iure {uo, tollutur oés feruitutcs , & hypothccz.
no cum alius, niu dominu. ,onfen{erit in imponédis. xxix . xviii: xx.
Domiciliü de iute fit decenniii. u 8" 5.
Dominus pra:fertur ' gnalo,aut .ffini
re[rahere volenri.
xxxix. xvii.
aa .4
Dos
�INDEX.
Dos an rcd .. t ad patrern, an remalie,t
fi.tutum,lic.
lxxxviii.i.
apud !tbero, primî m.trlnle"li, fi- Filii fratris quaodo Cucetdunt p._
trno,nul1o aJjo patrl10 JÙpUOHC,
ha recundo nubmte, & decedenle,
an
(ucctdant in fiirpcs)~n JO canulllS ex ft.:cundo matflO1onio rc::=
pira.
xclilo v.
Hai s libcrh.
cxlÏi. VUl.
Fil"
legitimi,
&
natural<s:&
legittma
Dos C'omporatur in lt' gitima. cxii v.
rj pcr {ubleqllcns matrirnonh\ .n
001 dltl l1 ilz à patre remanet . pud
com prchcnd nnrur (laturo cxtanhberos.
(xJi.i.
tlbu s ma (c ul is, non ado?tiui ) aut
Dos efi proprium patrimonium rnu_
h: git j mari pH fC rcript ü. J xxxi. vi i.
li rh.
cxil,iiJ.
Fil,i
no n [ucccduot ex xq\lO matri,
Dos non cil minor legitima. Ix"xiii.
{cd
babot locum {\,tutum ext.otixii. aliquando maior. I xx~iii . xiii.
bus mafcuhs.
eX I l. lUI.
E
F,liusfa In caufa patris pote{\ dIe arElhica,& Politica quid.
cxv xiiii.
hiter, quia pote{\ etTe iudex. lilli.
f.x :curio (cntentl" fJdenda non obxx ,
fi.nte quaruque appellatione' niCt Florenus prollincialis.
Ivi.xlv.
nullius opponatur..
xxii.l1. Fruéèus
quando dedu<aotur de Corte
Executis Centenriis,li pars alleget cau
Jn refcif!l ionibus.
XXlxoliii.
{" probabiles iudex adminifirabir
1..
iu{lüiam.
G
iLiüj.
F
F.lcidia & trebellianica non detr.~
hunrur de caulis piis.
Ixxv. ix.
Fiha an recipi.t pattern, quam .mifit
per przcedés Ilatutu, m.Cculo moc
tuo ,reliéH, Colum filiabus.xci Liiii,
Flhaefi hzrcs in dote {ur«deote in
locü legitimz' oeque minus efi rua
hzres proprer hoc Ilaturum.lxxxi,
VJii.
l'ilta dotataà patre,matce,.ut auo porell petere legttimam,aut cius (uppIementum.
Ixxxii. ix.
Fili. <tiam redpi! p.ttern qu.m amiUl pcc Ilarutum extaotibus ma{cull"morluo fratre line Iiberis,Cu=
perfiitibus fratribus. & {ororibus,
Gentilhome quid lignIficat & quomodo componatur.
xl vuioli.
l
Inc013 quis, ex aduena.
exvi,ix.
Inuenranu m non radant norarJi, mG
vjGsrtbus hxreditariis.
XJ11J.vi.
Inuentarium non faciens filius non
perdit Icgitimam.
Ixxv x.
Judcx .ditu, tanquam bonu s v ir quo
modo debor iudicare in cauf. appellationis.
Ixilii.iii!.
Iudex ordmarius an po{sit tlfe arbiter.
liiii xxxiiti.
Iudex ordinarius quis.
Ix iiti. v. vi.
Iure (uo quando dlCarur habcre do.
minus.
.
xl. xix.
R: E R V M.
-r;a:Go /)on~/l Mcdfuià in re vend;~a Lod verbum quomodo accipiendum
/le,e!Jano,vt lntr" anndm r<cupein {!atutQ c1~ deduccnd" quinta
retur à..debieore .
xxiiji.i.
paru.
xxx.i..
Lcgirimam a,n petet iilius, cui aliquid Locus !;lm pro prouincia, quam nor<!iéèufI\ cil e" legc. vt nihil a!l\mine proprio alicuius loci accipipllU' pctcre p.o(sit.
luxii '"
tur,
xli.ii,
Legitiinùugerur auais [aculta.tlbus.
M
(voix.
.
Legitima:aur eiu. Cuppkmentumnon Magillratum rcgium gerentes dcbeIlt
pra:[cribitür nili centum annil.
dIè ,lues.
cxvii,xiii.
1
cJiJi, v..
Magifiratustcmporibus diuerlis non
.Lègitima cum [oltlÎtut' conuderatut
conti nuis geruntur.
c:xiiii.ii.
qua:. beina .habuit dcfunéèu~ tem_
MaCculi cxcIudunt t'cemlna,. fi apo;. monü , niti in donationibus. • deant ha:reditatem non U tloI,tnr.
cv.vdi.
ir'Q{(!ciofis. ' " .
aut non pofsint':
lxicxim.x'iiii.
Legitima de lure non rceipi! onus VI: Mater conuolanda ad r.cunli;. vot~
i" ipecunja Colultur.
ciiii. Qi.
perdit {u"è{sionem filiorum.
.Legitlma 'lon accipitur proprio aulxxi.xiiii ..
ao ritate, niu!it reliaa in rC.certa. Mater habens filiol Impuberes • nOB
lxxx vii.xx..
l
petenseis prouideride tutore, priLegit ima non tard dt ur in {cuéèu.
uatur'corum {ucce{itotit, li morian
cx,xxiii.
tur impubcrcs, .!iud efi fi puberes:
Legitima peritu" eondiél:ione ex lege,
cxcu(antur item ex alii. c.ulis ma• qua: . cft aéèio. per[onalis in ,rem.
tres.
ux.xiü.
(cri pu..
Ixxx vi. xix. Mater. priu.tur fuccefsiont filiorum
Legitimam petit filiul ex {ublbntia
{neli.tor fubllituat vnum'exa{"n
p~trif..
CUU. HU ..
dentibus Cuis.
Ix1i.xv.
~egitlmaqua.ndo {umirur de legatis. Mater.qua vult conuolare ad (<cuncv. vii.
,
. ..
das nuptial.non lit tUtrix. ",iu {ol_
ugitima fi non. (ufEdât ~d. honefiè
uaC&c.
1 xiiii.v ..
nubendum.da.rur dos major legiri- M.ter tutrix fuorum liliorum volens
ma.
1xxxiii..xiii..
con!lolarc ad Cccun<!a vota, debet
Legitima {o!uitur in boni.! mediocri:
reddere raIionem, & pot<re tUtobus.
ciiii. v.
rem liliis. &c.
xii.ii.
LegItima: li lit rcnunciatum cum' iu_ Menus d.ru, adretinendum rcm iure.
r,!-mento, & cnormiter Izdar~ç re.
proximioritaris. currit a dic {ciennUllcians.an pe~etur poll mortem·
rie. xlii. v. & 'lu<lt habet dies.
p~i~
L
xc. Jii.
L.id in fpirirualibus non POffiWI elfe
arbari.
IÙü. xxxli.
mafculos ex.tance Raturo, extanrj... Laudimium non d. belur quaodo rcs
bus marc ulis. de iure nunqu.m adrccuperatur à. dcbaore inti a anJ:
matitur a~ eius ha:rcdltatem : pel'
xxxi.d ti.
num.
l'Ilia cxcIuCa à (ucceC,ione patri. pet
La:lîo
CXI~VI.
.x:xxviii.xijij.
Libeut,o tmoris. & curaroris quo- MetropoIitam. d .uitu 'lu:\: dicarur.
mpdofacienda~
. . xiii.ïiii ..
cxvi. xi ..
Liberi poCtti in conditionc: an hnt po. Minor vigintiquinque .inni, non po:
'1ltiJndifpofitione.
Ixxix.vi.
tefi e{fc orbiter.
v.xxix.
Lit,igatorc$ voluntarii quomodo ap'- Mobili. non rctincntur pct Ilat. de re.
~ '~dlilntlir~ "
li~,ii.
tine!1do.
xxxvi. vii,
...
ail
Mona
0>
~
�IN D E X
Monachur quanolo poesit eCfe arbiter. Percgril~us, &: incala quiol' Cicc,ooi.
l.ilii. xxxi.
i
1
1
~
CX1IU.lll.
Mutiee non poedlarbitrari.hii.xxvii. Pœlla aduc,ienda <ornpromiao: de iuMucus, fludus, furio(us,pllpiUus fine
re c. nue.
,
lvu,l.
tlltore non palfuoc elfe ~bitrl. Pu:n~ III appclt..tionibu. uufarum
lui.xxyiii.
~rimina!Jum partln'1 apelie.tur cu
N
rlç 'ppcli.luollls,parum offJcialib"
;1 q ulbu. fùit .ppellatü. ;)(Xuil. viii.
N~rurat(,,&: (pucü non camorel.. n;
Po(fel[or malz 6dei de lufe canonica
duntur natura:le compro~ltter..
nullo vn'luj, tépore prç(cribie.c1u.ii.
do.
Ix. vi.
Protium,'l lIad pro bonis dnc potcn.
Ne.pris ex 6\io pr%defunao excllldipel mittentc lege, hz·ros vnJucrfaiis
. tur à m.Cculi. p.eruj,. "'xviii.iiii.
h:llrcdl p'lltlt\1lari. d"bitur iHud,
Ne!,tis.quz acccpir dotem ab auo, an
quod ell.l<mp()'(c,'lua folueuda cft
hab<bit integr:lIh legitimam in bakljitima, nô quod crat tépore mGr
. nis p.acris.
lxxxiii.xi.
lis parclltUl)l.
~vii.x'
Nobll~, d<beDt cligâe Dobile •• rbi·
PrzCcnptio in curi~ camerlt (cu Cub.
((os.
liii.xxv.
rnifs.ionis oum non currebat anre
NobIle • .lobét Iitts ex«nri, &: <"'-cm:;
Ctntum annos,nifi ioter ciuesAqué
plum virtutum a!ti.s. cft~. Ivi.xlilil.
{cs: hodte currit inter OOlUes pro~
Nobiles, &: ckrid qlWi.!O con tribuunt inOAcribus.
~xlvjijj,.
NobilJtas ttiplcx: & qu.id fit uohJ!i-
ûindalcs rnginta annis~
clii.i.
Pr<z{crjptjo n6 currit ignOf-.it i,:dlji. vii
tas:Cecundum qu.m lignificatiané l'r:etcr"t fœminç an pot;int dicere
, tdhmétü nullü extétc flatuto. ex_
accipimtu. .
xlviii.i.
unribus m.fc\l.lts &c. 'lilid fi ex ~
Nultlt ....ue .lia qu:tuis oppaGtio
bzredent\Jr.
I~xxv."vf.
non tmpedit executianem, fi (jnt
l'roduci
qu.>.ndo
pofsit
poJt
conclu_
tret confarmos fententiç niû fit
fum
in
cauf..
!v;,
xIin
nullitas iudCdiaionis aut pcrConal'l'ocu.,tar
«giu.
non
minus
agit
aci
CUQ'l.
A~ii,iii.
pCOilam''luamuis parres fuper crr-
o
Oblatio "abatis quanda fumcir.
xxxix.xvi.
.
Inin(,.· tr",o(egerint.
hi. x.viJi.
Proximi in pari gradu vnl admlttun_
tur fn re retinend" : & 'lu.ndo fit
locus przucntioni.
xxxv:t.JX.
Offerre an debeat qui vu le rem vellc!ltam mtra annum recuperate. Proximiorcs pt~fcrUlltut ln re r<Iiné. <là.
XxxVI. viii.
xxvj.iii.
Ordinarlus ludelt en is id quc:m re~
~
~urritur l {enteDtii àrbitratorum.
O!l~ndôcunque h.• bet traélu t<pori ..
lxiiii. v.
pon,fi manalUr lille I,beris.lxix.• ili.
p
Qu.urdur facillnt dimidium h%:r••
, .
Ix:tv.vlii.
Patti' priuat marrem {ur(eOione /ilij . diCatis.
impubcris.
Ixx.xi. ~rtam vham folùm retinet Jilius
per (Jaufulam (odi,ilIarcm 1 &c.
Pauperibuschrini (uhlbtutis cxcludi
luv. vi;'
..
~~ 1Il~ tcr ,Gein &: JililS~
j.q ..ttü.
..
-
~rt.u
.
~
ER V M:
<2.!!!rt.1S duu quando rctinet filiur. Scientia neceffaria a,l retuhend" no.
Ix:(iiii. vi.
re~uirit. den."nciationrm.xlii. \' i.&
Qllinta pars "on debetur fi res cccuquod CCtentll fit nec.fiafla antequa
. pcrttur à d.birore intra atmum.
currat tempu!.
x:txviiJ .xui.
xxxi.iii.
Sciécia.nô igr.or atia obligatoxlii. iiii.
Sena~or", & do mini de rarlamento
R
no po(funt elfe "bien. litii.xxxiii.
R.cco~nitione en opus ante'luam ex
Senrétiaaliquiido
mmanda, & aliqué
fch cd1 feu apodiffa parlit cxponi
~a
opinione
vincendum.
cxîi. vii.
cJ~tnorsaut captio conccdj.c xl \'.ii i.
Scntentia
contra
fiatuca
quando
cft
Recuperare poull dcbilor r(s velldinu
lia.
xlv.
vii.
t.lS adori,intr:. annum offerendo
integre: iudicltuOl cum expenG •• Solutio quomodo facienda ;\ retra- '
hrnte.
x,,"xvjjj,xv.
&: fi tertio;
xx iii. v i, v j i.
Sarota
cogentia
tompromirrere
viRenuncÎlns Icgitim:e cum iUrJmento
d.nrur
jnurili.,&
dinoÜ.
lxiii.ii.
refl ituitur fi fit cnormis !.r!io.
Staruti de rcrinendo iure confangui. eix.xii.
niutis ratio.
xxxtiii.ii.
Rcnunchre poten hçreditati filiUJ.
Statutü
de
relÎnendo
iure
confanguitxtante fl:aruto,extJntibus marcunltatls .fi conforme iuri in !tb,i,
Jis &:c. ne que dice!Ur faélum in
biblici.
fcripto.
xxxiiii.i.
fraudcm creditorum. Ixxxvi.xviii.
Statmi
extattbu.
m.(culi.
rati()
ell vt
1ttnunciari an po(sit reduél:ioni ad
c-onli:ructur
dign
i
[~s
&.
nom
en
f.l.1rhicrium boni v iri.
lx v.x.
rniliarum
:
'luz
per
ma(culos
con;RcpreC.IJ% coneeduntur ciuibus.
{eruarur l xx~ii.ii. ~d en fauoracxviii.xiX'.
bllc,nonodIOCum.
lxxvlii.iii.
JteCeru.u Iiberis pri mi m2trimonii
Satmum,extantlbus
maCculis,
cxtenpropt.. pœnam <ontlohnti. ad fcditur
ad
bona,qua:
lunt
cxtra
pro.
c:unda vOU,Cunt tam fœminarum
,
'
uinci:tm.
lxxxüii.xv.
qu.m maCcularum.cxtantefiatuta
ext~ntibus ma(culi1. lxxx vi .xvH. Stalutum cfi ius commune Hs. qui co
'\1tuntur.
(jJii.ii.
Rcfciliio vendicioni. f.&z fub h.na
St
atutum
nOn
fit
a
populo
recognode iure intra triginta an nos rdcin{centefupcriore m .Gne fup,noris
dilur:de flaturo intra dee é.xxix.iii.
auB:ont.ue.
ciiii.i.
Retineri non poten te' vendita cor.Subllitutio
campendior.,
an
lemper
iunélo in remotiore gradu à proht duetb,an fideicommirr.uia mapln'luio~r.
xxxvii.x.
tre
exinente in medio p" fl.t utulll
Retiner< portunt 'gnali vrque ad detep,".
dlfideieomtffaria.Ix viii.i ü.;
clmUm gr.ldum.
)::r.<v,hi.
Succef,tanlS
prim. cauCa efl6liorum.
R'tinere poterunt qui (unt extra pro
UlnCJ.lm.
xli,jji.
exit. iL
Retinens rem emphytwticuiam iure
T
c~lfol d()mino,n o habet idem ius,
qUia non tolltlntur feruitures ,a ut Tran(igens de (rimine habttur prO
confeCfo.
lii.xlx.
!l1i~iura,
ltl.xxi.
Trebellianica in lih ..i. primi gradur
Don potefi prohiber i pcr com. opi~
.ua l.
nioncm
$.
�IND!X
..•
•
nioncm , 'f'idetur 'luod pafsie ex
{btuto,
Jxxiji.. v.
'frebd/ianicam perdie hzrc$ non faciendo lnuent~rium per commUe
ncm doétorum opmionem. pcr
{lalutum non perdic.
lxxii.i. ii.
Trebdlianicam potell prohiberc te{l.tor. & f~cldiam, fiue expref,è,
/iue tatitè.
Ixxiii.iii.ijj i.
Tutor non contrahat euro matre fui
pupilli • nifi depolita tutda &e.
quod li COntra f"eric mater, poil
cm. mOUem bona eÎu. fint liberoJum primi viti.
xii.ùi.
Tutda quando datur qui dehene adcŒc:.
xli.Î.
V
Venditio f.~a, pra:ecdenübus legiti.
mis (ubh.llationjbus • li ht Ia:lio,
re[cindltur percom. doétorum opi
n iontm.& fiarq-cum, nJfi ioteruc-
.
RER V M.
tione deereci appellaretur.xxviii. i.
Venditio f.éta fubhafia li re[cind.IUr,
I10n audilUr cmptorvolenl rem re.
tinere ob/am preclO.
XXVlII.lI.
Vorba communia quz & quart dicltur.
Ixix.vLviI.
Veritas inquirenda in 'farii. opiniQnibuh
.
. cvii.xi •
Vidua ccnfetur habere. & açquirere
ex boni. maric;"
. Jxi.xi.
V idlja com~ittcn. fillprum perdit
dotcm.
Ixi.x)i.
Vidu. retiner ca, quç habebat lempo
re m.trimomi & primlcgia. Ixi ,x.
Vidua t enetur optr,,) hzrcdibu. nuriti li eum ci. habitat.
Ix i.xilÎ.
Villa quid.
CXVIoXIl.
Vini mag na fiereliras Aquis quam
con (tfUta efi vbena. pag. c1 vjp.
Vitr!clI' non pordl d Te tlItor, & li ma
ter procurauerir quo pœn. punje~ =dJ,,& vitri,us.
xv.viji.
11er ie d,:crelUm:eunc ab inetrpoii.
Finis indicis rerum.
,
(
ALBER TI BERMVNDI GRASSENI
huius inGgnis operis commendatio
ad leaorem.
Si vis priuatas noll:rorum di[cere Leges:
Huc ades,& di[cas qu~ tibi Malfa dicat.
Süq ue precor parui leaor,tibi cura libelli.
~() tibi the[aurus panditur ante: latens:
~em Gbi non tribuit:tibi [olùm dedicat omnem:
Con regcret quamuis publicus antè locus.
Tc tamen ipre rogat,capias vt mente Cerena,
iLeaor, qua:.1ummo parta labore dedit.
Inuidus'hîc taceat,feri:at aecdente canino
Omnibus
in,GgI1cm
nominc;fOgue
virum':
.
..
,
IDEM AL ,BER YYS aERMVNDVS
eximia: erudidonis vira n. Ludouic~
MaŒa: 1. V .,doac:>ri clarifsimQ. -
.
'
Maffai:J,ll,lm nqmen <quis non çupe(a:~eratollat?'
~isuc tibi grates non agat innumeras?
- . ...
1pCe etenim nobis doaè cam pendla monll:ras;
N oll:x:ates diCc:lnt patria iura quibus:
'
Et legum ab!l:ruCos (CaCus Ccrutaris, &altas
Res. veterum,ritus tu patriosq ue daces;
~are immortalis digno tibi gloria danda ell:,
Laus, a:ternus honos, perpctuumq ue: decus.,
aaa J
1
i
"
.
..'
. LJ -
,
•
~
.'
�-'
....i '
Errata
P
:t~· ~ · ~tr .9 .n~quimtes" ('S~ · lltGUCUDt~. 9 .1o.p!:CC1.)))a:o; nou!':& t"'tltl.r:;$ ~r re}Nar IOl!!
fu bl"Qz de t:J.17. opprçfs.iol1s • que en aqueJ7. • Glle rra)'n:n fous c.l1(h~ fub célz comma ft
ec n ten en .Io u Capuo u!;I. & rn .lqudI.l linfi3c3 dafqualz. fi tr-::lyl3 fia dcnf'gadJ: iu(hcr;t. .
& iuw" tt'm?oral. R.efcru~t7. CJ,o; ÙUllUras manJ.tèfi.u,not..aria(& de dre<:h pt:'rmtflds.Jf.u .forte
lin:. (orte non 6nc11f. l o.pignof.:ttion:-, immirsion: . pignoration:!.Iiberatioae, immifS10ne 33'
Jt. Vagadas. Vegadas. 35- 13- tfadent. b"3dant 38.19.quod.quot {o'38.rnulca. nuUa. fI _!:muftum.
nuU u nt. f 4 .4- trai1i.t radit.!. 63'. t G' 'C rit. ~t·llf· ti~c.8o.::..; . r(Y.)fc,'1u~8 o. z. 7 .~:lcno;. pr:udens.
86. ,.h~c dd'"uot. Q..uod intdligcn® cft,fi fili; mJfculi .S,.lO.mourir.mnrc. 9.... 6. Tjr.lqtl~l I\;,s.
Tirnqucllulll. 96 .1"-.dcbte.debtcUf.)Of·li1iJ_ !i!ijS.l0f.l1.inotlic. dot.lnolfidof. donat.& inoffic.
dot.I0 9.3ugC"J.tor adit(".adlr;dug~:ttur. r09.iu beret. nub~rct. tto.to. cui.q ui 10? 7 ·ai t.aut 1::'6. 14.
pa.lTo. parsi.1::'7· rn hoc. Et!-boc.113.6.pulTo p:t.lTo. 13,.rediit.redeût.r.p"4 .céCétir. cof entit. r", ~.9.
(onrih o.concilio.tf7·3{)· tr~ liardi.tnbus liardi.\'. tf~ . IS.& priudcgia c('alia.tk per pciuJegja R. (".
gaJi3IS:l·~:.· vel'&J~19·f,filit &: 6cnt.ftln~.v:l fiant.lf 9.1.1. conCütutorum conflitut.arunl. rf~.l!..
debi tor û, d ebl tarotUl·:19 ' l.3.COS.WJ i?.16.C~1''luoa.r6oJ'4.aUa:ori ut-= (upericris., a:J lÎtorit1\te
nuU:t fupcrioru.
----r. r ,~ •
(
> ....
�1
(l!U «l'l'tnt/ar dd Rtgfln .non dà I!.trontr ,U·dlior.Ntmoin l'roprÎacauia iud~.
PriUIItgiuI!I d. dl'peUalionibur datum ciuibur :NIC;., {ublaium.
lm'.;, 1v.;.';
O,",?"doi gcada,"gmaHi,mrali,& Skili"duC
catuu Apuhe;,& pnnC1patus Capue;,ProUIl1C1C;,&
, . VForcalqll.eril,ac pedem omis comiulfa:ren ore prC;
remis edi6b norû facimus vniuerGs eius' [erié infpeéluris ri
pre;[enubus,q uàm fururis:quod dedlléto ad mai il:ari~ nofirc;.nontia,ex querella frequenrer in aL1ditorio l101ho pro.
po!iu:quod nonulli Prxlari, Barones, & Nobiles comitatuum nofiroru Prouincà, & Forcalquerii, prc;tend el1 rcsfc
habere excouentione mita eum pre;decefloribus no!his ilIull:ribus ,ad cos appdlanones mrerponendas per eorum .
[ubdims,& vafallos,pcr eominatlOncs,&mcru m,paruer &.
terroré m oleftmt,&.dmcrlis grauaminibllsopprimunt... ne
ad nonra curÎam , ad quiratione maioris dominii cognitio hUlUfmodi appellanonu rativnabihrer peniner, & [pcltat,l1l!i ad cos 111 diéhs ea!ibus fuis appdlenr,in grauamclt
non modieu eorundem,& noll:re; per confequensparuipé_
diummaielhtis:nos hc;e tollerare vIterius nequien res,.cù m
;talis .cou·é tiono vcndicet aliquatenus !ibi locu ex eo,quod
per'hochonos.noll:er le;ditur,& iHi pariter derogarur, pror{enti ediélonoll:ro perfenbimusiac antendimus, volu mus,
& iubemus ,quodnullus euiufcunq; -conoltionis, &Jhrus
diéloru Prçlatorii,Baronu,&Nobiliu !llbditorû,ve1 varll10TlJ audc:at,vel pr~fumat.de ce;tero appellare.ad ip[oSprliIatos,Baroncs, & Nobiles,niG ad maieltaté noll:ram,lcu Cil
riam noll:ra,prollt ad iIla [pc:élarmalOrîs iplius dominii ratione:quo ca[u :tppe1lationes ip[or nulla nrmitaté obt1nei~
neq; effeélum aliqué [arti5.tur, niG prlidia:i [ponte ad !Ual,cern ipforu domlllorum, vel ad eaidé dominos vdlent,[cl!
A
ellgereac
�oZ
-S
,
::(\
-
.
i
t
1
j
1
~0 D
A P PEL L. &c.
ligerét appellare.Et quia ~e iure c~l11uni caueture:lCpreff~;
p~riterq; prohlbetur, quod ~ullus H~ cauCa propria ordinarius iudex elfe debea~ ~el ~xl~at nI!l Papa) v~l Imperator,
ve\ Rex, vel alius habes lUnfdlébone fuprema: idcirco fiatuimus,& exprelfe pariter prohibemus,quod nullus Prç!a~
tus ,Baro, & Nobilis in caufa ordinaria, vehppellationis,
quç propriè Cpeéb.t ad eos, vel in qua ipli partent faciat,pof
fit de cauCa ip[a cognofcere, Ceu iudex exifiere in eadem,
feu iudicé for{am dare ad cGgnitioné illius pro libito eorudem.lnCuper intclleGl:o ex Ceric: informationis nobis exhi~
bita:,quod homines ciuitatls Nicl~ habent ex fpeciali priullegio per excellemia nofiri indlllto,quod à iudice iplius
ciuitatis Nicia: fuis vicibus aprcllctur ad vicariu eiu[dé ci-,
uitatis,in derogationé nofiri nominis, & honoris. Nos con
fiderites,diél:u priUllegiu à nobis per inaduel tétla procefsi(
Ce: lX péfantes,quàd indecés Cé{ètUI,& ab[onu, quàd de pe
ritoad imperini cau[ç huiu[modi dcuoluatur)iamdiétû pri
uilegiu velutiin danu curiç nolhç pro('edés1Qe certa no/ha
fciétill,prçCentis ediGl:i nofl:ri tenore reuoc.a:mus,J.c Rullii,&
inane penitus reputamus:ac fl:atuimus"prohi,bemus, & ex~'
prefsè declaramus pariter, quod in caufà appellationis I1U~
iuCmodi,appellatione$ ip[ç per homines iplius ciuitatis Ni ~
ci5 no ~ili ad.iu~icé appdlationu ipforu ~omitatuu (pf0U~
co[ueru extltlt tepore clarç memOfla1 do.mm Regis Rober~
ri) [uis vicibus deuoluatur;& per ipfos homines ad eudé iudi
cem de caulis quibushbet,prout ordo iuris exi<rit, & nô ad
iudicé,feu vicariu aliii appclletur,cùm iuris o~do hoc exi~~
gat, & nos idé pro nofira decétia Cpecialiter intédamus. Ve
alité prçlèns ordinatio nofl:ra ad notiria dcueniat lîngulorii:volumus3quodlpr~fens ediél:u1[lue ordinatio no!l:!a l'or
lis
_
IVP!X
VICARI~
POT!ST
&:c:
lÎs Regalis palaCII nolt~'i diétft ciuitaus Aquélis, vbi èurr: a S~
lielchalh regltur,afflgl debeat,& appendi: cùrn non lit ve 'rtliml~e, vniuerfos latere notitiâ,quod ta patenter in oculis
ommudluulgatllrJ&etiam Sendchallo nofiro & llidicib
~ppeJlationû Ip[oru comÏtatuu prç{entIbus, & fururis d~~.
mu~ vigore pra:[enti~ cxprefsius in madatls, vt pra:[enrcm.
ordtnat1on~m n~nra (prout expedire vidc:rim) dlUulgét CX'
more,ac lUa faClat,prout ad nos pertll1et,inuiolabiliter ob- .
~erua~e:nec patliitur) appell~riones huill{modl deuolui ad
ludKe alillm Jvel perCona, nilI ad nofl:ra curhm, Ceu ad Vos
pr'idl~ùs iud!ces,proul conCuetu efl:,& poaulat ordo iuris:
q~odq ~e procedant aduer[us inobedientes quoslibcr, (eu
cotranu l"ra:[umcnres ad pœnas quaslibet,cis forlitam impone~das: in cujus rci tdhmonium ediétu ip[um fieri,&
pcndeu ~:l.Iefia[(S nofira: ligillo lufsimus communiri. Da
tum Nlcl~ pel' magmncum virum Ncapoleoné,de filiis vrfi
c~mltel11 manupdII lcgothecam, & protonotarium Regni SJclhx,collateralem, conlîliarium & fidelem nofl:nJ diJc:étum,ann~dominimillellmo tcrcentelimo Cexagelîmo
kxto,dle qutnta Iunll,quart:r Indi~ionis: Regnorum no1h~r~m anno quarto decimo.
~
IlIdnt uicttril non pot'f! ,ndolnt bdrOnit in di4~ uje,"i.
iuri(à.ttion'III b.btntu.
a
ITem fiatuimu~,& ordinamus,guo~ quÏcuq; c:rtero ilt
ahqua nofl:ra vlcana) (eu balUha cm lUdex, vel offIcialis,
Cluod ~odem tem pore non porsit elfe iudex, vel officlalis
ahcuius baronis in diéta vicaria) [eu baiulia terram & iu~
~i[diGl:ioné habétis,ne idem in eadem Cau[a lit Ulpe:ior , &
mfenor,uequc poGI[ duob~s comodè, [eu honell:è [cru ire.
A J.
Ordina
�ORDIN. IVIUSD.&c•.
OFFIC I ARIT. ES5E
O'rli,uri4iur j{dj,,!j, n 4Ura h ect" ,t pr<tni<ra, que {igotJrI.ride /'d pldt,liott
J\ E
~V
ES T A..
ITem [upplican~ou~ dichs [cig!murs dais tresdlat~ [us
lou fach de LllUlbcla. ql1e plafh a la d, cha maidht dal
R ey [cgnour noftre,qu c t.O uta s.las cau [as, oue Occurreran
en aqu elt pays,tatClluls.que.crimm als ;1, caura de la'iu(ticia
{j deiô pertraétar,&determinar p'J.r loui> o rderr,Hls daquel
El:& qfledaql1i non [u:ian dhachas.diretl:ament;ou indlre
éh mét tanEen [a s courts pre miera,que. Cécudaria de las ap
pellàtions ,[egôd la.di[polirion del drech comun, & louca
te n-gutdas..ftaturs ~rouen[alz[oubre: aco fachs coma erade.
"ou Œu ma~
KE SP O NS rOJ·
p'[.lcet ïgii:ur ,Gne tamen-quocunque pr:eiudici~ iudicis cri
m inu quoadcaufas cnminales,& iurifdiéhonem conceffam,& attributamfibi,quam Regia. maidlas vult, & lubc:t
a:pud elJminregrëremanere_
. .ExtraéW m.<Je regell <> po ten t ia:, fol'15 4 .1 t 7-
Officiarij rf{ë pofTunt {olù/II ,qUI (ub ijciuntur foro ftculari. ,
N primis vt offi clariorum no(hor u a nnalüi crimina,&'
del t.:la(G:quando pofthac d.e prehé.diüur) per nos, (eu Se
rrefchllii tinoftru debnc: coercea.mr. [ublaw'quocunque ve '
làmine..indebi toalcerius fori, vr 111 a. facllTor amo~ renv ncac '
impumra;&Jubditisnooris-grauan s\(fcbire-prouldeatur,re
n ouares.inilimta ex; antrquo à RHt:.deceffonbus.noftris me
mori:e recoté.cf:e;Edroimus,.& o rdinamus"quod foro,& té·
EOI ah iuri[ditl:ioni pronnus fuoie.:lt,Leu [uomlfSi [olu, &
dumax aE.ad.'o/fJ·c ia annu a~eriiiad offiCia. yaralloru nolho
rü p:a~ i :r nu i us;ad'c::~[;im féudoru,&tEpor a.lltatis illorû,ij
[ e~c:-r anobls :rdmlttatu r,& collatlo dC'alti~ fora tem por d Il
n o lublcéhsJ:aéla.non,tenear;& tales ab offtciis huiu Cmodi
I
protlnUS
Â'tinus repdlitur,& Ji' offLcialtbus no hab~atur in poftenj~
De eodr m.
~
l Té quenengu~ home degln[a non au(e principal~mét;
I\RCU'ESTA.
pel Ju ~ c rmet tel1lr offJCI temporal guai que Ga,ni quaI
que non,coma ni deu luxta lous !tatuts prouen[als.
il!
RESPONÇ(O
Phcerregi,faluis priuilegüs exprefSis,& de.qulbus priuile.'
glau [unt lfi poifdsione.
- ....
l:.xLr .aumex regd\o poterat.:!' tol. '98 ,
Officiers delloniuraa::,d4ir4nt ~U. introll4/"rofRci~
RE CU'E'STA.',
ITem gue tous offtcie:s ~alOU[S,& minour.s, dauant qucIilrro Cl a Jurs:offlcls,lia t: gurs,&Jeian P!ometr e,&iura r,~.
teillr .[e[llar,& gar.dar, dur;u lou cens.de·lu,rs:ofEcls tous pd
ml eges liber tas, fra n q-u e las,gr acixs,co rru-cmio n s, i!Tl muni
tats,ca p,wuls de pas,ltaruts,cdLts, vles,&.bonas cou(t umas
deldt<:h rays en gencral,&partJculler,&endc:g una' nn .nie
ra: l1:n ~otr.auc mL Et li'pcra uent:ure CClentamér;ou Ig nora
tamet,h ellauu aua: que fdd~n Iou coerari,& requi[e~ non
ou reuocauaIT)& tournauarrau' premrer i1~s anfillS' CÔ •
tea fafcns per non offtclérs.Gan,&de fach [cn'[xautra: dccla
ration·{jçlâ penc:u'()'c atsde lurs:offlces,&'a cll.ous,noji pue
[can,n!- del a:-obe{jr,~' lam'als non pudèan diei admeflcs a
offlcis en·lûu·d·ICh pays, &' de greugcs inrcreifcs,damaO'cs
~d~{"pen(ls,que'an{ins donar aurian,lian tcnguts,&d~a~_
lüar a (a[on a partldoi . .
Il" !rs r 0 N S 1 o. ·..
Placet de priuilëgiis,& !1atutismftis, &rationabilibus, de:'
q~lbus.[u?r in poifdsion~, vel quali &. li JU:d ices. contra [J.-.
clat,doll1mus .sP~deblt~G)&'quado.rC:':llC[Ur·:C6c'd5UI 4}7.· ·
EXlr .étUIIl è r<&0110 pottnti~: fot ~) 7!'
�IVDtC ATVR AS NON
JlI.licctUNS n~1I {ont IIrdudcs ,Cl' p4r ~ul rOB gOUUtl'n4W
" E
qs
ES" A.
Tem [upplican ala dicha m:tieflat real que.1ous officis
aucns iurtCdtéhon ordlOarJa non fi deiOn pomél vendre
ni excrcir Gnon per gens perltS,& que faffan reGd:tia per-.:;
[onau, &continuala.
I
" ES P 0 N SI
o.
Placet,quia iullifsimum, & G3nanter quoad iudic:tturas;
quia iudices tlli iuri(diélioné h:tbét,&iulbcia: expedition é.
Et vltenus illa non dentur niG perius,& abas idoneis -&illi,
qui inlbtuuntur officiarij in offlciis,uneamur in elfdem re
ftdenüamfacere pcr[onalem,etlam {ub pa:na [uorum gaglOrum.
Extraalllll èregefio
potenti% fol.3\6.
MtI'unti41"1IIII {tU IIImill7l\ C4U[6 ex non r"ipto ttrminUurconfilio "'M'Cdoru",.
Ieem quia vbi de bona Iidc aglcur,non conuenie de api-'
.cibus iuns dlCputardtaeuimus,quod de cauGs mercantiaru m offlciales, vocatis mcrcator ibus expercis, cau [as ipfa s
.ex non {crip.to terminenr,& dccidant, conGlium ip[~rum
roercatoruniCequ('DdQ...
JU,,,,,,.ntUIII pot.ft d'rme iade" .{que 4<1 <tntulII rolidot.
Ta~uimus,quàd iudex pofsit defc:rrc iuGuradum v[que
S.... ad ceneu Colidos inCpeéla qualirate l? Con a: rei,&aél:oris,
.& eua edbû,& aliaru pr~Cumpeionu,li qUet in cauCa fuerint.
lurCIIItIItum in ui/iflimis c4ufis drftrtur.
Ité,quantû ad expeditionévilifsiman"i cauCarum ciuiliu
artincr,qu.a: [unt à Borena vno infra,& de quibus in pra:di
ths ediClis paternis métio faéta ell, vt Gne vlrcrioris réporis
cxpeél:atione,fi quado qucrclainttoducatur, in inllati cau
faip[a fin cm habcaç,adiungendo,& dedarando apperri us,'
..
dicimus
IVRAME NTVM JN&c.
7
dicimus, volumus, & ordinamus, quod aditusiudex nedü
pofsu,Jut valeat,fcd & debear, ddato iuramenro aheriex
comenclentibus(quod eius arbitrio cl uximus rcferuadum)
reclalTIationé talé incontinéti termina.re.& quod à d.ecifio
ne, & rcali exccutione llatim facienda no liceat appeUare.
Mmedis.Cl' a!imClltorulII CdUr" ~ non (criplo ItrIrÙnantuII d.fcrmclo iuramentum:nt~
c[entmtiHppeU.tur.
Aeterum cùm fummè appetamus rices extirpare, & in
eis brcuem cxitum darc,ne partes laboribus, & exp enfis fatigenrur,&hac de cauCa domos.proprias,&negociatia
nes, {equéJo curias, deCerere cogantur. & hac de caufa ad
a:gdl:até deducantur:hac legc nolrra perpetue> valitura fia
tuimus,& ordinamus,quod in cJuGsmercedis, & omnium
aliarum cau[arum,qua: non.aCcendüt vItra duos.florenos:
ac in cauGs alimcl1tor~lU, qua: ex officio iudicis petuntur,.
& debenrur.qllod in elS pIo.ceda.tur ex non icnpto:& quod
per iuramcntum deferendunülli cui iudici videbitur, vbi
alia: probationes non funr,decidamuf,&àfcmentlaiO'cau
fis pro tunc.per iudicem ferenda nullatenus appel.letur,aut
appellari pofsic, neque nul/itas aIleg;tri, nifi effet erfona,..
rUll, aut iuri{diélionis.
- .•
C
Por-cur4dour non mtre"tn de{puys dous1fQrfns m 5'4t•
Item Cupplican a la dicha Real maiefiat,quc las con{Htutions [achas, tant par la dicha maidl:at Real, quant par
lou illullrifsime dichmon{ur de Ca.ffâbria [on fih de bon.r
memoria [us la reformation ., & modification de iufbcia;
&-rcrituras de notaris:adit.tfiatque de dous florinsen hasnô
dcia e-ntreuenir procuradour:& fi peraHétu~intreue~ia
fon parrocln, & trabalh non G dl"fa point caxar en de(peCa.·,
de .d'Ges,lideia. ob[erua.: incocufl.'dus pena formidabb,
- .. . A. 1 Refpon
�P~OCVRADOVR
..
NON fN.b.
Q,yE
1\ E S P 0 N S 1 O.
Placet,guod Regi<t con!l:ituttones lilprà,& retro f.16l:CC impo!l:erum obCeruentur.Et vlterius ,pro fa~ore Cubditorum
litigantium,6at,& obferuetur pr.out pemue, & [ub pa:na
decem marcharum argenti fini.
CtflioM non (cdtu fllr Il oflicim d<c~ufà letig;or.,.
RE Q...V EST A.
Item CUFplican, que li plalfa ordenar,que aquellous dal
·céCelh rea ,ni déguns.autrcs officiersmaioun,& minours,
ni comilfaris de la cambra,ou d'autras cours cayna 'lue lia
dal dich pays,non.au[on, ni pueCcan p~endre denguna cef
lion de,deute;ni donatioll,m de bens aucres mou ables , ou
immouahles,das qualz es,ou dfer eCperalitigi cnt~e partidas:ni de .denguna cauCa luera litJgioCa: & li ou faüan , ou
auian f,!ch,ti!,lla ce~!on li;!. nulia.., .&aquel~que la prel:!~ra
fia tengur a partida de tout imerdre.
R. 1 S P 0 N S l O.
Placet Regi.
ExtraGlumê rcgd1.opotentizfol.16o.
.
.A D NOT AT [O.
QE..od non fi~t cefsio offlCiariis,aut eorum coiugibus rcribitur in re:
gcfto pOlcnuzfo!.ll \, & 14J ..dc p r..o hlbita u:fnone potcntioribus &;
priuilegiatisvlde.ordinat. Re,gias,
•
,QY dr~g"," "pftJ'urfCII tjlr.cJrl/ib forll dlll pd".
1\ li
<t.Y EST
A.
Encar3s maisfupplic,an ala dicha maie!l:at r.eal, per rdeua
tlon de CGusft.ibie6l:i,& vtilitat ,da1 dic;h pay~,que nengllna
p~rfona nonliatracna defora.de fonpaysde Prouen[a, ou
d,e For.calquier,pa'r'Vigourde.dégllnaohligÂn(a:cô la iuH:i
cl~,que cs a'I pays,fia {ufficiéca de admimfl.rar iufl:jcia a vn
caCcun:li n6 'lu: calz fouifan ohligas acourts fora de pa ys.
ReCponGo.
'iat~
DENGVM
NON
iVE iCA~
1\ E S PO N SI O •
,ixuoiollum hegdlo potcntiz .rolio 178.
Dt cod"",
, Supplican femblablamene a la ?icha maiellat, que li
plalfa d: or~enar, co~m~nda.r, & m!l:ituir, que ncngun
~roces tat.clull,que cnmma( li traga,ni pudea e!l:re crach
t~ra deI dl~h pays de prouenCa, & de Forcalquier per vu
d ap~ellatlon, de requefl.a, ou (uppllcation, ou én auIeu. ·
manIcr~ cayna que lia daifslauae, mays denfra lou dich
pays dCla elfer terminat,& li determine.
a.ESPONSIO.
Ptlcet.
E&uallum ex codem regdl:o (olio 2!O.
Dr todt""
l\.1.Q...!ESTA .
I
Tem plus fupplican a la dicha maie!l:at 'humblamenr'. & dcuotament, que Iy plalfa, 'Ille denguru perrona de:
contas de prouen[a, & de forcalquier, ni habitants en 01quellas,na pueCcan, par la raCon de con(eruatonoJtrayre
dengun, ni compclhr d,auant con(eruatour. cayn que lia,
for~ d~l~ con~~s !~b~~ dlchz, & [us pena. formidabIa.
RISPONSIO.
Placet:
k&tr..aumex eodem regeno (olio 21).
Q!It Ious IIOt4Yis C 14 Jin dt lu, offici/JyfTon dlurl ("ccrfTours lM
tjcrit.rM 1'4r ~rlleJici .d'inutn/4ri.
1\ E
~E
STA.
Te m fupplican a la dicha maieflar, que li 'plalfa de or~
denar, & coumanda r,que tous notaris de las cou cs reals,
i>U aucr~,a la fin de lurofhciJ~an tc:ngus, & dciao,fus bo-
J
B
na
�Qy E
10
L 0 V S N O.
.,
..
nape na l •-l'irar a lurs Cuccdfours : par beneficl dmuentaru
.
d.
toutas tas efcrituras,& notas, que aura~ pres, 111 pen rlan
par raCon de l~: ~~l~i,en qualqua ~~~l~~a, que !a~ age!!,~
(eCau puda~:
ET TVTELA RVM LlREI\.A;
It '
'l'utorllol!,imlr.b.t ,,,,,. "'.In [r,i ",.p,Di nifi drroft. '~Ir!a (!"'e , QJl,oJfi (Ontré
{r«rit m4fer , poft ci", IIIorl'm bon. ,iltl fint lô/rol um pY<lfli uir;.
3.
LIf><r.';o 'luomodo {.dtnda , ..Ior;. ,•• t OIr"ori..
4.
l\I.~t<T. 'lu" ••Il cOl/.o/arr ad leeu"d", nupti., ,nor; fit tUlri" ,fuf [oludt CTC.
r.
lnu 1Jlotrium non fttci4nt not"ri; .nift ui[rl "bus b4Yfditarijr.
6.
Dirptn{,t nema cont,. hot ft./u'um lII)i prmerpr:cr fi fi., di!prn{. tio <ft nu P...
7.
Virrlcu; n~ pottft r{ft tutar ,(7 fi "'.si el' procurautnr qUd pœlla pU1/Ièda U 1 itr;rlH.S .
Q.!j.e fiunt COO" hoc Jt.tutum irrilan rur:u lIilricul tutor {cu cur.tor d. tu, ad", I/i/ur
drJiltm ,Hel.
,.
Lcgi<il~i tulorcs fig.Tl:'ri drbmt {.c<rrm pupiUorl<m de {.cil. tran,'PortanJar • iprd di.
obi'U! Ji l'ot pr<lI''''I''' de quibUICtti", /la dr(rriptlO.
'0 • .
Diu~lgClld"m hoc fI.tutU. cr [cribtHJu III "bro cati" ne ,()' ab omnibus {erUl/IIlulII. Il.
r.ISPONSlO.
Placc~
btraltumh.gd~o
potenti:.: folio '4f.
Recours lIoner p'Tm", nidpp,1 dpref louprrmitrr"ONr/,fi
non pa Ifa &el JlorHls •
REQ..Y ESTA.
Tem Cupplican a la dicha realmaidlat, quelas cautas;
que Ce coumetOn ais ~fl:imadDurs, dais luecs (Dubre dau-.
mage;, DU autra mene (Jan cDneguJas pre[ent) DU appel-,
lada la anida per IDus dichs elhmadDurs: & de lur co-,
J1""P r pe r aucunas deIas parudas,[ou([a
gnDyllema
. ' 1 recDuregut:
b
la cauCa de rai recDurS lou iuge Drdman dal uee, a~ c
lous autres ellimaJDurs aion a reuefcr : & de la cogn01([en
(; & ce lur DrdenanCanon G pue(can recourre,DU appel
l~: fi non que tal cauCa cxcedilla la [Duma de des B~nns:
ex~cptat en lous luc~s que an priuileges en coner~n ~ DI!
framts municipalh
I
placet vt pctitur.
'.
Inraltum <x r<g.fio potentiz. fot ;S6.
Dt tutclis, cr /NI,Ltrllll1libty,tiont cr Jt mld,;f alqr t.,,;ti~lI' ~
Epiromc tCJC.tUI.
; a.btnt drfTdn dd"Jdtutrla.
~tM' ,.trix {"orum filioru~ uolrnt cOlUlOltrt d{ttNll44 fIOt4 dth,~
••, cr pa~ ~~~~~cm p,~, C1.!~
li
ml trt
rdl::....
TMlo,
-
--
.,j
·
œ
Textus natuti.
IEnatus Db gratia Hicru{alem,& Sicilix rex: An~
~ ,dcgauia:,& Barri dux : comitatuumquc PrDuin-,
:cia:,Forcalquerij, & PedemDntis cornes :ScneC:,
ch-allD noilro diétorum noil:rorum Prouincia:, & FDrcalquerii comitatuii,gcnubu ue nDfl:ri (ibi aCsillentis cDn-'
lilii,necnDn vicarJo,& iudici curia: nofl:rç ordinaria: eiui-,
taris Aquen{i~, cçteriCq ue Dfliclaltbus no(lris tam maioribus, quàm minDnbus vbihbet infra eoCdem no(lros cDmitarus cDnfl:itutis,ad qUDS [peétar,& pra:[entes peruenerint,
'IX culiibet) vd eorum IDcum teneneibus prxH::nelbus, &
fneurishdehbus nDIhis qileali gratiam,& bonam vDluntatem.Inter curas mulcipllces, qux nDlho rdidene in anirno,efr,qu.itum pDffil mus, ve ea illa 0. mnïa, & {i ngul a, qua:
ad ~pus,fauorem,tutelam rerum, 6c proeetboncm iu l'ium
puptllorum, &; aliDrum minDrum vtriuCque Cexus düionis
noll:ra:,qua: iam retro à diuis nD(lris prccdecdforibus Gonce([a,decreca,& fl:acuta fuere laudabilicer, illibata nol'trii
temporibu5 [eruentur ad vnguem.Inter qu~ Ggnamer ac~epimu~ rc:lation~ y~ri4i~a,. no.nnulla fratuta,(cu capitula,
B l.
in li
rq
�12.
DE.
TVT.
"
in libro cathenx diét:r nonra-: curia-: ordinarix defcripta;
olim condita extitiJfe, omni rationi, & a-:quitati congrua, ,
quorum tenores fub[equunturin ha-:c verba.
.
.,
1 Item quodiudex Aquenfis, vd ~hus.' ad quem per~lnebJ~,
n ullum dare po[sit,~ valeat ab mde 10 antea turore, t~ltn• f.: é el curato! é pu pillis,& minorihu~ c~u.ibus, v~! ha~ltat.?
l' -r" ~ us Aqué~bus,nifiJ.r~fent~bus attl11etlbus tal.lU mmQru,
&. vocaUs tribUsTyn ICIS, qUI pro tempore fuennt,& eon-;
fentientibus: vel duobus ex iplis, qui de moribus, & eon~
ditionibus tucorum, vel curatorum dandorum ipfum va.-·
leanc Întormare.Et fi aliter ad dationem proceJfum fuerit,
talis datio no'n teneat ipfo iure,& iudex dans [uperio:is ar '
bitrio puniatur.Hoc tamen non i~telligatur de tutonbus,
vel cur acoribus in tdtamento daus per patrem, & auum
paternum.
.
j,
Item quod quotiefcunque eontinget, aliquas~ mullt;res.?a
hentes cutdas liberorum fuorum,velle ad [(j!cudas nuptlas ,
'V,.-{.~ conuolare,hoc faccre nu~lo mO,do poCsint, ni~ Cecundum ~
iuris diCpofitionem:vldel!cet pnus reddita rauone, & fcce ,
rintdiCtis liberis,fi impuberes fuerint,de tutore idoneo, vd :
curatore,G fuerint adulti,iuxta formam pra:cc:détem, pro
uideri:hoc {pecialiter adieCto,quod maritus futurlls dléta:
taUs mulieris,ac pater/rater, & filius l!1ariti â tutda, v~l,
cura [uorum priuign~~~m, feu filiat~r~,!! !~t~!~~:r ~~t:
excIuu.
J Si vero contigerit ahquem tutorem, vel curacorem veIlé
Q&- ~Hf- contrahere cum matre Cui pu pilli, vel a dulri,hoc facere no,
poCsit, niu prius depofita cutda, vel cura, & reddita l'ati~\
ne. Et u quis fecerit contra formam huius capituli,dando"
vel accipiendo tutelam, ~ c~~am, iudex {itip[~ (aét0l,ta-,
.
,1PU
ET TVTELAR,VM LIBE.;.w.;. ..ojj........ , ..JJr,4~f(,f
Il pupillo,vd adulco ob!tgatus 10 ltbns centu(n èoronato.!'UV
rum:pro qua quantitate fideiuJfores,quos dedeüt pro offi~
,
cio,tcneantur:& ille,qui tutelam, vel curam receperir ,in cé
tum Iibris fit etia taItbus minoribus obligatus.Si vero mu.
lier contra huiuCmodi difpofitionem nup{erit, poll: cius
~ortem bona Cua on;nia hnt in Colidum hbe~orû primi vi
rI ab{que detraél:ionc quacunque.
I~em 'quo1 nullus,quHuerit tutor~vel curator alicuius mi- ,i
npris, vel rurioG,aut alterius pcrCona:"cui tutor detUf,pofsit
fe facere quittarileu liberari pcripfumminorem,~uius cu.
ra~) vel tutelam $efsit,nifi prius taIiminorifccerit prQuiden de tutore,li tuerit impubes, vel curacore,fi Ut adultus,
aç rationem reddiderit coram auditoribus com putorum~,
f~uratlOnum~qui annis Cmgulisordinantur per conciuurn
ClUltaUS Aquenlis.Q!!,a quidem ratione reddita,& fati[fa.
~ionefecuta de iis,qua-: dcberc:nrur,,vel obligatione [olen.'
lU de lolucnd 0 recepra iu xta voluntatem auditorum, fiat:
quittatio~& hberatio in pr~fentia,iu~icis, ordinarii,& Ip{O~
~m a~dltor~m,,, vocatls coCangumels lp[orum minorum.:
SJ vero ahqulS tUtOT,vel cmator contra torUlam huius ca.
}litÙli fe feeerit ltberari,,hberatio ipfo iuren6 teneat "etiam
li iuramcntum inrerueniJfet, & talis tut or,vel curator ipfo.
faél:oreputctur fraudulentuç,,& dolofus,& al'birrio iudicis.
puniatur:&01hilominusvigorehuius ca pituli 1It eftlcaciter
~bligatus illi,cuius curam~d tutdam gefsit perinde ac fi
nullam ratlOnem reddidiflet,Notarius vero,qui talc in!l:ru
lP~ntum c,onfc:cerit,ab,i p~o officio ut.ipCo faél:o pcr fpacili
~mus anm Cu {penfus : mfra quod li inlhummta confecc"J,
~lt,tahquam falfanus puniatur. Ca-:tcrum '(cro a.d ~ontr.1~ ,
h$t~lgn~n~e.~tell~_anr~n~~~m~nr!~, --~ B :~
-, _
Item
�14
..,
DE TVTELU'
S Item ad tollendufll pradfuras damnorUm~&iritëre{feJqui
pupilh imminencilslm~ Cubeunc,quando ip[orum macres
exil1:entes eocum tutrices ad Cecunda) nupuas côuol.ue ln
tendunt in Coluendo computorum :lUditoribus eorum ld.larium,iudlci dauollis decretum tutelx,& notarüs illlhu~
m:nca cutdx muemani,& aétorix,ruper his indénirati p~
pillorum adhlbédo anrido:u,prouidemus, & in,l1tUlmus,
quod nulla mater pofsit dIe hberorum Cuorum tutrix,qua:
imendat conuolare ad Cccundas nuptias,nill de bonIs I~JlS .
}1ropriis Coluar, & [oluere Gt adfl:rida expenCas , quas ta~
les pupilli [ubire im prouidencer c,:>n[ueueru~:u l~ [up.::r~~~
prxdlll:inétis.
6 hem quia nota.rii, qui inuentarium de bonis pttpillorum
facium,plerunque lnuentarium recipium,prouc per tuto~
rem, vel cutores dacur ipli nocario in quadam cedu/a papi
ri:vndc cali modo pupüliin pluribus danosè defrauditur: '
ideo in his prouidemus,quôd nullus notarius inuét:triii talitcr fa&um recipiar, nili oculata nde dcclarando bonocû
mobi1ium Culftciétiam, vel debihtatcm. ~i fi Cecus faàir,
à [co officio not:uiatus per annum vnum,lu[p:ndatur ) /$C '
pœna f alft puniacur.
7 V crùm qUia incelltgimus CXpiU5 in iaéturam, Ceu verius de '
lhuétionem huiufmodi minocu pcr Scncfchallos noftros
di<1oru com~icacuu ,Prouin.~x,& Forcalqucrii Cuis téporibus/cu dlétU noftcu confihu Importunicate pctécium alfe
rmtiu,rem fe in minoru fauorem pro[equi,ahâs non pctiluros,haétenus fUllfe diCpen(a.cum in infraétioncm ftacuco
rum prxdiétoru)non fine grandi inccrcife huiuCmodi mi-·
norii,etia & perronx periculo,céGderaca racione legis pro
e~bencis priuign~s apud vitricos cducari,3c gubcrnari.N os
19ltur
i
ET
TV T,E L A R V M
LI B E.
'5
19ttUf 10 ha.c parte ex Ulcubcncia (dfit udmis nofira: rcgalis
mdemnltau mmorum hU1UCmodl pl oUldcre totis vinbus
intendcnces,viamque diCpcnationum huiuCmodiita facilé
prxcludcrc volétes ,~e cena noftra fciemia, & cum noflri
noblsaGlfiencis conidii dcliJ;,crationc, edlcimus prout &
confiltulmus, ac ordmamus p.crpra:fc:ntes! viddicc:t,quoJ
~at~ta, & ca~ltula [upra 10iena :n [UlS imgulis capltwlis
111çia perpetuo ob[~ruc:ntuC; quodq ue Cuper eorum ngoribus l'luJlus ahus,q~am nos 10 propna perlona,pofihac poCGt dl[pc:nC:ue. Et II contra menrem huiu{modl noftra: "0fiitutlonis tiue ex orquitate,Gueex aliqua cauCa quantuncum,que milaVlderetur, connn gerct di(pcn[ari,talemdiCpen(atlcuem Irntam ex nunc dc:cernimus, & dcdaramus
de ~eJla [cientia, & c;um delibc:rationc prçJléh. Et mhIlpnunus ~e mcur[u pœnarum in prorinlerus capirulis adie~'
ét~rum mq.ulfl volumus, & 1Ub~m~s, a~ fi nulla diCpen_
[aClO prorcelsJlfet,
. .
"
"I?r0tterea .ad lolJcndum auiditatem virricorum ~ (tïam
perlçflus mcon[ultam affeé\:ienem rn.trum rninorum S,
hUlUimod., qui rec[çpe co~h-Jdentes.[u~cnu & medio
confangumeorum, leu afhaium diaorum mIRO
fi
('
.
.
rurn,.
oree me caufa.mlOusmil;a· in hac- pace aJha:rcntium,.
aut al115 exq~lGtlscolon~t1s procurant) di[pcnfationcs- (de
ql:l~lbus fupra )ncEl, & Iphs.vitri(:is tutdas,cura[q ue, & ad.
ffilmftranoncsper(onarum, & bo-norumipCor~rn mj.no~
rum confern contra mentcrn capit\ilorum : ha" fJOfira.
colnfiltUt~ol1e perpetua, de nofira (erra f'CI cr. ria , & (um,
r.
' .J . .
fiIculIa: Oid1l1amus-pc.c
. e IbcIatlOne( qua wpra)Cldlclrnus,
ca1âem,.vt quoücCcunoue COI~(1fTellt· tutdam curarnu· ~ .
& adlu' ;Il.~ ' .
1. .
Cl
,
.. , ",.
-1n~~atl0l:)Cm pem.on.aI.um #>feu bonorum talium
d
-
~
,
~
± -
,m~'?
.
�t;
1 •
c
a
·5
DE TVTUtS
,- -
--._-
b;r1
aa
•
~.T
- __ •
v'ltricis eorurn conferri contra mentem Cl plmlnorum
Il.
Il.
"
(
.
rxin[ercorum,
&
nOl~rx COnlUtutlonlS prx cnj
tu l orUm P
l"
l " \
,
tls quo'leo tunc,G matrist.l IU~ m~noru~ e~lt1~le proe·
valeat colluGo,autinterce SIO, eu co~ ::n u~'l os ~IU ":,
.
" rd -m ltberis Ip[O faéto pemneat
p eno lure.
c:km matns ell. ..
. 1
d' .a. .
, .
. i contra mentem capltu orum pra! 1'..\.0.
VltrlCUS ve~o,qu nlhtuti<>nÎs huiu[modi onus tutda!, feu
rum &nOlaa:co
,
r:
r ..
'h
'
C:
J'
Ifumere
&
exercere
pra:mmpu!nt,tn
to.
cura: UlU:no 1 a
~
,
"tl dem enuem
,rJ
minoribus Il'[0 lUre teneacur.Contnl,
r . quos,
. , mtaliul1l minorumex nonlC rlpro,par
rnatrem,& vttrJcu
."
1 C
r
1
[a
quacunque
pra:(enptlOne,ettam
ongl
te petentc,lCc u
.
, 1 -;
' ~ fIccIi volumus cum effeétu:
es
fima executlone
' & contra,ta E
'
, . s procedi omni appellatlone remota. t
marres,&VltrICO
' .
if ' d 'ét ,
ra!terea, cUlhbetconfangumeorum, &a .m~u?, Il ' o· ·
P
•
qUI' iamdiétis mambus , & VltrlCIS ta lUm
rum mmorum,
d.
rninorumapparuerint contr~ Ine~tem l~orum C~plt~-,
adha!Gfic, et[o;
1orum, & ncfrra: confrirutionrs hUlu[modl
l'b
t orunl •'
. 'bus teneantur in centum 1 ns corona
dem mmon
. d 'l'
'b . Cc f 8:0 prout fuprâ ' fiat executlo
lta.proqUi USlp 0 a ,
Il' a vu
&
tem ipforum minorum,part~ pe~::nte,a ppe auone, pr~-:
fcriptione quibufcunque rele~hs.. .
"
de m
nofrra
. C:tterum e.t l a
· certa fClentta, & cum
, , dehber:t"
, d ' th ducimus fratuendum,& edlclmus, prout
tlone Lam 1
1
d ' &: fi
la
&: lhtuimus per eafdam:vide icet,quo o~nta) . mgu ,
l':IUo de futuro) contra dl6h capItula) &:
L'to ,11...
filue d
e pr<rter
.'
f
llatuta, noUramque pra!fentem conUltUtlOnem a8:a, &
lienda, habeantur pro non faais: qua: & nos hac noara
conflicutione tollimus,& irritamus:volent~s,~ frat.uent~s
de diéta nolha cerra [cienti,,& cum dehberauon.e lamd~~
vt li vitricus talium rninoIum, cui cueda, feu cura ml:)
- norum
. -
TVTELARVM
UBE.
'7
norum huiuGuodl decreea iam lie, vd protémporc fu :"~it,
primùm requIfirus per Cyndlcos vniueditatis noUra: pra:'dic:ta! Clultari, Aquen{is à tali adminiaratione ddiUere
\9oJueric, aut qUl11declm dies, poflqu am regui{ieus [ucrie
per ndlcos,ddi ltere dillulerie, ipfo faéto ci[del11 minonbus t.d is VltriCUS In centum libris coronatOrum tcneatur:
pro quibus ablque vleeriori declaratione, Contra eundem
Vlcrtcum hacexccueio indiJaeè ad veilitatem ipforum mino rum , par,te petente, appc:llarion e, & pra:fcri plione quibuCcunque relcc:tls, cei:ul1 more fifCalium debitorum .
Et ruhllominlls, qUia longa dilano conficiendi inuenta~ J~
ria de bOnIS nunorum polset dfe eiCdem min oribus dam~
nolà mulrum, & pra!iudiciabilis in eo, quia res mobiles,
.[cnptur:t, & c;rtera pra:cioCa de facili tran[porcanda oc-'... "41
cultan poffent. Huiu[modi mmorum incommodis igirur_~- .
obuiare volentes ltan,Iimus, & ordinamus de certa DOUra
fcientia, & cum deliberatione pra!diéta:videlicec,quàd :l.
.:ca!tero matres, & alli, quibus tutda, Gue cura minorum
huiufmodllegitima deblta fuerit,G camen tempore obitus
, ciu[dem, de cuius ha::reditate tunc age-retur,in diéla ciuitate prœ[entes fuerioc, illa cadem die obitus pr~dtai, Gtlgula,qua! fadirer tranfportari poffenr,in tuto reduci,caplla[que Ggillan facere per manum dlél:Ç curiç ordlOarl~
procurent:de qUlbll quàm cÎtius poterit fic:ri, eti~ nt iuris
commun 's dllatione pofrpolita, deCcriptionem debicam
fierifaciant cum effeétu ad[aluu~n ius minùrum huimmo
, di, ~o d {i Ha facere po(1po[uerint, ~iCdem m inoribus in
centum hbris coronarorum ipfo faéto tenc:antul: pro quibus fi et c:xecutio reahter, prout ftiprà,prefcription e, & appclla.tionc rdedis.
.-
Iy
C
Et
�DE.
IS
. 0 FF 1C lI! R S NON
TVTELIS
J.l
Et veco!1:itutionesno(ha: huiuL110di ad Gtlgtlloru notitia
deducantur, nec quiCquam poGle Illu um i?;noranciam
prxtendcre, vel allegare,ediclmus,prout luprà,eafdem de
_verbo ad verbum publicè per folita. Loca. dl-Sb:: c.iultaus n~Î
ilrç diuulgari: pariter & in dléto hbro cathenç ck:rcnbi, ~
rcgefl:ran:ad ql,arum,obCeruatiamvolumus per offlclalcs
noltros di[br: curix ordinariz prxfentes,& fuwros,ad primam didorum Cyndicorum requiJÎtioné, lur.1l11~nta con..,
lueta prxl1:a ri (ub pœna priuatlonis Cuorum ofl:iciorum,
~ocHca volumus,& vobis,tenore prx[couum"de noilra
(;el ta [cientia ,& cum debberauone pra:diéta exprdi,è
~Ia:cipiendo mandamus , quatenl1s torma fl:atutorum,
& capltu!orum pra:.dlétorum, no(l:rarumq ~e huiuf.,
. ..' ~ modl confritutionum,& ediétorllm in JÎngplis luis capiti.
~ -I~' .
~
p • .7- : ... bus dlhgçoter attenta, & efftcaciter ab(eruaea ,.lllas.~ illa
ob(eruc[J5,.& exeqllamioi:ab alüs exequi,ik obkruan facia
ta,. ealHer) & cu m dfeétu ,nec prç[u matis-lI1 ,a hql!0 .cotraïre,guamu indiaoationis nafl:rx farmldatis incur{lIm" &
g ratlam no'h~m vobis chuam cupiEi~con[trua{c.quQnii ,
na hm valu mus& iubemus per prç(entes,yirn nùltr« fecûda: lU{sionis habituras-, qtias,,in hdem Rra:mlfforû, ve!1:raq;
certtruj iné fieri, & JÎglllo, quo v.LÎmur, lUGimus debltè céimuniri:poll C.lrU extcuCloné debitam,& fingulasinfpe&o
nes,\n :nchiuo dOl.uus dlax vOluedicatis pro clutd.l mmo
rum prc;dlcLorum remanCuras.Datum.aqulS ~,c.r manu nollfll\.tp~Rena[J ,die vndeclma m<oJÎs luou.Anno dommi
mllldllno quad ringç;nteGmo tertio. Per Regem epi!copo
MalsLllèll, domml~ dt ~hfooo,&deRiperJls, .& cacellaoo
BI oult1ciç pl a: [é: nLlbus T ornaullc Regtl\:rala.T rdft:marl.es,,'
,
Extral Ct cl'U.IlUtC r vur.e do, pfl uilc~~s <le la cité d'Aix.
Adnotati~;
PRE N AN,
~
ADNOTATIO.
Hoc ftatutum non [olùm habet locum inter ciues A uenres
etlam IOter
proulIIclales:lCa fyit dedJratum Arcft l
,Ced
c.unz,dle [cxca mentis decembns 1 lj!.illlcr FranciCcum & ~ urremz
R-olant1. Îtatrcs,& loanncm 1mbercum ciue-, Sl i",anccn'fics. d parem
.
~ lous officiers lion pendr.n r'" p.rlou d«ret de l.s tutd(,.
omlJe~
REQ.. V E S TA.
1caspar
Tem car lous 'uges de las coures ordinarias mouras voul
lOLlsdecrcts decutdas & d'autl'asca
·c
r.
UlaS,eXIYl
-'
on da z Pllptlz, c:c autres gra~ts fou mas d'arg, ot: [uppljcan a la,dlcha maldl:ar, que d alrsi en auant nengull LUge
non dela ren prendre per lou decret de nenguna tutda ni
~lltres.atcendLl que an gages de la court,
' ,
li
l'
"
R 1: S l' 0 S T J\.
Phs al Rey,fl non que l'officier cr a uo :tne{f.l d~ffo rJ. del
luec:& adoncas alO nuelC gros lou JOurt par caua .
~X[fal1:um cx r<gefio potentic fol. ; '9,
Ofiicitrs non l'mdr.n rtn t.nt pe, d.cret "l~' 4utrammt.
ITe~con 10 JÎa caqf.l, que lous officiers tac ba yIes, vigui'
. ers. quantluges,aou[ànt de le(l:acut prouenfal, que non
dClan ren pr~ndre outre lurs gages ordenans. elz vucilhan
Iluer,&
par non de dccrets ,cn~
quant aucram
. exegirtanC
.
far VIas lOd~reaas, arge?t, outra ra[oo,& d : uer , Jelz [l,1b• le,cs:[ui>Phcan & requeren, q.ue eytalz offiCiers non d clan
ni pudcanren exeglr fOLltafolmldablapena mes d '
, & br.
1
'
elan,
~emr.J 0 _eruar ous {{aeucs prouenfalz lùs eyro ordenats.
RES P 0 N S 1
o.
Placet quod obferucntur fl:atuta. . lx rege fto potcntic foL 1. 4 1' & ll~'
Dr dON.tionih"s I"{tllu(/r.dis.
c
~
Item
�DE
~
-•
1
rN SINV AN.
DON A TIO.
;;'em quia, relatione muttorum iampridem.faéh n.obis;
1 dtdicimus ad cau[am, & occa{ionem donatlonum IntGr
viu.os faébrum plerungue:inconCultè fine cauCa, &.imcm. n.i è & aliqllando ad [ua(um calhdum,& machmatum
p~l{ u ,
.
'
r
.
quxrentium habere mdlreél:c,quç [ua no~ lum,rep rO mlt_.
tentil1m etiam multa obCeqUla.fe faél:uros profuturo donatoribus: qux t:lmen poil firmatas dona~iones obCeruare
prxtermitnlnt:ex quo querellx eorum,qUl donarum, n,on
.
arl'tù' pullulare Colent, & pro eo. htes. agltan.
Ad
JmJl1~
v
.
h eie:.
crationem i<TÎtur fraudis in ea parte, & IUrgIOrum UlUe.
modîampu~tioné-m inhianres;qû~ntùm plJtfmnus;& va-~
lc:ml1s re<Tia c:.Jria comtUl{fa nobls a deo, nedum 'ad opus,
& al1xilit~m minorumannis vi<Tinti guinque:,& muherum,
in ql1ibus apprehenditura:t~tis~ & Ce:xus fragilitas, [enu~
etiam vtrfl1Cque feros:fè:d ahorum quorumcunque,feCe Clr
cunuenros,& lx[os vario modo arguentium, auido animo
prouidere volentes, hoc ediél:o in pofterum valitu:o vol~-.
mus,& ordinamus:quod ad donatlonc:s {imphces u~ter VI·
uos facic:ndas in fl1turum in ditione lloiha pJ.trla: hUIUS ~ &
terris adiacentibus, etiam {i legalem [ummam non ex'cedant ad robur & effeaum il\arum pro modo,& forma Colennitatis excludentls dolum malum pra:Cumptum,inte:r;'r~ ;';~at teu interuenire: d::b ::at, & fit nece{fariu alte:rurUex
1,..Ji,";'
,
. d"
d'
1
. [eguentibl1s:vide:Lcet,vlguem,leu balull,& lU IClS?r ma-, _
rii loci,in quo fiet donatio,con[clel1tla,& apprObatlO,pofl:quam agn'ouerit cauCam honelhm faciendi,& in eo .~·au
dem cclrare:aut coniunél:orum,feu roplO uorum, vel affinium donatoris', & a tlm uorum cum vno ex yndicis;
[eu procuratoribus loci pra:Centia,& conCcientia,:aut (iUis
coniunél:is,propmquis, vel ~ffinibus non e:xtanubus, vel ab
.
fentlbus
l'
(entibus à loco)Cyndicorum,Ceu conCulum, & procuratorilm loci illius,qui pro tempore fuerint,vnàcum baiulo,
vd eillslocumtenente:Ïta quod clandefl:initas,quçe:fl:frau
dis nota, pra:[emia pra:diél:orum alternatim (prout fuprà)
interuenientium [ecuta legum doétrina veri{imiliter excludatur,Jecernentes,eleél:lOnem inhis ad donatorem, de
cuius prçiudicio agitur principaliter,pertinere:hac ipCa co
{htutione nolha declarantcs, quod aliâs,& aliter fa6ta donacio huiu{modi Gm plex, & inter viuos de bonis videltcet
.,
immobilibus,feu nominibus debitorum(Gc tamen, quo~ ~t\, ~
, in valore bonùrum donatorum Cummam florenorum de
•
cem excedat) non tenear,[ed wbiaceat vitio nullitatis : &
ira à (ene[chaUo nolho,& ab aliis. officialtbus nofl:ris,maioribus, & min oribus , & etiam vaCaUorum nolhorum ad
~au[am feudorum, & rem porahtatis , guam renét à nODis,
lUbemus pofihac immutabilirer obCelUari. Faél:J, & Icaa
Aquis.in.magna Regia audientia:ip[o domino rege in [uo
[0110 (edemc:.,anno domini 14 72., & die: 2.8.men{is Oaobr.,
El<tfaaum è regtflo Pelicani fol.
Il 7"
Q!od appeD.re non li".t fine c~ura,cr de lIIultii alijr capi/ibur•.
Epitome tcXtus.
I\ppcT/ah1.ltnte [cnttntiam fine caN(<<'rationabili qU4 l'<<n4 dig""r eft: cr qu.e fitc«u'4 '
rationllbilir,
••
Extc.tio ~ntc"ti.eIacitnda non·obftante qua,.nqù,· appln.tiont! nifi nuT/it.r oppona:tur.
.
z.
flullit," , aut .lid qu.ellir dl'pofitio non imrrdit .....wutionem, fr fint trcr Co"forllitr {cntenti/t,f1i{l fit nu Uit'" Ïln,{di8Ionir al~t per{ontJrum.
Jf
Executir (cntentijr .(I part a!lcgrt c~urar probab.lfr ,iudflo,dmitù/trabit iullitiam. 4 .
EXtc.tor! NOM'fa, fXCq.lI.to m./l d.bit iudex rr8è "'<qui.
~.
Recuperarc poteft drbitor-res IIcndiw .aori intra annum ofP'endo inttgr' ÎJldiClltulII
CUMI rxpen{tr.
6.
Si m ' (lnfdijt.r.a.e t,~tio fi corrfttt.dll.efione,4utminur kgitimo 'pmio, rtur rtrllpt-
~~~,~.
-
..
-
-
.C 3
~
7·
Pœ na
�Q!OP APP'ELLARE NON
l'an~ in tp prO. tion/h,,, '"-r"yu!" <1'im,.a/iu..pmi'n -.Pelic4tur ,"ri~
p.rllm"jjici_ltbu$, • 9.",b"1 fUll "l'prU.,um.
.
Zl
[11
t
•
1,
,1
.. ,
t<1
Te~tus.
tpp rll~tiollir
S
.
Vi, [aiprum ,~,quàd "m",," p,ffim.om ni,
( ~ bu, t.lculeas prouocandl, Ceuappdlandi hne pee ·
. na non concedltur • Ced qui malam htcm fuerit
,
plO[ecutus , m ediocriter pœll:tm per competentem iudi.
.1 cem inaigen~am [ullinere.debe:tt, Searuimus propeerca;
vt qlJoties qUIS ante Centent/am appdlauerit Gne cauCa ra;')'Jtf(ir l • tionabili,fiiCo curix no(lrx [oluat pœl1am hbrarum coro
"V-/"rVrl'''Datorum quadraginta,coputata qualtbet. CauCam autem
rationabilcm intclligimus,vbicunque iudex grauat contra ius (cripcum dUlie, vel canonicum, vel denegat iuris be
ndiciu.leé pœ na Cupradiaa incurrat appcllans,quotiens
appellac ill cafibus,in quibus cam de iure canonico, quàm
ciUlIi copu1atiuè ineerdié\:a. dl: appcllatio anc:: (cntentta:
Gue de iure canonico,auc ciuili pOLI: CententiadiGunaiuè.
Prxterea ad aurcs nofhas pcr[xpe crcbris que relis delatu
1. dt quàd licet in ca.ufis [el1técix feraneur,qux per appellationé no CuCpenduntur:tamé earu executio proptcr diffugia procuratoru obtineri no valet:imo lices ex bcibus oriii
tur, uod Oluni ratioru dl: contraritdgieur quia non [uflicie enre:ntlas proferrc,Alfi rca i cxecuuonïdcmandentur,
dccretaq ue prxtoru non debeant cire illuCoria, Statuim us
vt poH:quam [entcntia tranGueritin rem iudicaram, & no
crit appcllatione [uCréea,& crit \ata partibus vocatis, & au
~ ditis,(èu pel' cocumacia absétibus:ndi nullitas allegaretur,
qux pcr alias no(lras colheutiones dtltaxat adminitur, [en
tentia ip(a,nulla oppofitione obihnee,rcaliter cxecutioni
demandctur.
5 Vbi vcro
confonues [ententia: eifent,tu nc quacun<]ue
• •
_0.
nulli
ms
II G E Al T SIN E C A vS A.
l ·t
nullltate,aut oppofi{~c~c non obfiâ,tibuslententiCî iprlf rea
lltel txecutlOl11 demadetllf,l11fi cirent nulhtates illrlldlC:bo
nis,aut per[onat U.SI vcro cotra pra:m tira al~ d anemafl co
Hng:tt, p~ll s at:étâ~ in pœ~a. xil:uuatiols Ims ip[O faao inci
dJt,&lpLam fiko nGllho.lme mtfericordfa,& graCl Coluat.
Scmetlls vero executlS,fi pars aduerCm Ceni:enuasJpla~ exc
cutas cau[as rauonablles,& IUtcas [ecundliiufbtü",& ordl- -4
r~-tiones nofiras a.dmittédas habeat, iudoxLù p.cr lm co.[le- .
t~: partibus lu~ma faciat,& minillret mfraJpaG.Üi.. mu.mè.,,;.g<........
1ilî ~bus dap fis pars ip~a ~lrerius no audlatur. Et qUia mul
toues,tn exe~utlOne Iplaru Ccntentiarû Cxpill~ counglt pcr S
ahqua ex.lpüs pambm ad dlfferédii ipf.'lm cxecutionem ap
'pelkw,SratUlmlls,çp vbi IUde.x ritè deareuerie fieri executlo
ne:u,& nuci~s ma~è exeqUltur,feu malè refen,vna-c'x parti
bu, de hoc c.oqucrere,feu reclamate,iudex jpC~ c:fecutlOné
IJ[eficrlf~Clar:mal.e gdh pcr nltcili reparido,& line motu
expenCaru,per aliqui ex part1bu~ 101uédarû execlltioné ip
lam<ldlmpleat qllacunque appellatione propterea mte.tpolira ,aut Intel ponenda non obl1:all1e.
.
Si. ve ro cone ·n5at,~uàd pars,corra qui fit executio,prxten
dat grauamen,.deO 'quu res captx,&. difirlaX pro iudlca. ~
to plus valér,.qua fuennt dIitrac.tx,& Itberarx , St..ttulmLlS, a
quod,G pa 1tI aétnci,ad cuius inlhtia tit e~ccu{jo ,res lplà::
dlltradx f~érunt hbcratx,bquod pars ip[a h:lc de caula ar b
~ Uam' o~crend.oa integ' è ludica m,cu expeï{is Q'loder atIS c
n:s IpCas !Jc dtlhaaas lccup:rarc p'o LSlt, & va caC mEra ' VI1I d
U\ a.lln~ < Ipac.um,& non v![(i.e
SI velO res Ip ~X fucrint dilhaŒx tertio , .. & liberatx itl
quod non ,rpü.partl vlIlceneùd CLllUS inilantiam hrexe- 7.
,":~~10 ') ~~~c li ~c.. eo(~'U Tee ~~no-} [eu rÏrninu~.Iég1tlmo
.
. -C . -4 .
pl~€lo.
�~+
.
l
~
t
•
11 C E AT SIN E C A V S
A:
l'redo conG:et offerendo precium cum mode! atis elCrel1~
hs,res ipfas recuperare poGit,& valeat,omni cOCladltho-:
ne cdlànte.
8 Et qui.! non eG: iuftl1m,ncque rationi cogruum, quod clau
datur 6s bouis tnturâct ,ccd qUllaborat mandl1cet:& quia
h,,1111- etiam omnh mercenarius dignus dl mercede, nec deccat
OfflCiu m dre damnolum, cù m omais labor optet premiu,
Conllituimus,& ordinamus, qU0d àca:cero, omnium con
dcmn'anonum caufarum cnminalium,qua: pera ppellatio
n em deuoluuntur ad no(ham curtam pnmarumappella-,
tionum prouincia:,/iue Cemcritix condemnatorix c onfir.
mencur,,liue appellatlolbus ab ipGs Cententiis interp~Gtis
renuncietur expre[sè,aut tacite: per deCertione,rn,auc aliâs:
liue mitigécur prçratç Cententix,{iue augmentétur,medie~
tas h.1.rum condemnationum apphcetur curi;e primarum
appellatlonùm,alia vero medietas officiahbus,à quibu-s ap
pel/acum fuerit, exoluatur.
Extuaumèregeno Tauri .fol'70.
Epitome.
1 L "fio Kon tjl nt't!f.ria in ft ut"dit.. nm!fMiô .uf inford d"nit rtCUptl'tlUr 4 tfe~itort.
:t Incipit currat t, .. p'" rtcupadndi rem .,nditam 4 die utr" trdltiolli r, dut filt.e dlJS
tir fdCul/dtnn tctipltndi po!ftfllon,m, cr collocotionir.
, offcrrt 411 dtk.t 'lui "ulr mn utnditam inlr, ,nnUnI rtcup.r.r••
4
J
1\"
IInnlU nntrgtnr
d4tur 4d rtcuprr.ndum.
-
AIInUf dupltX nnagtnr ,cn'tur.la.
AnnUfcontinulU,u utilif;
• 7 .. L.udi"'!!,~4IIdtbWurcu", mrttul'tI'4/ur intr4tn~gm.
GLOSSA.
a. GRA VAM EN.cN ecelraria V idetur elfe lzlio ânte qua habeàtlocu
•
hocllatutU,vt fcilièct dcbitor pofIit recoperarcré v.endita, & Ilbcratâ
poft a~um. Tamcn obtinuir vfu!,& confuctu do,v"liue lit lçlio fiue
'non,[empcr res vcndua recupcretur,qu~ feruandadl,!.fi de Imerpre
tatione.de legib:
Lloa
IN T R A AN N. R F M vEN o .
2\
LI BER A T A E.b[ntell j g~dü dt ddl beralloe,qu:r Ii~ per vera rci b
trad ition':, aut fiétii daotem f.1cu[rl tem lotr,lndl poflclllOnern, qu od
coll igitur ex ho~ "er!i.,'« lequen. v bl uJCltur:fi rcs fucri t Ilberata ter. 2
tio,non parci aéhicl VJOccnrl, dotcquam non vcrus dlcitur poffdfoc
is , cui res dlihahlturiùb h alla,l.non cft mirum.de j'lignor.1t.aéh . A r
non habet hoc ddflculutcrn, quando J'cs ddhahltur in executione
fcntenti , ,& "inute iudicatl,lcd qual1do profequitur atlo r rturn "ir.
tu te inftr umenti guarentig,ati, leu fub lDlflloOlS, videtur dlf!~cu[[as
propter verbum Ilbcrata::nam JO fiylo [ubrnJ!honis qU .ltu or vtimu-j4.N~~"~
vt p[urimum,literis,pignoratione,lInmIfTionc in po ll èffloné, & col-locatione:videtur icaque diceodum currcre tcmpus,& prioci piu an
ni à dic liberauonis,n o collocJtloois,quia tex tu s vtltur verbo bbe
catz.ad hanc partem v idetur ioclioaodum propterea quœ trJduntuc
à Guid_Pap.q.22.vbi ait, hUlurm odi répuscurrere à die Ilbrationis,
non realis mdIionis 10 pofIèŒone m,n am in libratione , qua: fit in vI
timo incantu per prçco nem ,per tradHionem cal.mi transfe.tur por{e/flo JprolUreablque aba reali.rradmone, vt per lono _in c. z de confuctud.tunc enim periode cft, ac fi à domino emiIfe t emptor per ca
quz rcnblt Alcxand.confi.rc.nu _I.ll b ·5·Tarncn ea no n vide nrur obftareimo runt pro ca opinione.vult coim Guid.Pdr.& A lex an. quod
per 11Iam I1bratlOnem, _& fitlam lradltlOnem traoCre r.nu r p ü l1e nio,
feu (altem facultas ad'plfcenda: poITcfIîon IS demr ei, cui res bbra ta
eft,vt per fe pomt intrare in poll ~Œonem rci vendlta:,& ita transl.'tU
fit dornioiumlO emptorcm, Contrarium cO: in IlberatlOne , & [ecUn_
dis ~iteris i? O:y [0 rubmirslonis,in q uibus non ira tranffertur pofTèf.
fio JO c~edJtorem, vt po[m per le finel,~ens collocatiooiJ acc ipc re
poIfe[slOne.m. rell.,beratz,vt eH notl fs lm u: neque in llberat io ne traffecturdo?1IOIUOl Irreuocabll!ter:nam fi fe in ea opponant alti creditores p otlore~ lO :hypothec~ , els res ad ludicabit ur , q 1I0d non fiet
poll: collocatlOn~,Ol,fed lolum a!?cnthyp othecaria,fi intra rem pus iu
Cls,&Hatutl vemat fuum IUsyetlturJ:\s cOlm, CUI res tradaur per col •
loca.tlonem,fit domlOus rel Irreuocabdner,a quo.tempore currit tépus ~n ~oc ~atuto cornprehenlurn,ita fu it iudicatum fa:pe il fenatu vt
audlO a rnalOnbus,& ObtlOUlt coofuetudo,
f\P~ELLANS c C re,do hoc verbli non :Jccipi Mc propri ~, al iogu i
~e efl,et hoc fiatutu,appe!latlo emm fu/pella it omOla, 8( taci t
C
quam li non effet lud lCa tum. Sedpu ta ira. accip iendum :pars i pra hac
de ~a~fa appellans,ld cO:, vocans JO ludlclum eum cui re seO: tradita,
ta-
D
vtpee
...
�~AN TO
16
~
3
e
•
••
4
G
7
Vl
TE MP.
v t pecuniam eum moderati~ expenlis offerJt, <le declarct, velle rem
r eeuo<:r.l1"e.
0 F FER END 0 d Videtur di eere tex tus,quod fulflCi dto1ferre,
non eo nG g nare autem oponeat,de quare Vide que dixi in ftatuto ret lnendi IUre conrdnguinitaris,nu. 16 .
~
A N ( Emergenris Cc i 1icet:nam dupl ex en annus, naturalis, qui
non mouetur loc o,& {ht rue cardine: intipit enim feeundum vfum
noll rum à nat i" it.H e do mini,& in eundem diem delinit . Alius dbn.
. nus emergens ,id e1\,cxo ri ens ita Vt fen occaGo:nam li mihi promittas
decem ad ~IlOU"l , n u nc emer!!,l t, & incipit currere an nus , qniarrificldli,Jppell Jl Ur là gl. in \ 1 , de vcrb. fig. qui h aber di es trecentos (ex ag.int3 qmnque l ut per 21ios tre céto ~ (oog inta quatuor, horas fe x:
it~ Ba!.ln 1. de deuifio.ne, in 2. nOl.& ibi Za ( nu . !, (o lut. matrim. lntell ig,endum item ell de anno co ntinuo:erl aUlem , nnus continuus,in
quo omnes d ies currunt tam feri ati,quam no n feriati:vt ,lis annus eR,
quando noo currunt omnes dles,gl.l .in 1. v1t.C.de tempoin iDteg. Bal.
in 1. ex qUJcunque, nU .lo. fiquis in ius voc.
Oritur nunc dubitatio perurilis , & quotidiana , an deoeatur J.au~
. dimium ~liquod ,quJndo- res recuperaturà debitore intra annum
vinute hu ius (btuti, de quare dicetur infra infratuto de deducenda
quinta parte, nu. 4·
Q.!!4nto rrmpore u,nidt'Ir con'rd .!i,ndtio"" nrrrfT'"idt rUbndfl4<
1e
{.adf, (J' qUdndo [,u(ful.computentur in rortfm~
En""' J" r",r, Hkw C, km •",'u[quo Sidfir;
:,../, ; Ar~gonJ1m, Valentia:,Maioncarum,Sardinia:,&:
~ ~ COlciria: R ex. Andegau iç Bani &c. Comitatuu-'
que Prouincix, &: Forcalgbleni, Ole Pedemontio cornes. Erfi à Cœraribus nolhis, & leg um retr.ùconditorihus arnplè
non minus , quam diuinitlls occurrentibus hllmanis caGbus prouiÎum extiterir . Contingunt t:lmen ex temporis·
varietate,all.docorum d ruerGrace ca(us,quibus d'cclar~tio
ncs, lim irari (l nes , Gue excepriones-ipfa:ram l~gu m cdita~
rum fi eri necelfariè oporteat per alias leges nouas, aut ccli-
,
éla:
r-n A T
CON T.
%7
éla. Ea igitur de re, cùm ex dHhatbonibus nece.a:'ttiis pa
hallam ,fendis in execuuol1lbus ludlcatoru m, Ilue per dy a
IUll1 curia: Camera: , qua: executluè procedlt, {a:PIUS con·
tingit Ia:llo, & ad tlhus execuùonls enc:ru,uionem infra
tempus iuris, 6 quod Jongum nlml,s dl:. debltores ad talem b
annulauonem executionum proilllUnt, & e:nprores. putantes [e rempare turos, iterum inquictanr,& Imbus iüuo-'
Juunt pluribus, volenres, & imendc:ntes huic morbo conuenÎentem adhlbere medelam, Conll:ituimus,edlCl111 us,&:
prz[enri legc in pcrpetllum vahtu ra decernimu s, & ordinamus,quod ab lOde taIr iuri, & facultati veniC: lldl contra
fimlles alienationes necdIanas Cub ha ll:a faaas per quc:nc-unq;iudicem,etia per curia came[(~,pr~[cribtur omnino
[pacio decé annoru,lta quod,Iaproipl0 répare, nullu5 amplius audiacur:niG tamen caübus mfcrius exceptis. 1uri vero,& faculr,ui pctendi fmaus tallUm alienararu111 rerum
nCE:elfariô vcnd irarum ,deduci de [ortc,' leu exoilli, cogni. c
ra. enorml hdion.::,prx [cubacur tempore qumque annoru:
ira qU0d la pro qUlllquennio,nulh ampliu s llc eat,{i uc com
petat iimiles fruc1u~ p.::tere coputari in (orrcm ,aut v.::ro deduci, [ed tantum remaneat ius ad rem ip[am, minus iu!l:o
prccio alrcnatam,tn~ra alIOS quinq; annOi , vt [upra ell: difrum.Tcmpora vero pra:mllla,& prçCcripuoncm dccermi
naum non mtelligimus currcrc conera pupdlos,ncque cotra captlUos,aut abCentes,[eu altos probablliter ia norantes
<]uandiu abfunt, & igllorant,captiui [unt, aut v~ro pu pi
exIllunt. Pr:tterea ad futura, pra: [cntiaq ue, & pra:terüa
volumus hanc ~cgem noll:ra~l eXlendi, & tempus hUlLle
modl .currere a die pubhcauoms rra:[entis J & non an~~: vldchcet decem annorum tempu5 ad rem ip[am
D 2.
mInu s
IIi
�28
\
Q2ANT.
TE M P.
minus iu{lo precio alienatam, & rcmpus Cjllinque annoru
ad rem, & fniél:us;reiiuxta prxm iffam declarationem , Datum & publicatum in no{lro ACjucnlÎ.Palario dienoua lunii,anno do mini mlllefimo Cjl1adringentefimo ofruagelÎ.mo, Pcr regem ad [ui confillÎ ddlberatÎ'onem (peël:ablles,
& magnifici domini ma~nus, {ene{challus cancellarius.
Honoratus G ,'g non i m:1g,fler rationali; pra:fidens' camera: iudex criminum aduocatLlS fircalls & pauperum. Pugcti maglfh:r requ : (1;11 um, & alii quamplures Regti conGliarit iutererant R. L'.:llelque.
.~
Extrafrum è regeno Tauri ,fol. >'rEpit0me.
Vert lirio fJar . p• .e;d<llti~rl< ('giti,,;, r"h "JrrJtio "i~r". fi (rt (,,(io,rerei"cli'.' pe"
comin mem loéhrum fi fwtio '1 rtn, (:J' }httl,tUl1l, nifi mterufllerit d"retum'tuncaf, in,..tt, politiollf drCT,ti dpprUJtuT.
~ Yell./itil> fJél,r[.b;Jj!.t fi Te(ein.!.'''''' • non 4udit.., empto ... uolenr "m retinere
obr ,to prrcio
; R<"r~io ","d'rtioni, faél", (ub h.tj!d de j",r int,.,. trig,nt4 4nnor re(einditur:de J!4...
hlto ;ntra dectl1'1
4 1"rllél., q••ndo-dcd ..e.ntllT de fort. in re(éi(,ionibu,'.
G LO S S A.
a PER. H '\"TA.M.,Perutilis· d1.h;ecdecifioadtollendasdoéto:'
1 rum conrrauerGas:valde eni:n dig,tadl antur, an 1. l. C. de rele. vend.
habcat loeum . quand'ores eft venditaJaéhs prius, & pra>Cedentlbus
kg iti mis fubh~(htlonibus B4ft. i n .\.1. nu .!. Code prefcrip. trig.tenet,
quoJ vendlno reCcindatur.etiam G fdéh lit [ub hafl'a.:'luia non requitur,res vendicJ fuit [ubh afla, ergo dl: iufto preciÜ' vendlta per l. ii
1. quoS', C. de rercind. vend,!. fundu s ffdc re(e vend', neque dl: neceffe,
Vt fit enormis Idio per tradit.l a ro,mn .de plat poil. gloC ' . in 1. li min.ori,coL z.verf.rtem nunquid requ iritur,C. de iure He. lib. 10, vbi e~lam ait ln verGe iWTI quia G. quod G emptorvelir olferre preclum
IUftum non poterir r~m retinere, per LcunTcontra, fi vend. prg. agat.
C . Contranum tenet AnRe. in 1. precia reru ,§ 1 numero 1. ad leg,em
fllcld,a m: ait enlm, quod fdcilè probatur iufl:um precium, fi pon~tur ln fore) Dublico, & ibi odta voce fubhafictur ,lta vt' , co mo.
dofa.
Qy:ANTOTEMP.
'9
do fJéta venditione, nemo pofflt drcere {e dcce ptum vItra d imidiam iul1i precii,multos huius [ententia. refcrt , & Jeguitl.lf Bcrtr,lO.
confi.l)4 .nu .9.1ib,l qnameplnJOncm dJCunrcommumter ve ram , ii
dccretum,vi cuius faéta fl:it vcnditio,inreruenerit per eos qui cit
tur J Lar.in tir.qui feud.dare poLnu." ,9 cui ca opimo non V1alCl,qua
camen,fi vera lit,limitat in maionbus iudicibus. In mmoflbus ver o
non h,1boat 10cum, Bald.1n l.tutores.de confirmand. tUtO. Kebult lU
rub, d~ refciCconrra.nu 17 arti ,r.gL I 5,in ordo Reg.dicit lomml 'nem
opi.elfe,vt vendltio fdé1:a (ub baila refcindatur, n,{i interuenent de cretum iudicis. Addlt tamen prdxim veniendi contra t~lcs alien.!tJoll~'
nes [,é1:as.eum decrcto vr a pelleturab intcrpo(ltIone decreu, tune
iu el{ appel atlODJS i~et, 1J fit l;e Go,mal elntapotiwm decretum,&
bene appellHum:ponit loi artila,Jltque Ita vldd1e iudicari:quod cft
notandum in praé1:ica,qu ia efi frequentlfl"lmum ,Hçc quadl: 10 de decretoimerpofiro non decidltur hoc !1:atuto quonialT" decreti non fit .
mentlo,fed (olum t raEtat de vendirione [ub ha!1:a faEta per quécun:que ,udi "em,etiam per curi ~ m camertC·
T EMP
1 V R [S.b De JU re reti poteil re(cifsio venditionis fa- b
é1:tC- [ub h a~d ante trr g inr~ an nos pr;etentos Lr .v b r B,lr ,C. de prçkri 3 .
pt mg. an.qu od tempus ~JnltJ[ll nimislongum,& incertum rcddcns. .
po{le{forem ,reduCltur luc a decem annos .. g'rOJ.u.rfu-~.;..I(--
D E ~ OR.. T E.r ~od hiCdICJtur,frué1:usdeducendos de rorte,cum c
'Vend rtiO rett' i, drtur,non efi fimp\i citer intelligendu .
certû en:,
qu od in rekir, io ne conrraEtus per Ia:lion~m non debentur fruBus, 4
ni fi à d re litis co" teftna:,cirar.url.cum f~ndudi cer. pet. B. 1. In c. v~i
co.rlU .l.de (cud,.dat min, val. v bl alt,quod emptor non dcbet refiitue
Te fruéluç prrceptos,1i pecu"!ia pOned offcratur,l.empto r. in pnn ,• .de
re i "end, EH ergo intell ige ndus hi Ctextus de ea vendiüo ne ,qua: LÔa
cO: cù 'TI dolo/raude,m -tla fide,&' CUrTl'non fuerunt (eru" tç' role n n ltates necc(fdr i", de iur e in huiufmod i dhenJt! nibusJ curr"o nt r a. C. ii
vend,pig.agat, vbl d lC it teX,hdbeoddm e(fe rdtio nem fr üé1:uum ,& ,.loi
ni ,qlJod Irrog,Hum app.lfuem,qu.1 ndo adeft m ,la fides, ~ aly. '" d,1 ['
nu , ,C.de· pr;efcrip,trrf?,.ndm malçfidei p0J1èffor non ta, It IruEi,us"
fuos,patagrapho G qUIs à non dommo,in11.de rer.diui.cum Iimi.
v.,
Na
Rf;~ËSTA ...
ITem luppl,can a ladicha real" maicrtat,qu ~ en l'JS execu
tl~m que [e:t uran a far d,uIÎ. auant ciuih,quâd gai3 rias
D 3 fi pre.
�DETRAYRESE
fi aman:l prendre de nengun de.bitour en execution de iudicat ou autramet1t, que tais galanas Gprenan a efhma de
d us,ou de tres homes non {u(pl:cho[es, detrahem la quin
"'tJ. part dels bem immobles a vrilit.1t del credit::>ur , quant
a. tal ieraen luec "que non habltara lou credit our . Et facha la.
liberation, lX expedinon dais bemmouables,ou immirslo
de poffc!sion de immouabJes [egond Jordre _de mfhcla,
que lou debitour,non Ga puis, Gue en apres auflt.
10
.f 1'Fr..
•
RES PO N 510.
placet vt petitur,& quàd [alubris prouiGo h:rc in curia camerx,lXa capiubusvicariarum,feu baiuliarum publicetur:
lX ad memonamin chartulario dltl:o malOrum[enosè de[cribatur:vtita in execrationé b litium [eructur perpetuo ia
b futurum.
ExtraGlum è r<gefio POlontÎ:e f01'355.
•
_ Epitomr.
-~o'cttt1'blll1l quolllii&o'aéc'ipiflldutli in hoc [tatut<t.
. ' ,
~ ln o<llu1I1 cr tX«Ta,iO"fm liti"m inu,ntum cJi hoc ilatutlll1l,c;r"t ("'Ifia t cr tdlton
.le damnis , er il1UtcfTc.
Q!i,"ra par. nondtbdur rrurrC1lprreturd drbitordntra .annlll1l.
~ LaMliü!IIum noll dcbrtur 'luando rC! r""peral ur ~ drb,toT< Intra annlml.
3
~ t
N T A PAR S.
Jr
ci non h abetlocurn fiJtUlum .CIU!. it J que efi , quia crcà i Wf multol
d.lmna pJlItur,&wterdfc reltnqucndo propriu~ lo cum fJ mi.lwll,
ncgo èlaque domdlI ca,fenremiJm au! lI1'ihumentu (ubmlrslOnls eXil
quendo; 4u .l damna & wtereflc VIX venlUnt In condc';lnat,onem:
q Ud: r .mo v Ide tu r omn ino inlc!l 'gen d.a! v t fi.ll1Hl>m 101 um co m prohendJt eos,qulluma ltcrlllsloc1 : alloquHatlOeXeC ratIonls IltlUlD hJ
bcretlocumctiam ineo.quieodem in locohabltat, nam tam VItuper andus,& odio hJbendus ellls,qui dl: eiuldem loci m.'. lcns Ilti gare,quàm io luere,quàm qU I cfi altenus.:rJtlo ergo po l1 u lat, vt dc huiuCmodis c.Lmnis,& inrerdTe credlton,qui non d't clUrdem hab.ltaUO
nis f.ltI(fiJ t, qU;!! non fe rt;qui codem in Jaco moratur.
Secl quuitur, vtrum habeatlocum hôcJlaru{um fi deoitor inrra an )
num recuperct rem vendltam,& Hadit~rn vi executlonurn, li CUl eft
permlffum per ali.lldftatutum (upra polirum. Credo quàd non, nam
extanteeo ft.nmo ,non diCltu,r domlnus irrcuocabj.1Her. net vere IS,
cui res eft trad ita,ced Cub conditione nempc, fi intra annoUJ non recu
perant debitor,quo durante·nGJIl.tranlit dominium,l.cçdere diem.de
verbo ligniGca.lta cenfu't (enatus die. ' 7. maIIIS ' ,· nam 10 co arello
iudicauit, dcbltorem vo lemem recuperare rem dlllraéhm debere Cu
lum dare rummam pr incipalem cum expenlis: non améquintaplrté.
Ex quibus (equ ItU r decilio q u.!:f1:ion is,cu ius-mcmini in d'iélo fiat utO 4de recuperanndo incraannum .Cjuàd rci'licet oom in us non debear ha
berc laudimium,(eu quinquageGmam partem ei debitam pcr l:vl t.C .
de iure emph y quando debltor recuperat rem dillraélam intra annu
Nam,V[ dixi,G hçc vendit io cft cond,riona lis,ira fdéla vt teneat,1i ré
debitor intra annum non ucuperer,qua: condltio dara cft tege. (cu
ab fidtuto ,qUa: nobis eft lex generalis, nondebetur ex ca laudlmwm
per diélam !.cedere diem.nam ar)re annum prçteritum efteélurn non
fonitur vendit iO,at ante euen tU "Sdn ionis non cft perfeé1:a vend iuonequedom ioiii translatû in h is terminis con ru luit Bertrand.confi. 6r.
nU .4.lib ~ . Neque obl1at ea quç·dicebarnus in diélo ftatuto iis,quç hic
dicimus:ibi dicebJmus,pofi collocationem dominium translatl>m i["
reuocabllirer ,hicverà dicimus pendere,an v~rè fit {l'anslamm domi
llium,ibi enim loquebamur de dominiotranslato irreuocablliter in
collocatione .hab ira confideratlone ali'Jrumexecutionum prçcrdentium,nempe pignorationis,libentlonis & immiesionis in poffdTloné.
hic autem agimu\ de d'o mioio ,quod pendet virtute, & auéloritate.ftalUtl y,olcntis.dcbitoré oolfcl:ccuper.ate rcœvefldaam intra anl'lü •
a
G LOSSA.
LV E C.aVerbum loci non accipitur pro prouincia,qucmadmodum
a dlétum dbn ftatuto de tempore dato .Id feunendum rem iure pro
tomlxcos,fcd pro ciultate,caHro,Vllla,aut pro nomine proprio ;/,!Jcu
lUS 10C1, v bl hahitatur,& Ita de conruetudlOe (eruat ur.
b .E. XE C R 1\ TI 0 N E M.b Hic ponltur cau (à , quare faélu cft hoc
ftatutum.nempe JO odJUm !luu m,& debltorum qUI maluot Ines di u
tUCO.lS pau,quam quod legltlmè debeot pedolucrc,quod quia odlO{um cil, & exc~r"ndum , propterea conftiturum dl , vt quiota
pars preel} dctur crediLOri, fi non fit ciuldem loCI, cuius cft dcbllor,
ne tâ t",ües tint debitores ad litIgandu.Ex tex tu ctia ad,ugéda v IdetUf ah" ,aui~,,~ dicitur,finon JÏt c1ufdem loci,nam fi fil elu(dé 10.
CJ,11011
. -- - D
4
~od
�DT1"RAH.
t
Q!~
QY I N.
Quod autem nullum hic debeatur laud imium probltllr ex iis, qu~
tr~du \lLUr ~doél:Qribuspr~[crtimab A lbe ric.nu.S.in\. ab emptione,
de F.I~1:. Diltin&uit ergo ho modo. Alberic: Aut _rerolu i t~r vendi;
tlO per conuenClonem faéhm ab lflItlO,& ml p[o cotraétu:lucdfis no
lubet laudimiune.:: ex primo côtrdétu,nec ex rec'uperatione rei. Aut
ciiueotio de refoluendo fuit f.léta poft ron traétu cele brJt u, & poft ré
traditam:& domm us habet duplex laudimium:aut ante t ra ditlOnem,
tune quia nonagi tur denou.1, alin atione faclenda,fed de pri madtflol
uenda, dominus habeblt foJum vnum laud lml um . v t Ibl I,Jt IU S per
Alberieum,ad quem feremittit laL in 1. vit. nu ~t. C.de iu re ci11phyt.
Inqu:I!ftioneergo propofita:rem d ift raéta m h.bee (red itor r UOl .ea
conditione ab initio ad le&a ab /1atuto, vt e,l lie eIUS, fi Intr J annum
debitor non reeuperet: fi ergo ho c potell conditioadleéb à contra:
hcnubus multo ma~is id poterit legis auétoritas.
Confirmantur hote per ea qUa! traduntur a Bart. poft Gui!. in.l.& ideo
nu. 4. de condJurt.vbi dicit,quod in alienationibus neeeir.riis non
debetur laudimium,liue quinquagefima pars debita domino pc rd.
1. vh.C.deiure cmphyt.qui qu am uis loquatur de dJUiiione rei cmphyteuticç intercmphyteutas, tame n ratiohcs ab eo rclatç coueniuc
omni alienationineceirariç:hoc requitur Alberic.in d.\. & ideo:Fulg,
cad, 1. quam trolétat rum 1. liue manifeftus, paragrapho tandiu, nu . 17.
eo.de cond. furt. laC ind.\. vlt.nu 48. intelligit de om ni al ienatione
neceiraria,vbi ait,per tradlta à Bart. i n d.!.& ideo, limitari d.!.v lt. vt
habeat folf! m locum in alienatione vol untaria,n on in nece{là ria. An
autem eorum:ratÎones hoc neecir.;,rïo inferant non difcutio, quç mihi funt [u[peétç:tamen quantum ad faétum propofitum fa tis, vt pute,
apparet,non deberi laudimium.
Enqu4~t
lion ft pdg4 tn alim4tionr uolllllt4l'i4r,
Tem Cupplican a la dicha maieflat,qlle li pIaffa de conremiT, & autreiar,qlle qu ant 10 li eflauuara, que lous bés
dels enfans pupils,ou d'autras parConas li ven dran a l'enquamenhs p!affas,ollautres luecz acoflumas, que parla.
vendition de taIs bens, que fi fa. volunt aria, non fe deio
I
paga~
pagar drëch d'encan t,
JI
LOVS
_
lU! SP 0 (,. 0\.
.,
plasal rd,entantque Cedan aliena.tions liniplament vô~
luntarias,&nop"intdei[cendéls d'executioRS de !~~~c~~
Extraaumcx rogino l'0tentie fol. II:'
.Q.!It 'ONS "lI'lroe&"", tn _fJi"itllt,~ "."mtr'" pNrfUlt
Tttmir 'ON' bm, IICn.N,.
,
'
kEQ...VI!ST .... · '
lTem{upplican lousdichs fegnoursdals tres ell:at âll
dicha excellentia;que Iy plaif.1 de fiatuir, & ordenar:
-que tomas, & quatas vaga~s fe eCdeuendra en lousâichs
'Contas de Proué[a,& de Forcalquier,& terras à eUas adia'cent5,qué li vendra-aucuna polfefsion6caynaque lia, que
las perfonas pl uS'Prochana~en affinitat , & parentela l;de
tal vendent, en talluec. demoUtant,lian preferidas enfra
vn mesiT&'puéfca auer'talla po{fersio per Iou pres,que fera
véduda~ou ':lutrâmét enZcayna ma~iera que fia,fenCa né:guna contradidion:pagat lou pres d'.lquela,en la manie.
!~ de taI croumpadour,fenfa preiudid -dal fegnour diret.
t
b
c
d
e
f
g
11. R S F'ON S 1"0,
~anquaniiusrcpugnarë'Videatu'r requifitioni: tamen
quia ex bO,n?& a!qu~,& in pluribus locis pa.triç o,bCerua~o,prOtlealt~atvt pem,!r) f~mp~r fi~e pra!l~~e~Q &ma;:
loris domin!o
-Conceffulll,
1-+ 7&."
'ExtraaUI1I è regeRo pottntia! fol. 144;
'1
~
Epitome.
Hoe !l4Mu'fUjltonJOrmtiuri publieo.
R4tio !umÏIIlII'n'lIIIttftboe IM"ttml,~ Il;
p~f1'u~'agll4ti
d drcitlll0ll gr41_
r;.
lIr.,ur
l
Jl.tlin
'l
Vend ••• o .«ntun. hot /t.tut'/) 'COtltillet.r.
!~III"~~i! (r pr~~1iIII ~4I~ ~~~d_t ~~l~ ~.ptl~
~
h
�)\t:.
!tE t'l M-È R:E' 1''0 S S:
6 n.tiom (OMIIIII rrtit IIOIHnt4'i(.PIK nrrrfl.ri4.COmprtb t lllitlir lloc lfdUfo:"
7 M o~ih. non ,ttintnt",.
lt Pro~ilniDrfs r,.;c~ntllr. in. rt ..t'intnU.
11 Prox1m1ÎlI p...., g'l'4d~ ex «q'l0 omll<S'admiR'Hlltll1'_'O"!lI4nlolr~oclll1'r4llltllÔ ·
~•
f
•
1
.
~C
,0
II
~
•(
•
,1
•
1
.. , 1
t<1
~
uquiJ\PAfiNlI. ".. ,; ,
.' .
LO lir quitf ' ..
1
Il sei ,"ri. Il " ,!frriuntè 10.1>11 <t"'I".t t,",~t",1+
M' nfi' h'9'1tor dies quo f " <ja~ O"Hrllt~·
l,Sl So[uY!' q~om~do,.ci:nd. 4recr lf><;re !fLW~. ;. ~
. '
':
tlô ' obL.tlO uer~ir< ruf!i~lt;r't<uF'"tt ..,;prott lIa-ljM't pttllnlm.,,;
fi DOItjnul pt"f"tur cg" .to ,~ut .tJi.~ttr.l>trf '10 It.?ti•. :
'
•
III Do!1lÎnufCU!!l tttiMr illT< (Ho:toR,,-"I". olllnrl (ttaitJ4t ts , cr ":Jl'pt,CI,~~~ CU.'~
l ' .ii~r ;nip dolllin"s.eon(.dIrtritinilllp""rn~l'l";"
"
,.
t~ IIIrto(uo lJUomlo ~.",r ".~tr".dol!lÎn.s .
l' . R.t,iMIt'
tI!Iph,rtHtie4rÎ4fll illre e~ffo. domino;non &Du, ilelft i~f" 'lu!":"
non tonant", (eruitut"""1 ..li. iu'oIi
.
~\ Dt;"," .'.di; (e""tj6'b;I&tt
a.rctitwld••"
.1
J,l..
(
•
t:oni .l'
,,
' .
.
R"rmrri ,;~n pottfl rrl IItnlitt <o"ili/léla in wnotion'gtada ,j ~topiil~"tort.
. !ii.t(s· (S' pmntcs 4Jllirut~~ ~,j.rRYdb<n<l«~, '1'«. fint4fin't,t~,d jit'Pftfot(", "
~
"
..
1
"M
" HOC
a
dJlq, ""pJ", ..
,.
-- ---
)
G.:LOSSA'i.
-
ftàtütÜm e!l conforme iuriin'libiis- biblîèis rcripto;' yt-}{à
beNr Ruth. c. 4. circa princ.t!t Leuit.c. If. cuius ratlo,t!t cau - .
~ f1reft,nec:xcaRt.bonadcge~ere, au~.defamilia, arg.l. p~t<:~, §...f~n:
dum titianumNerr. de nomlDe vcftro.nunquam exeat,de leg·l.e.qul
folidulP.§.ptzdium,l.c~m"p~tF' §.li\)é~ti$, l, P5~o"§r.Jratre de l.c~.
l. loann. Faber de empuo. &. veo-d. §.. J. ID~Jnftlt. Dec.c6nf.6"t9.nu: J.
vbi ait,h~c.ftatutumeaé:iDueDtum,.vwona cGfIJÎ"llCmttf inter C08fomsdedomo,vtdicitur idd.o.4 nequeenim ~it tCX~,,) poftcrita- ..
leOl familiz ddere dcbco. Arr,ciuntur etiaa1 maiores ioiuria,c4 res
'extra Eamiliam a.lien.1ntur, vt colltgitur ex traditls Bërtr.conCM.
.J1.u. t.!ib. z.'l!;li all~g~t diuu~l l\~~>ror. ; .offle.c.9. v·b rdiuus-Ambrof.
refert ca.qUE traduntur l. Rcg:~.:xxi. d<li N~bgt", EJuirequilitus à-régo ACib:de permutando,vd"h\lr vendcllPo VlOc:aro,qUZ fucut maioruûl ruorum,maluit mortem.p~ti,qu~m cinn atiênado infeue in
iuriam: nugnam eaial aifèél:ionembabèinusaduerfuùcsmaiarum
nofl:rorum, vdacifsimè,more fU9,\c;l.Ciit domi~s lïraquçll. vir dddirsimus in (UG ampli~a<omentariQjn,Ofuc.Piétin ti.de retra·
JWPf.6"i~~io. D~1f •. c6 ~1l1~.fc~!!im§ in ~oc.~~~~ !!at~to, no .
J;::-
-
b~
n.
n~JUMl1 ft~S ' v!;.NoD.
bçè roü-viiletur caP{a,'Vt.dicctYr.j.co.iD<ver.ajflPiut:l~que virtutc ,
bUIUS ft.wti,fi bOSII alie·Acntur extra famili~,i~ qui cft de familia {ctlnere potefit v fque ad.decimumgradum.Cf'po1.cof..tJ·quia agnati:
&. cognati vfquud dectmumgradum foLu (ucc.ê dunt, gl. in aUlh. in
fU<lwsiol'lc.&.lbi.Ban.C.dc lUIS,& lçg.RGdibu!lt a\1tcm tôlli,a, 9.u~lj~
erar;.vtii erant patr~monalia,redibiit clia patrimonialia,Dcc.'o[ 88:
V E. N D R A.- :>4dfi ô1lio titulo res alienetur,no poterit retinerinc a
que ado~ino,ncque ab afi·me.. aut cognaio:nam ftôltuta (unt,propriè, 4:
Ik !inde mterpretandatBart.ml.,!>rub~utlOlllbu& ,-ad Il!Wllqp, J3ô1lt,i;~_
An C;VR.l e. j'Iii :qul~nu.I~.dc conUQUCrf.lOuctht. Dçc.e0!lf. ï!· Er.g~ JO
pCl'm~at10ne,& alus contrathbus inn~minati$-.non habcbit lo,uro ~;;;;.e'
itatuw,vt perrGuldpap.q'A-'7.at,q.IBO.J·aCin1. v-h ..C. Ge ~ure cfI)phy, Ir
· . . ~,d.liyc'~lnutantes.tradcntmutuo. res:.t vnus eorum lup,plct alj ~
Jqui.l&flecuDiZ qUôl~t1tatcm,quia.. rc.s,quam accipit,.ffiai~ns tlt pre- -5
C:I),an ù~ permU~ô1t10, vdcmpuo. Dodores VJuè Joquuntur in .llac
~u,l:ihoAc ..Ba.r,t.iO t.J.nu. /.11).1: Anfio.nu. 2.40 "dollat. l·u.l gof in d.J.j.
..I\rbb 10 o.a<iqUzftlO.ncs,nu-,ml. de rcr, p~rmq.i\nchar.(b.lx.xij . nu.
,v.eum mulm rclau~ab A:lcx.. con r.ü~ nu.i.J~b.i.diçunt,quOO,U!1l Ipc
.8:and.H.erba;col1tr>laUS;vr 11 d·lC:t.tUr.per-muto,lit permu.talÏo:lÎ V(Il· dolfit veA-.:htlo.quam (lpll110nMH;lde~ur fcquI .Guld ..P.ap.q.lxxxxij.
· Jl~.IJ.verf.fcd text. ~n d .c.quod li 01h11 dlcawr,r~fFICltUr quod prin_,cljlaltter agltur, vt fi_pnnCl paliter cmitur,4t cmptlO: fi permut:t.tu.r,
.lfitIFerm\U..u~. ,GontNFIalU autcm QPin-ionem multl ~equuntur.,
1B~.tnlp~oa:mlcud4)\J.xJ' v1>1 iaL' r>u.xx v.Alberic.llll.'qu",mur .ny.
''VJ.d~a.r:homln.l{om.tndj :Adto. ID ti.vbi late~1( pliçat;dlcu"çItllm,quod. fi~prcCJum execdat ç~bmat1oné l'ei,quz datur., fit cmpti<>:
,fe~ lI~n ex~cd.tt,fit pCrJffi\ltoluO:.quod-fi non daprehendatur, an pecUD,a,qua: datur. excedat çlhmauQnem rei tracinz: tuc.ccnletur dIe
' .Cffipt10.~a:OpiDlO feruatlU"., &{a>pe Ïta f\lit iudicatum .. ~od oft .
· zqtdslmum ad c\j1.Uenda ealqu~cbant ln fraudem.doqlinor.um &
-agnatorum.Diei~ t.amen Dec.cunf.dx.vfquead nu.iij.q uod.fi in per
'IDutationc res dcntur a:filmatX,efi.;v.cra.~ffiptio,at-tunc 4abct lOCUOl
· ftalut\1m,fublatls omnibus diffiellhatibus.
.
,Quid de dU/ione in follllum., an·lit vcndiüo i Spec. tenet qtÎàd '.1;
· !Ion, neque habea,t loeum .fta,tutum , &. ita 'diclt {ulffe IUdlcatum
ln tltuLo'dc cmptionc. ~ . nUlle d.i~c.n.dum , ,numero v.ig.eumo r~t. , ~~odl("llt) voej1bulor.Ulll dlU~rfitas ,jd~p1 {equitur Dec, conf.xvÙj·
.1 , ~~~~~~IJ : ~~~x: ~~nf: lX:IC:YJ~ num.~1~b~ y. ~~Ql. j.~i alk$atis. M,u~i
". .
... '.,'.
Ji '1 ,
aIl}
),
"'
.1
-..
�•
~•
;
••
1
t
.~
·••
,
·
l<I
1
ft ,
t J
il
l~
ItETI'NU E ·1'OSS.
alii tciiùer\inteontrarium. Bart.in hpara~ra.cuii\ pr~dium.dc pi.g:
inl.li prlCdium.paflgr.fi.C.deeuic.cii mullisaliis rel.tis à Dcc. con.
fi.160.nu.1.Yeru. proptcrea data. c.O.D fi. 309. nu.9 .conIi. 58~. nu.y. 'oan.
de Plat. in i.1.C.defu.nd.patrimo.lib.'Ldillingunt.• vdi datio in Coili
tum fic voluntaria •. fitcmpcio •.& habeat locumfiatutum:: fi vero fic
nccelraria,contra.Fuic iU.dîcatum in audientia,die. xxij.menfis Sept.
J~41.(vbieo temporc.ius reddc.batur mandata Regis,non obfta.tibu,
yacationibus). inter Claudium Bret, & Stephanii Peytieu,quoddo.
- minus direétus polret rem retinere iure' prçlationis ahenatam cciam
. c.x caufl necelraria:nempe auél:oricate iudicis. Idem puto dlcendu~
in agnatis,& aliis comprehenfis in hocllatuto:.quia vendltlonccefla..
ria vendltio eft,l.fi quos,C.de refe.vend.!. T~uus ff.eo.J..quçcu~quc.
& toto co titulo C.de /ide inflrum. & iure hafl.lib. x.& de vendit rarum tiCc . cod.lib. in 'luibus locis dillraél:io f~a fub balla voéatur
'Ilendirio.
h PO S.S ES SI 0 N .b Non habebit locum ftatutum in re mobili:q~ia.
7' cù.m fit COJltra;us commune non eft atnpltandl1m: .eermittit enim l.
dudWn.C.de co.ntrab.empt. Iingulis eJigere emEturc.m·,'luem volucrinr,c5c tene.lC,ac firma lit venditio:ita non. cogentpr. vendcrc proxi.
mioribus,auc eonCortibus Cuis, hoc modo. inte1li~endo. verbum vi.
deatur poli[Um in refponlione c.fltnota..v:critiltiç,quemadmodu~ ac~
eipitur in 1. Ticio,§.Titio gelll::ro,<kcQ~~.~dem,inl.f~ruu~ filtj.§}
fi quis re~ de l~g.,. Alex..{:~nfi.173.nu.xlllJ:& ~~r .tot. bb.,vJ. conful. \i.t in fimlh fcrc con(uetw!me,dc qua re.VJdC~llbl polru~c ~lura p~~
altos ab eo tradica •.A.uc fldicamus.:vctbum vldeatur acclpl propne,
&. /iél:è.non erithodlatutllm contrad.l.dudum, non ~njm' proihbec
alienare extrancis. fed folùm Rermittit cognatis rctraherc res vcndi.,
tas,& eos.emptori bus anteponitc
.
C PLV. S.' PRO CHA N AS.r De hoc cft tex tus in J, peto. §. fratre
8 verr..quid ergo li non fi.nt~eiufdem gradus.·deleg. 1.1oann.Faber in
fii.de b~rc.qu~ab.ince.paragra.·ita dcmum. Rom.confi.xxij.in fi. vbi.
dicune,quod Ci. plures.concurranc rn re retinenda, qui li nt in difpari
~ gradu, prz(ectul'ptoximior cemotiori per c.li. Ticius, fi de:: feud.lu~;
,0ntrouer.Si vercHinc in pari gradu, omnes zqualiter admictuntur,
vt' per eundem.1oan. Fab.in §.Ii plures inll:.de leg.agna. fucce. Ale::xi.
c51i.xxvij nu.8.1ib.tJ.CbaCin conf. Burg. in tic.de:: recratis.§. j.in verb:
le plu~prQchain.n':1·4 . E.lha ;nen locus pr~uentloni per !itis contetla
tiolletnpcr rationes in d.collft..lb Alc.allegatas.rclacaseciolm à Char.
in d.§~j.Q!!..od dicune fuprà nominati,locum elfe pra:oçcupationi,in.. _--.'
tt!li a~rc \ln
- - '-
~l3tox.
JUS V~ND.'
J1
telligendum putoin indiui<luisi~émpdcruitutibùs,&.rebus;quz '0
modam non eatiufltut:.d.iuifiOo~m"inrebus vero dJUlIilhlibus).& coIDodi diuifu>né.·pat.iét.lbus,~x..a;'l?o:admilcuntur,qu\ funt in lfIci granrl:.
du.eciam fi .vnus przoc,"upauerit,& rcm...vendÜam lahabeat,lta tenet
Tiraq.cit.dc retraél:u,§.x.gl: vndc:..cima-.nu.ij.& fcql;l(nti .cuper.confue
tudi. P1él:(lD,in funili C<l'cq eonCului Ale.lCa.ndercontillo..c~!lteftmotrl
gcftmoql,lioco,hbto quinto. v bi q~ida~comeH6Lliu~,ït.in.doeé.dua,
bus fuis fihabuS'quzdam prç~la,qu .... el$tradldlE ca lege•.&.condlllo,
ne, vc ~oticl.tredilijjfui IDa1cuh ei$darellc,aut ha:.redibus mile fcx_
ccntutn.duc.<lcos,tu.nc.tcncantur.il'.fziiliœ diél:is filii tradere diél:a pr..
dia,l'nus foJus cxcis rcdemitdiéèa pr:rdia,alii.volut iimul admlCtl ad
redimédG;refp!>Ddé.tind.con.Aleùnd.~ucdJunt admittendi, qua.
uis vnU1 folus rcdemcrit· cr. iuo,&.r.iItWncs ao.eCllàtifsirnè traduas.
~id li titjus.. V'enda.coniunéJ:o in rcmQ.tiori· g.ra u, an proximior
przferatur,fi v~l!t.re::tjnerc:. videlu! quod non .. nam ratio fi~tuti cft, 10
vt bona 10 fanultarc:rnancant,non m111usautem eU de famlha remo·
tiOr';" uâm ro in ulor:ita u~ mteib endum eLt ftaLuturn,cum bo·
na,ven' untur eXtI',aneo,in(tmili ca u eO,n u UI .Dec.cof~ Faciiit3~
ca,qu~tI:adu.n[ur aJoan.de Plal,m 1. vnl,col.,. verfi.ex quo mfertur.
C
C.non IIC.hab.mecro.libro xi vbi dicic. quod quamuis prohlbea[Ur
cmph yceue.a allenace relU,emphyteuticariam irrequdito domino tamen potent,ld facere fi vC/ldae tuo cQnforti per 1. voluntas. C. de fi.
deicommiC. Si cr~o tes vendatur VOl de familï.quamuls remotlori
non crit l~.cU'S fiaLuco, tcxt. cftin l.filius.§.cum pater verli.fed fi om:
nes de leg.IJ.Curt.lunior confi.16v.nu.4.lib.ii.
.AEFtNITAT, ET PARENTELA.c1Si conlideremus d
mentcm fl:atuti trad"itam à doél:orib: cuius fuprameminibus., quod Il
CIUS caufa lic,ne bona ~xcantdc. famJtla,hœcduo crunt pro vno & eodem accipienda vtcog,nati tantùm. intelfigantur,in qUlbus: céifcrua.
tur.famdia,non affmes,namin afflOÎtate non. conic:ruatl!l familia,1.
pronvnciatio.cU 1. (e'lllenti.dcserb fig: in ft. de legi.agnolcfl'.fucce Cs ionein principioJ\lexand~conli.lix. nu.xvii:. \'erf.. no obftat rcffolio,
hbro tertlo.credlMamco hœc: verba,atciplédaelfe propriè, vt cognaCI pnmo loco polSlOt [ctlOtrc:dencientibu$Cognatis,aJfmes. Sut ~Jfl.
Iles vln,& vxons cegnilti.r. non facile. §. affmes de grad. aftinitatis.
verb? ~cro parentela1igmticantur ij qui ta exmalculina linea,quàm
fœmtnma delcendunt'parens èft ls,à quo origo dUClCur, c. tua nou:.
non debet,de conf~ng.& affmi.c.pollremo,& lbi gl. & doél:ores, de
appel.H,?~ ~od~ ~~o,~ accip.ltur pro vel:nô emm voluifii ihtu.tll.
, E)
~p .,' .
�lt..
R:EtTÎNE<n.~E r-lIt5ft;
vt vtràqüëqüa1itas tôcutrerct,fèd vaa fuificit:.pr.oxùiiïïs
;•
f
•
1
.
,,
~
ë
•
!
•,
1
•
t<1
ft '
•
~ 1
"
ugo·ijiiit
tllS .lUt agnatis nô.c~ati~s 'aftincs admluétur ad rctrahcndii: vtfia, tuentes (.()uderuint nô folvm confCfuatlooem bonOFum in fami1ii
{cd aftetlioncm,~ mu~uaœ.boDCuolcnt~am.qua\.cft,;IIR·drc dcbcE;in:
tcr n.itOl c~commlHli-parcnte>o& cooiundoufFiaitalc, qua impuUi.
malint·yendentes bona vendit" ad CODlUIU~èoS)~ affines, Ij}uàm.d Cl[
tnneas antea !orulfc incognitos pcruenirc , de quibus nunquam an.
tebenc/icium accepcrunt,Dc'1,ue ID futurum fperantaccepturO$.
e -L V E C. t Qchac'rdiélionc dic.cmrj>CO-ximo.ftatuto. nu. Ij.
•
( . VN -M E-S.fA die fclcntiz l yit latiusrdicam inEM·proximo ftatuto:
-v b i ctiam dicct-ur ,-quomodo fit habellda fcicnt·i\1. 'Scd quomndn cft
13 Ilccipie!ldusmcnjis.(GL~n l.fi,§..finaut-om dubius'~"crbo foe:uginu.
·C.de iure debb.dlclcqundmcnfis habct !rIglDta dlcs.Abb.1D c.. hcc:t.
de fuppl.oeg' prz h&.tlc.vidctur-Cequi fenecntiam, vt fi promifsio nOl\
• comoutetur à certCHer81ioOsn~mpc obliga,ur.a~i'luis ..d ahquid ilgé
-dum:quod meoUs accipialur ita, Vi: communner accidit,noo 1i~guja-.
rieer:commurtiter.alltem acc~it,vt me&{js.habe~t triglOta dIes.
-_ in f.j,ioprrn.nu.j. quo tcmp:milu·inucft.iit>:quod:mcnfis habét tnt;
' dies quodru. bct maior paps mcnlium aRDi,quia fau~rOlblllOllC'S.::!feèe
, bcmus.GloiIà: opi.non videtur vera, nam ü41camus -unglll.bs-~en·
-'{es habere folllm tr-igintôl'diCSj in·auno r~penentur duodeclm me[~,
'& alii dies abundabiit p~optcl'Ca-qudd maiol'pars mtfium h - ~et tri. ginta vnu-diem,ex «Iuoetiam apparCt,Abbatls opmlooem non paf·
'fe con!i ltere,nam epmmuntter nan \lCClalt, Vl meolis.habcat. tng1nta
dics f9 \um,fed maior-pars nempc fept-c:m.habettriginta vn.um.. ,
" N eque etram pll'tO tutamUal<lH>pmi.o'nem fupra relatam,nilmfi mé•
. {cm acciperemuspro malOre parte mdiuID\v., tot.dlcJ,haberct., quot
•maior·pars,lcmper elTct-quçfédu~ blH'extut,.... t ahqur.dles 1~~cr adde-rcntur,& :rliu-nde fupplercntuI'qulDqllc dies, cum-qumqulIhnt men-{es 'qui non-habét tr,iginta vnum dicm: J.iuüo~1ta<l.ue vlu.ictur opinio
gl.in v1r.mcn./êmin c:quam.fit,dccled.hb. VJI quam.rcfert,&iequl- tur'Call.ia d.l.'vlt.§.cum igitW',nu..f,.in fi .€:,.dc.illre dehbe. V·bl àlcic,
14 quod'mentis continer totdlOS, qu~t is qui occurrit.& fi dcJlnat, {op-plcaturdc men(c fcquenü,hoc.fcguiwr-.Bal.in.l.de dluiuone,in ij. no{ol. mat. vbi ait:u meùfis dcfiniti'oncm .vis,f~ire,rcfpice.jnchoationern
vHantumfuppleatur ex menfe [equemi,qyatum dcGft cx.mcn[e pr~
ccdeoti;Alex:confi.u<fc\lb.).nu.xij.dicit-ql}od-qua-nàunt menuo IdlS
meo(e,8c non conftatdc quo,tunc-intelliglmus de men[e ~riginta dic
fl!m,allegat Bal.in 1.eos.§1in ~ute!.1licol. vit. c.dc appcl.-tamdn in poc.
-Bar.
- -
--
f
,
R rs ' \liE ND. .
19
.rem
- -p·er refertuT ..d certum.mc-n~cn,nempe eum;qno~ab-etur {ci
II
JJlto·~ .
- - 1.
C:I1U.
.'
.
dé
fl
intia:itaquetot habebH ÔtcS,qUOt IS qUI occurnt, Vl 1 'wm Cil. •
AVTR A ME NT. g Hr; vcrba,& {equ~.[Q~bunc fur.tatfedJ abet g
li film vtii prçfenté pecurHa (olua~eIDptol\eaae phdentc 1111 n,fun- 15
;:ne~!there'vo~en,5,ql!od fi dluerlis roluti0~~bus, iifdem {el uat ·aut
agnatur.autdomlDus.Gul.pa'p. c;on{j~I6': nu.I1J.~uod oftendun~ 'ver,lia (equentia cO la IDQtrlera-&c.lta v'ldùudlaan die ·~xV.mal1. l, ~·~.11l
domino dlrcét'o_~id-fi emptar perfoluct.lt totum prcClUm, retlnc·
re volensoffttat folum vc.[bls,no.n relaa.poUlt reuahere: ln hac qua:- I~
ftvonne anoblaliovc~lls fufticlat;concludunt doétoreslli .~mptor ·,
'. d:~t fc·(,aratllm-rccipcr.c,pecllniam,at retraher.c·:volcflS 'flon adfcrat
•.przfcmern,fecl [~lum.vCl'booftc:rat,t\mcnon potent rccinere,li vero
réclifct empter toon~e~c.ulr przfCDtc'!l adf~rre cognaI us , nec con Ii. gnarc,neqne minus .,etlnc~lt,Bal.ID~'J _c~l.IJ.Dc !tceat tcrt. p.r:ouoca •
Cum.Caft.-lmo.Iaf.'ID l.'ilUI Roma;. ID.pnnc.dc verb.obl.quos rdcrc '
Btrt.conii.I06,DUN,lib.ij.~art.i~ 1. pt:J:tor7§. liquis paratus.. ~o li:,'de '
l'1ou . o'P-e.nun .qu.ia{o~umhic ag-Hur de. e~t;anda p~Da. quz ,~eOJt cK. d?lpo!itiope.lc~ls, vbtfolaoblauofufheat,nequc cft ncceITana conu;
gnacio, t\:lbeu.1O 1. accep~.nu . 4:v~r.fi. ver? de v[u~. ped. celfus. (u,
, l:feq.vbi gIo:cxvcrb.non commlttl.dca~-blt. A~.Jlll.Jl mora,nu.jf.
fdl11t matr.Bal.in d.lacccptam.Du.xxJt;JJ.lalOlUpl.vlt. nI}':-18-1 ;C. d.c
iur.e ~mplr.ldem Bc:r.tt.conh;cxxv iij . 1~b+refert-opi~ioDes; tande~'
confulil,vtl'ecurua depon.atur ad eultadam pœnam,proptcrea quOd
variant-doétcn'eslin futflclat olferre:vcrbls,.u no1ltsc<:lpcrccredltGl'.
ehifl!irt 1ritu .~esrctrtl'Îéb..§.i . nu . iiij.·in· :vc:rbo-en. rendaGt le pris. fup~conf:Burg.aitfcrl,l&r~deconfucwdillc), vtp-eC\lf1ta r.e ipfa conii·
g~cIUf' :' Acqua v Idetur.prtma<1plmo',<l"I!,ftlffl~iI~ verballs ob ta:lO•
cmptore rc"u[ante acclpe~ pecunlam,quodcnt vt1te empt6rI:na, li
tctrahenspetat fruausr~i: .cogc;u,r Gar.e v~u~as ,. feu .intcFe{fc preci j
• quod non.fiere-t,1i.pecun!a.~cOli~oat.a>Fede.tditc.~ur.ad~t gl. Jn
l.curabit,&inl.fruaus~ vblque Ihl.C.de aéh. emp: lbl dleu~: qu Q d
_. fiimpt-or pŒIHé cu fruétibus,p.àterit:C.Ôueniri.'lt foluat precÎu cum
vfutis·tta hic:petet p1'eciü emptor,c0uécus u.Eitlocus reten<ioni peG:
ioga lité \Till cü vfurls,feu .intcfdfe,nô obftale. obbtiCl.llt!-ad aliii fioe
f.tCU,quàmad cuitadas..vfuras,-uno {jrtciilignata.pecunia:alioquin mi
nimè,quia ca non eft vfus-retincrc VOlCDS,qJJOd eft OICq.uum,nehabcat
emptorJnréhlS rci,& v(u~i:uniz. ,
\ ,
Pd.t AE [VD 1C.10.iPrzfcnurenimdominungnato,autaffini re \
i~4~~t~.C~ !~~~~~~~!sc.lD~hy,t;~~~~~ t~~~!lt:C. de iur.emp.Gui.Bal.
- -
E...
.hD~.
�~o
(
•
•,
,
·
.• •
!>
t<1
~
,
~
Q'{ E CE V X ~ ISO NT.
QHe (tU" qui {onthoYI du lieu pUiJTtnl rtlmir par IcIMltt prmJant:
0' qU4ntcommence couride mO'1 pour retwir.
PROXIMI ~'ES VEND.
Ang.in l.ante.de pae.poll hos Ale.cofi.!7:~u.6.lib.6.E~ tâmé diif:';
réu<l <ID dom mus reuncat,vel ~gDatus : na CU ~gnatufIet1net,rcmaneC
omnesferllÏtutcs;&lb)'1'oihcc:mmjlofitzib'i:mphytcùt.l:& rcs trafic
cu fuo'Oncre fi vero domlDuHetinœtlolLUtuiUcx:vcétigoih ,fundo.
de pÎgnoribi vnie. in,fi~de impon.'.luc,r :dcfci,p~:{; ~hb:x. \fi ingu~1D
19 iurd"uo habeat,hocdbure pr~la~lo~ls, C0 IDml~1;~ ~efam.l'arat1~
nis:ita 8eèlaratur altero /latuto hic polito,quod mClplt j"anno'doml-:
ni miile'fimoig uia fit iur.c:fuo rctinere:'nam li aliO' ,iure <iominus 'habcat;non-:tdlluntur;ne~t>C'ii cmerit;autàlio qU~ls t1~ulo ~aétus fue
1.0 rit,Guia;pap;q.s7IlCX~lpl(tamcn,q.17~.alJquos,cafus,tn qUlbus tenetur dominus etiam li lurefuoTettneatN erum cil ",utem tolll omneS
. feruitutcs;&'h ypoihecas, fi rcs rcd~a domin'J;m' iur,c fuo, Dili de;>'::
minus cotifetlferit in 'eis lmponcnals ,'Petri lacob,'IR fUi:praébc.lD
form.lib"pfo'TC emphyt.rol.ll;vcrf. & eodem mo~o, quoU'cmphy-,
teuta,âll~ai l:iniliem a'dieéto-przaio;de aqu:pluula ~cend.
.
2.1 :rraétaturà l'etiJac.ibi Tna quç{\; in add. quz non lDcommo~e hu:
adiicitur,Diétum cft, toUi omnes fcruitutcs"li rcs-redeat domluulD
iure fuo:qurd fi cedat alteri ius retinendi,quoii fieti jlOtcft I>~ [ecun-dum.ftatutum [.qu.ns ,·an tollCll~r-,:~·r~ltUt~. '& dlt:l~ quod
-non:quia quod tlominusyro~oacml'~clol'o'1snl'etln~re;~n lUS fingulare, ~ (p~ciik,~rgo'1D -CUIS tcrmlD1~ane~e ~~bctl fC,illCel. quod
habeat lo,u in iplO 30mino,aircéto,non ln a110,l1eet tauram habeat
a domtno,q u ra cu~ -1~S'Tetimn~di,t odiofum ,:eft l'é~ringendum!
'Don ampliandum, lunb. "Vulgaflb. -hanc qUZ~lone~ non m~mml
-legHfe üibi.Seo h;tc.ha8e~us:fi plunad m;l~eJ1~m' hUlus ftal1ltl p~r-:
tin-cntiilcgerecupis;\c"aor bcneuolc;"P0tenfVlatrc'ca;q~z COpIO_
tifsimè'& 'doétilsimè ab alii in fimill ftatuto funt'rcrlpta;VtJde'{ume~
fe pœcris,qu% ail hune locum pcrtincbuot,'qliç'nolui hue adferre,'
ne'v1dear aliorum fcriptorunifolllm ' tranfcriptor: tu vero plura,ck
meliGu mcditabcris: interca h'çlrnoftra. quzeunquc fint, zqui ~oni
confùle.
12. V num oblitus' fum , quoi! erre aèldcnilurrt'putaùi.b icitur in texro;
qUOQ agnati intra mcnfcm rem -dL!lraétum;polfurifretincre;in hoc
non.cQ~préhcnduntur domint:hal1cntlCnim'<iùo$ m'enfc:s;pôft lcicn·
tum,&<:ertlorationem perl.vlt'C.dC'iure'cmphYt:élomloo'nlm au~
tcm f~acfto(tiam mentio in rc:rpO'n'liônc, vt dednareq)rinctp'''
eols e!Il c ,ag~tis pr~ferendos:tetriput:v .:. ~cm~~t j n ~jfp~fitionc
d. . v r.
aa
4'
R E ~v ~ s T E.
Tem plaire audia Seigneur, autroyer, & permettre la
declaration par les ell:atz (1.iac [ur lcll:atut, par le quel
cil: dia: que quant aucuns biens feront vendus:les plus pro,
chains en ,,/finité, & agnation a [oient preferez: {oj t du
lieu, b ou [eroit faiae ladiél:e alienation, ou horSt d'icel uy
lieu: & ne puiffe tomber en defaulr,àlÎ cc n'ell: apres qu'll
{cra paruenu a [a notice,& {cauoir.
I
a
b.
c
cl
R ES P O Ne [.
Pource que le pre[ent article ell: rai[onnable:cmonlÎeur Of- c
donne,qu'il [oit entretenu,& gardé.
ConcrlJï.m , 's&o.
Extraétum ê r<gd\o potcnt iœ fot . !8,.
Epitome.
Agnatia, parrntrl.idem.
LoeUf lam pro prouincid, ,/114" nomin < proprio aricl/ius roci ~"ipitu,.
J Rainerr potCYI",t qu, f""1 <xtra prouinci.m.
4- Scie"tia,non ignora"tia obligat.
S M~nr.~ ,àatur ad rrtinrlloum rem i.r, proximioritatir ,"rrit d clic (rientie.
t> SeI.nt,a n<"JTm' ,à rrtr«hwdum non re~uiril drnunciatioll,m,
1 pr.t{criptlo noncurril ignorallti.
J
1
GLOSSA.
AG N"': T [0 N ~ Hicdicit tcxtus agnation: in pra:cedenti vero &
fiatuto dlcebatur,parentela,qua: pro eodem accipiuntur.
Dy ,L l b ,Locu~ hic accipi,tur no~ (olùm pro nomine proprio 1
alIculUs CIU,ltatlS,vrbls,aut cafin, [ed etlam pro prouincia, Vt d iétu:n b
fupra--ftltt;--H~-Aat-\lto_pra:cede~ti, 1. Jin. §. fancimus C, de prç(cripc. 2long,temp,ln vno loco(alt lex)lde!1: 10 vna prouin~tIff.wdi
eatu,vtaccepià fenioribus, die 'l, dec. I\JO. pr~fide dilo Cuyfinerio, 1
o V HO R Sc Itaque qUl Cunt extra prOUll;(clam admittentur ad Ce IZ::tra~enhuméper quç~erba (ublat~ eft doétorum quç!1:io,an (cili cet i ~'"
qUl fun t ex t~a prOutnClam pO[SlOt res altenatas retinere iunétis iis, f 3
qua: proxlmdléta funt .
F
Defaul,
,li.v
�ross.
RETINERE
+ !.
d D E F ..... V L T d Dicitur in Ihtuto proximè przeedenti, rem venditam retrah i poITe intra menfcm:vnde dllbltatlo OClT! pOla ,Il, an mé-+ fi ( urre ret à die vendlfionis: declardtur ergo hic, men [cm 100 pere à
die fcie ntt;",non venditionis:quld Iclentl~ . non Ignorantta o bi Igae,
I. ge neraLi,C. de deeur.lib ,o.tri.de dçcret .ab or.be.c.2 de colllt ln 6.
C NO [1 CE . Cdemdlcit tein. in c. lieet fupràal leg,llo, de lupplen.
5 n eg. pixlar. vbi ait fumm':s ponllfex,quod Ijuauls benenClum ptt annum vaeauerit,t.lmen tempus Lonferendl non curnt CI,gUI debet co·
fe rre ,ni(i à die nû tlCI<; B ll.m.c.)-ln pfl nC.nu .S.in fi. quo tem p.ml!. in
ue 't . peter.deb.dicit,quod valallus non debet 1re ad petcndam innefti
tur, m v It r.l annum,& men(em, dIe IClentl ' computdndum per 1. &
li (cdTè~ §. v Ir .C.de admi.tuc.ita hic mciplt currcre men lis à dic /cienei x, & non ti r.
Sed .ln.ld h.mc fciemiam fit neeelfaria denunciatio, an fuffieiat alia
{,
qU'tuis certioratÏo,nempe ed,quç fit pcr famam,proclama publicum,
nun clOs,epllÎ:obs, aut alium quernuls rnodû. Barr.inL denunelalTc,
de aJ ule. pofi eum Pelin.in c.eùrn contingac,nu.6.de refcrrpc . .L\lex.
fer èi n limili Ihtuco,con[q.nu.J.in fi .ltb.4 .eonf.ll8.nu.j.& per COtll
lib. 7 . loan.de Plae.in l.penult.C.qui miLiLpoff vel non, I1b.ll. & aLii
ab eis allegaris, ica dillingucaut enim needfdflo fdCiendu dt aliquid
ei,eui efi fcientia neeeflana, v c vendlcor debec dcfenderc empLOrelll,
tune rnonifio ell de fubftantia rci,quo cali! eft necefTaria fciéria, qua:
fit per denunei~tioncm:aue vero [oLùrn requiritur (cientla, eune lufficn,fclenci arn haberi alio rnodo,quàm per denunciationern,quia nô
arébtur pars denunciata ad aLiquld faciendum, ve in calu propollLO:
nam [olùm hîc requiritur [cicntlaad moncndu,& certiorandum,rem
cITe venditam,no naueem vt aré1:etur ad aLiquid faeiédum: in arbitrio
eni m cft cognati retrahcre li velir. an non, v bi [ciuerit. Molin . in add.
ad d.conr. f\.lex. '4.dic!t (cientiam elfe. neeefTariam,qu:c fit per denunciat ionem,narn non {olùrn in hoc ea[u requintur notitia ad fines (Cientir ,fed vt emptor liberetur à iure retraéius per lapfum menfis,fc re
mietlt ad e~ 'lux dixit in dj[P<'.ri(.§.ll.gl.l!.nu.).6.vldeturtam~ riO
opinio feruanda:narn doél:ores cum dlxerum,nOtltlac l c neccflanarn
per denun cu(ion~, voluerurit,vt tune ci elIèt aliquld n,ecclf~no faci( e'1du,eui fit denuociatio: hîc vero-non itol eft:nam cenioratus agna~tU$ poterie rctinere fi voluerie,aue non retinere. T uLius ciTel emptori,
. ~ ad fe (H I ll S eo lure retraét us bberandurn ,adrnonere per denUnCldtlo:
new,ne [,l.lldlU pendear,& lit mccrtus, an res vendita retrab atur.
Rav[bna
,
lVS
RETlNENDI.
41
R A YS 0 NA B L E.Summa raeione hoc fuit eonftituturn:narn e
i"noranti non curnt pr:cfcriptio, texe. cft in 1. vit. C. qui milit. polI
v"::l non Lib. Il. Probatur autem ig,noraneia,eo ipro quod non pro ba- 7
tur fcientia, l. penult.C.eo. probare el'go debeb it felentiam, qui carn
aUcgabi t 1. l .de pro b. eum lirni1lb.
.'
lU' rrtlllflldi iure pr.,14110m',er lduddndl (.rdlpOtCft·
Tem & perlçpe inrer Cubditos paternos [O=PÜIS oritur
I
dubir:nio: an iUf dlreéh dominiî, reCpeElu pra lati onis,
& hlldirniorum perccptionis,ac retenrionis per dominllm
direé.hi ca:di 4 alceri polsir: Cuper qua,atrenragcnerali con- a
fuerudln e b pHI i.-c , qua: obCeruat,diétum iusca:d i poffe,ip- b
Cum ca:dendo, & in llium trasfercndo dietim:& etia m curia regia in iplis comiratiblls, & rerris adiacenribus oble.rulr,ius pra: lationis, & rerenrionis Ca:pius in alios rra nsferendo, & cxdendo ius ipCum rerinendi pra:lationis iure, &
laudimla recipiendi. Propter quod, fi diétum ius effe t incçCsibile;fc u inalienabile,&à dom ino direéto inCeparabile,
faétü dl, propler talem vli.lm, & talts aétus,ca:tSibile,&:1.lienabile: Fropr c r ~a dc:claramus, & Il:atuimus, diétum ius
pra:l:nionis, & retenrionis, ac laudimiorum percepti o nis
ca:di,& in alium alienari poffe:diétasq; ca:1sione<,& al iena
tiones efficaces exiHere,& effe8.:li ha bere,& habere deb re.
cOllcrffUnI d 10dnrlr filio " gi, ,e;rlocumtrnrnte 145 6•
Extr.élliffi è regeno ,aUI i fol. 75.
Fpitome.
C",di potdl MC /!dtuto iue retinmdiillre pr.,lationie, non ddure.
2 (' .,di 11011 potef! iu, rnill.ndi iure proximiorildtir .
J C.,am pot,/! proxil1l11' rrmotiori ,110 tamé in pr.,iudiciiî propinquoriî r.ttion4ri••
4 C.tfiI01I4Y1U' dOllûlli lion potrfl: 4lijc.,drre.
ç Cotl[uctudine tollitur iu~.
6 Confu'lndinem rrdigrre in {rriptllrdm ri! IItik,er (empO' efl: rOIl(urtuilo.
J
7 Sententld contra f!d Il ta quando efl: nll Ud .
I?
GLOSS A.
C A E 1. d Contrarium tamen cfi de iure,vt per Guid. Pap.C]. 411. & a.
MoLm.In eon[uet.pafl1. §.!J. gl J. num. 2o. eum mule. fcq. T Iraql1cl.in (
F
Z.
( O ll
�\
IVS RETIN.
44co nfue.Pia. titul.retrdé1:.§. ' 6. nU·ofo·4I.cum multis ibi Jllegatis, quat
1. o..nnlOo e[let tnunle hue ad.fcrre:quonl.m lbl v .den poiTunt,& contranum dt hoc ttatuto dedrum.Qu.d de retrGé'tu ,pximJOrit3t.s an
c([dl pofm ? D.clÎt Mol.nu.lb & Tlraq.nu. 9.in lom (upra alle . q~àd
nnn,qu.a tllud fuit mtrodué1:um fa core conranguineorum,cu. per
cÇls.o,lem derogaretur,quamuis vnicus.ell'et agnatus.quJ poiTet retra
herc: ratIO eH, qu .a emplOrJS iuterdl,ne res empta ab eo retrabatur
przlextuhuluS 11IflS,quod tantum famdi , compctit.Q.0 contranam
fequ cncur opin iOnem,h~c fe tuentur ratJOne: nam qUdndo probibetur ahenaliO ex rr.l fomdiam, fi v nicus fit de f.lmllia, non prohibetur
ahen,quarnu.s non fit de eadem famIlia, vendere. j\'d quam ratlOne:
faCllè relpondctur:quando Vnl(US cft de familia, poteft extra familiam al Jenare quomam nulliusintereft cum nullus fit de familia, qui
rem pelere potSlt:in cUlusdarnnum res fitalienata,at in qu, ftlOne no
ftra per c~ fs. ouem generatur prziudiclUt1l ernptori,cu.us intereft ré
ecn pl.ll1 l non rctr. b.:tIU od IU~ fi volu.iTet prin ceps cçdl pofle tam facd è ex pre(slifet ,quàm de iure retincndi iure prçlationis, retentionis,
&. i.ludlmlOrum receptionis,l. vnica.§.fin autem. C.de caduCls tollcndIs. Poterie t.lmen conlanguineus proximior czdcre remotiori, tune
3 COlm no/Ît pr. iudICium emptori:quoniam etiam remotior,fi pro.ximiores naIJnt retrahere, ad rctinendum admittetur. Non tamcn nocet ca cç(sio prox,rnioribus,qui,nonobftante cçfsione rcrootiori faéta,rem rembét,ll is qui c,,[m nolit retrahere, ita Tiraq.in d . §.26.nu~
1.2. ;.gl.ij rationes no aftèro, fed !olùm (ummam quçflionis,propter.
ea quàd [unt frequentllsima,& in vfuquotidiano occurrentia.
4.
camen pote rit cçfsionarius domini alij cxdere,nam pcrmifsio ble
czdendicH odiofa,& contra iuris difpolluonem, ideo non amplianda,fed in primo cçfsionario definere debet.Faciunt e.1,quç traduntur
à. Lud.Gornello in reg.de an.poIrq xxiij.in fi. verfi.llc etiam, vbi ait
quod quidam ep,fcopus obtinuerat prorogatJOnem illius reguJç,qua
pofiea alterl ceffcrat,dubitabarur,an valeret huiu(modi. c",fsio, & co
cludit non valere,itaque ait fu.iTe iudICatum,allegat Ba1.in l.ij.colû.l_
verfi.fed pone Papa.C.dezdil. aé1:.
b ~ 0 N:) V ET V D 1 N E.bPer hanc cOfuetudinem abrogatum erat
IUs~de quo fupra eft faé1:a mentio ,nJm quamuisde iure czdi non pof
5 fit
lUS pul.JtlOnis,tarnen hoc ius per con(uetudinem cotrariam abro
g Jtur 1. de quibus.ln fi. v bi glo .ex verbo abrogétur.de Ic:g.gl.ex verb.
dlUturn !_!n §.ex nOll [lriplo.inR.de ilU'.natu.
No
Vide
CA E [) 1 POTE ST.
4r
Videtur hoc i'1:atutum inutile,quid fi erat conruetudo, quorfum opus ~
at hacordinJuonelnam non eft necclfaTla {cnptura ad confirman~~m auétoritatem confuetudinis:l.fed ea,l imo.de legib. Ad quod re
(pol1derur,quod confueludo ea redaét:a efi in [cripmram, non quo~
plus luberet vlrtutis aut robofls,fed quo efIedixlOr,neque tam fan
le 11) utaretur & vt oa:mbusdfet cogmta, & confuetudines quamuis
fint (criptz,~on minus t.amen dlcuntur con[uetudines,ha:c tradit Z.a
fi.poft Blrt.in d.l.de qlllbus.nu.J7 de legl.hmc vldemus co.n(uetudlnes feudales fcriptas,& tamen (cmper dlcunt~r confuetudmes. A ha
item vtilltaseft,redigere confuetudmes ID [cnpturam:nam e", funt fa
é1:i,c.l.de conft.in 6.ideo pro band", ab ea,qUl eas alJegat,cum fit fundarnentum intétionis:quod fi eiTent Ccriptz,per [olam Ccriptura: pro
dué1:loné pl'obarétur. Pr.",terea fi eiTent fcriptz, fi cotra cas ferret ren
tentiam iudèx, lemcnti~ eiTet ipfo iure nulla per tradita ab Alex.con
fi.p. voLz.n u.xx .confi.SLnu.l.e{). vol. v bi dicit,quod fi ftatutum non
fit redaétum in volumen ftatutorum ,nec notum, efi producendum,
neque accufandus iudex fi contra iudlcet: fi vero fitrcdaé1:um, feD~~n
tia eritnulla. VtlOam omnes noftrx cMuetudmcs elfent fcnptç:quam
multis & laboribus, & Cumptibus efièmus [ubleuati. Propofueram
huc coniicere mullOs ca(us,qu os 10ngaleé1:ione obferuaui, in qui bus
fit locus retcntionis: & debeatur laudimium,& in quibusnon,fed vo
lui alii diligentiori relinquerc f;;ciendum,qui multà doé1:ius po~erit,
aut in aliud tempus referuare,quo maius mihi ocium dab.itur adcon
iiciendum,& tranrcribendum . .
Q!!t' nobler ,(7 gfntiLlromu fian ttngnt:::: de ,om~romettYl:••
REQ..YESTh.
Tem Cupplican,con la fia cauCa, 'l..l11e entre bus nobTes'_4 a
& etentilhomesbdel pays de ProueCa, & Forcalquler aJa b
agut per lou tens pa {fat ) & aian encaras) & douton d'auer
al tenseCdeùendedour diuerCes pl'ays litigis & qucfiions, a
caura de leurs fegnorias,iuriCdW:ions)& autres Dens: per la
callouCdichs nobles an agut entre ellous grad inimicitias,
& maluolenCas,& an fUppOurtaf,& fuppoIton grands defpéCas,& intere{fes a las perieguir,& defendre)& per obuiar
a tous incoDueni.ens,. & damages,& nuirir pas)aexord, &
F 3 amour
I
�41$
~
i•
\,
. ,
c
d
e
«
f
•
!,
1
t<1
ft
!>.
; mout" entre ellolls,couma raCon vol, Cu ppliean, & requero
que lia fach comadement [us pena forffil dabJa a tous nobles,1ue de tousplays,'&differérias mogus, & mouedours
cntre ellous,agent,& defendét en calqua court que fla, que
flan tenguts,dde dcgir dous'homcs nobles/que entieramét
& apté aian a cognoylfcr lurs differcn(ias, & dcbats.
R ESPO"N S IO.
1
•
Q2ENOBlESET &:c.
•
J
1
•
Licet iura [cripta fuadcrI blldét,in dlllgeIi quoc1 pcntur;no
tamé iubent nC?lentes ar6tari inuitos;nl{; in caliblls expreflis. ~ia tamen hic articulus ex voto noblliu JPcedit, qui in
hondhte fundatur,qn oniam viros bonos, & gr:lIJes pra:fer
tim nobilesEd ecct Ilfes cxecrari;pro tanto, quoad futllr~s al
tercationcs,fiat vt pccitur cuam Lub pœnJ. ccntum marcaru
argenti,vbi d&eptabitur de val ore mIle florcnorum,1'& [upra:-vbi vero 111fr:!, quinquaginta marcarum regia: maiori
cur;ç pro mediate,&altera medlct;tte parti appIJcâda. ~o
vero ad pendétes altercationes,ad idéCeruetur,concurrentc
tamé co[en[u vtriufque panis, & fine quocuque prçiudicio
. curix,in qua fundatum ,apparct illdiciu,& vbi non clTet in1 {hu6b.ic:l.uCa ad effcéru rudicadi:vbivero inihu6ta clTet fcré
lz da: [entftia:,l~JPferatur peritia,&grauitate iudiciitis.Et quia
fuperiori cafu ele6ti,feu eligédi circa caCus detcrmin:ttioné
polTent (1cilè diCcordare,in eum caCum vult, & m âdat ipfe
dominus,quod pariter eligant fibi tertium:& fi in ele ~l ione
diffcremes ellèm,pra:[es prouincia:,qui pro tem pore fuerir,
de6tionem faciat,ita quod duorum {l:etur iudicio.
f
Ccncrflùm '4 69·die z7. Unudrij.
Extraél:um è Tegcfio potenti:z: fol. : _1,& '14'
J
1-
Epitome.
Nobilit," triplnc:(:1' '1uià fit nobilitd,~["und"m '1Udm lignifiedtionem dc<ÏpiI1lUl.
Gmtiloome qui4 fig/IJficat cr tfuomodo eOlnpondtur.
3 Compra
,
4
5
6
GE N TIL HOM E S.&c.
4 'J
'
t
~tur
h fI.tutu d'C4ufir de '1uibur deiurc potcfi ficri <opromiftü.
Coproml teT' eogu F .
.
Compromlt/itu r dflj' dr qUlbu, tTanfigltur.
"
Compromlttl non pot cfl {upcr rc iudicata,niJi.b ra 'umt dpl',Uatu,m.
.
App,·n aio rc["n111 i.,j"atum (.U {.rpenlÛt,(7" <au["1n repomt ln rum }t4tumln 'lU.
irat l'0ft lit ...n <o"t'f!"Jal1l.
.
7 CompromittituT in
rX ,'cutlOUf rcntr~fl~.
..
8 Compromit tl non pottll rup<r urrb" ,"~rI' m fntIC1~M.
. ..
9 Comp romitli non potcf! fu pl r III/irumento gUdT<ntlgle,{cu {ubl{liftion/S.
10 Co mpromittltur mJlantia perrmpta.
.
..
Il Compromlttitur fi fir rm ~ "c,atuJn rnftantrct, non J} htt.
I l Co mpromim non pot,lt I_pcrre,d c qua non tfillt.
13 ComprolH,JT..m non fit ill qu,t/honc iurM~
.
•
I ~. co",proml/J;,m non fit,fup" Tf prob,bltd .rlendn.
..
15 Compromitti .10 11 potrfi d, "'Im"'tu (uturu {ine l'r,ttore,àe pretmt/ Ir1&·
16 Compromittl 'ludn do poflll ill ,rllnin.libu,.
1 7 Accufat n".o illg01lia ad panaln extrd p~ocuratorcm R'gium.
.
I~ ProCNratorrrgiUll/on minur agIt ad pal/dm quamuir l'dTW trdn(cgt1lnl.
'9 Tr.nJigcnr drcrimÏfl< babaur pro ronfc{fo.
20 Cogcrcdebet iudcxcom promilUrc Ji pctatur.
Zl Compro ..ittcrc quotl" cogalltur.
z' Comprontitti nOIl potef! ln duo, ,[ed t'rti"r cligrndu, ,(:1'.j quibui.
l i Arbitriu", duoru", CT cOllfrnfi" (ujfICit, fi terliUl fit pr,,[,nr.
2. 4 CompromifTo fa8:o <a kgf ,,1 cOllcorducr iudicent ,omllcr dcbent ,onlmtire.
loS Nob"" d,bmt <ligerc 1I0bik, arbitro, .
2.6 Arbitri pofJiwt rf[< qui 1I0H prohibe/ltuT.
l. 7 Muller non potefi arbit,.y!.
2. 8 Mutur ,{urdu, ,[uriofur pUpIU", fine lutort non l'ofTont 'JJr .rbitri.
29 MiRor I<igi/ltiquinq; anll;; /Ion pot<>'trf?e .. bitcr.
3 0 Fll1uffa.in cduf" patrt> pOleft eJJè arbtter:quia potrfi cffc illàcx.
; 1 MOndchll< qualldo P0ftll cfTc "biter.
JZ laici in [pin/ualibu, nen pofTunt r!Je arbitri.
JI SW410rer ,(7" domini de parlamento non l'OfTUIII eJJè 4Tbitri.
_
H ludex ordlllarill' an poflil cfTe arbiler.
,
li Ar!,;tri b. bent potc/lat,m ludieondl 4l'art.ibus compromit/cntihl.
T cf1\'l'btrrtfi qui {int ,phibiti eJJr ,fi acccptaumnt c1ip.ro",,~u cr Irnlétia fer4telt/lIl"~ ,
37 Arbitrr nemo cfJccogltur:{<rwda tamcn(cntrntid ,Ji ampt'Nerit.
- - .,
38 Arbite. UIIU<ciicit /10 Ucaec< ptarc <ompromiJ}î<m poftea a"cpt4t ,4/1 poJül.
39 c ornpromlfJllm expirat dl<.
o40 c ornpromifJum ,xp".t lIIort • .
41 compromiIJum cxpirat acccpta pœn • •
4 z compronnjJ"m fX p lral Ji '0 J.8:o catur.d iudi,ium•.
"1-1 ComR,omifJilllllxpirat commif?ionc pœne.
4 4Nobiler d,b,1Jt hter ~x terari, a- tXCIII{1f1t'/IIIirhl_ .Iijs 'jfc.
4$ l'Iorenlll proulllela/Ir.
F 4
'fetllfYO:
�8
N01l1 L ES
COGVNTVR
4- 6 " ".olllitli nolt "otril po~ i"~u8"", rauf4'" 4d iudi'4ndum.
4 ,omy'
r
. d'
d
Cauro q,.. ndo diratur jnilru/ladlU lCan U!II.
47
r
'd
4- 8 con,bdrrr in ,"n}d qu,
.. 9 l'rodllci quando poJl,t po~ <o",!uf'''" in r4~(4.
\0 1,œ.. ad·,·riC1,ldCompromll1'o·
·
}i' ara •• r c. . mlnlm~.
. ., r . d
It'
1 Corn promit,"t","o nolcnr"a.fam trrm.narl qUia} 4<lr" a!lla m.
\
G Lü S S A.
a NO 13 L "E. S. 4 ~obilitas dhriple x, prima theolog:ca,feu [upernatu:
ralis.Secunda naturalis. Tertia politlc~, &CIUllis: perquam dt/fert
1
b 'l' s' plebeio fecundum quam figOlficauonem nos acclplmus &
no lia
,
b '1'
Il
l'
11
in fore noftro, quz ita diffllli~ur : No litas en qua ltas 1 ata per
rincipatum tenenrem,qua 'lUIS vitra honefios plebelOs acceptus .0 henditur:hrec latifsime tradlt Bart. 111 \.1. nU. I7. cum mul~. feq.de dlg.
N ob il is item dicitllr ,qui dl: prude~s, & ftudlO[US, [eu vlrtuo[us, 1. 1.
vb i Bart.& loann.de plat. de cond.m publ.horretS.C.hb.x .de qua.. n~'l' t loquitur Cicero. inquad41l1 eplftol.l ad Apmm Pulchr~ dlb lltae
b ·d··
fputans",'g' T"!\f'.i>î!,"~jlu~'",a!, VI . IClt, magnos putareeos,qUl~o'l' t po"eris reltquerunt nomma vero excellentlç, & nob!1ltail
'. . .
b.1 lU nem
"dml'rari'hincj\\ud OUldll:nam genus,& proauos, & qUI( non
tlSno "
.
"d uo d~ . [;
fecim us ipli, vix ea nollra voco. Debent omndes c?tan 1 ?qll S OIS a
miliaribus, & auditoribus conrul~bat p~u WtllSH:n US 1 e ocrbates
qui alloquenseum, qui nobilitat~m à malOnbus acceperat, pe~e at,
ri" t Ilobilis : re~pondebat Ille,rum : da ergo operam , alebat,
num elle
b'l ' . fi .
vtfaéh nobilitati refpondeant, ne tu fis no Iltatls ms: cum. vero alloquebatur eum , qui à parentibus nobllttatem non trax.tfret,
num effet nobilis'qui refpondebat,non Cum:fac ergo, ale bat
rogab at ,
.
' . d .
h
Socrat.vt tua faéta te nobtlem reddant:lta o~ne~ a v Irtutem ortabatur,qu;r. rola nobiles re~~it?~ con[er~at 111. elS nobl!ttatem. ~au~
fdandus el1:,qui familix dedIt 1I11tlum n~bl~ltatl5.:laudatlo~ multo,qUl
'f à mai oribus nobditate:n acceptam faétls cum.v lrtute conl~nél: ls nO,n
confe at folùm,(ed etIamauget,& eam ampllorem reddlt. VItupera·
us vero,qui contentus nobilitate à maioribus acceptaJuxul,& tur·
pitudini el1: deditus:ellm vix nobilem appe\landu~m cenfeo.
.
b GENT IL HOM E S.bCompofitum. eft verb~ ex ge.nte,& homl1. ne:quod idem efl:,quod nobil is:.na~ qUI ~x gen~l~us ort.e.bantur dl c;
bantur nobiles:Gentilesfunt (ait Cicero 111 toplels) qu~ 1I1ter Ce eode
nomine runt,quiab in\!:enuis oriendi funt,. quo.ru~ malOru~ ne.mo
ferui'lltem feruiuit,qui eapite nô {unt dlmmutt:Vlde Bud... 10 pnor.
ann.in paQd.~n l.ij.çle orig. iuris.
Detous
f
CO M PRO MIT TER E.
49
DE TOVS PLA YS.' Hoc ftatutu,& fequells intelligendG eft de iis
taulis,de quibus partes aliâs deiure pofsütc6promittere,Bar.in 1.non
diilinguemus.§.de liberali,de arbitr.Bart. BaLin 1. prçtor ipfe, de tut.
~ cnrat.dat.ab.cum.alÎls relatis ~Dec. cof.44. nu+ na ilatuta intelliguntur Cecundum ius commune l.2.de nox.aél:.
Poteft auté c.ôpromittl,fuper qui bus poteil crafigi,eft-~~im ~opr~
fum quçda trâfaétio,l.crafigere,cu ibi not.per gI.C.detrâf. Alex. cof.
z,.nu,J.lib.j.Tamé,accipiédo firiél:è,copromifsü no eil tra(aél:io, not.
Ba1.nU.4. in l.fi.§.,.C.com.de Icg.na tralaêho no reduCttur ad arbltnù
Boril vlrl,1.Lucius,§.fi.ad creb.laudii verà, fiue Centétia arbitramenulis reducitur, vt patet in ilato to j. pofito,incipiente: Super~ft & alia.
VI~eamusltll9uas cau.[as,tn qUlbusaoteftcopromitti,&m quibus no.
No~ pote . copr~mJttllupcr ~e lu~cata , quia neque eria traU gi, 1. fi
cauJa ·co~OJt.a,vbl ~ar.l.po~ re,de trafaél:./K fi c6promittatur, & fera~ur lau.du,ent nullu,Dec.cof·l9.nu.j. nlfi renunclctur Cententiz, & rei
lUdlcatç,quo cafu valer~t la~dü,& copromiffum,Bal.in 1.iurifgentlu.
§:.fi.p~CJ(car,?e paé!.Ro~. corj79.Alex.<;.0f.94.nu.l.ltb.> . Q!.od in tel
~Igedu eft, fi a [entetla n? f~ent appellat.u;t.iiç,~!Ül!lEQLlJenW~ltl a éélemem per appellat lOne coprom,ttetur:ratione coim ceffante œrtare
~e~et lex~P?fi (ententia,quç trafiuit in ré IUdicata, no coprom'ittitur:
qUia. res lIqUIda clt, & certa,& nullus eft proceffus : definlt autem elle
l~qulda per appdlationé~crg?tüchabet loci; ~atulü. ldque optima ra
t!one:na per appellatJ{)~e rdclIldnur IUdlcato,feu Cufpendnur(quan_
tum ad pufemn;gotlll nJh~lrefw) lIç.cÀ.\!(~rq?9JÜ~ur in eu fiatü ,in
quo erat J ? ft lue contefiata,tta vtomma, que fieri poterant poft lité
~onteilata III pnma IIlftanua, fief! pofSlIlt poft appellationé Ba t
. l ' d _.
' r. per
111 ~ text.tn .Ita emu,lIll. not.C.de procur .Ab.in c.j.col. j.in c.palio
ralt~~u.l~.de ~xcep~.Gome~.IIl_reg. deann. po!T.q.pt poft lité Conte.
fiat a lIl'Pnma mfiaua potert t copromitti ergo in caufa appell t ' .
H nd
.. fi . D
- [ .. . '
a IOnlS.
a .. ententla equltur. ~ ec.co .xXIJ.1n fi .quàefp6det ad c6r. Alex.
7 2 ,hb+quod III con'tranu allegatur & in conf 8' nu...t ltb J SI
'
.1 fi caufa n 3 B . 1 il d' _
.' . ' ..,. .. a y. In
d
l h~
u'. ' ar.ln .po re ,nU·l. e traCexclplt à fuperiore rel1ua f:~c ca~fim: alt cnuIJ,quod.poft fentétia,fi fit appellatu, vel appellari
~~.s;~X~é ~e~ur 'it_c°Wc°mmetur,.\.& po~ r é,ffeo:qué fequitur laf.in
do&oribu~ in'd'lfi c e ; cOb~ud·oPI. colll,guur ex IIs,qua: tradunturà
. _. d' - ~. ~ cau!a ..v 1 Icunt,quod poll: (entétla qua: trafiu 't
fi no trafiuit , fi,et c6promifsü, i:a
. __ . .1
• con .7~: nu.~8. verLbene faclt,v bl ait quod poft fen.
G
tenciam,
,
~~l~i~uAl~~a'~d copr~mtttur:ergo
-
e
3
4-
5
t;
•1
�NOElLES COGvNTVR
.
•..
1
t e. \l liam quç tran{iuit in rem 'udlcatJm., non eomprOmlttftur, vc ut
de rc Ilqu,cl., e. cxpofita.dC.lrbll. de hdc re bene trad Il Rom .. cunf.
(C CCCJII). E.x qUlbus feqUilur. puffe com l romJttI poll [ententlolll1, à
~()
__
qua fUit appellatum. ·
...
7 l)l cit eti am Bln.ln d.J.poll rem ,quod potea comyr.0mlt"11D execu...2
•
tl o nc lentenna:, VI ecce, Titius fuit ranqudm hçres SCI~. condrmnatuS:
Cl.
'n execUtlone vult capere rcm allquam.tanqua ha:redltanam,
aClor 1
. .
h
quam . ~egat T Inus talem dkpoterit comproffiltuluper oe,an res
fit h.rreJnolria,non autem al , J.ltlUS fuent tanquam hxres eo~de~.
d m aliud exemplii,q!lod efi apudJ10s Irequentlfslffiu. TInarus . Ad a
rd'
d'
.
. Il in iud ,c io CalUm petlLvtrecognolcat pra>. lU, quo ·In·
tlUS conuw
..
T' .
d f
. Il
mc'ro ,céHinetur \1egalCaJUS pofslden;; petn ItlUsm 0 lU
J.UO InllTl'
,
.
1
d
.
d'
.
. mmlttllnpo llclSJOllé prçdllpenuperl.v t.c. erOlven l '
neganos 1
.
'
,
1r
...
lIe f
'
ca{.ludex iudicat immlltend u. Cu vu [ HI US ~flttJ 'fIn PiTie e s::;neIIPrd:ç
Caius pr~dlii,1O quod vulr Immntl,e ~ po e um·.elle 1 u ~
cl \1 neg at ,
.'
'11 d d " li llu.d·'IP"
u~dà Tit\O pe[i[ur; pOteft eompromlttl,an 1 u prç. lU Il l
qfi
od petitur à lltiO, non aUlem an debeat Immlttl.
b a JOllrumenrl
' Il
. ~
8 N"m. qu teft eti.ru eoproml!tJ, u.n d
0 ver
" Ont clara,
on ~ cantlnter eta JOoe, mol.in Lfi fic,laj.deve.b.obI.Bart.&
,,~ non cg.
.; ,
b ' dl
' b'd
' d fi Il
'
BJI in 1.1lle,aut Jlle, ).cu JO ver IS . .'! eglil·lv Il ',cu nt, quo 1 JtIltt;.
odcau(;edebcant co.mrn!ttl con 1 10 a{Jlenuuamen dlud no'
.
d IlIcar,qum quando qua:lllO
. non ha b cret d u b lum,nor.1O 1. p 1acet C.dCl
ell veru •
.
1
f.
1
f
f c.cler.cumroulmallegaus
ab A e:x.con .'2,nU ·7. Ih.l.
~cro.c tiam comRromittiwr fùper,inllruméto guarcntigiç, hue (vt'
~, eq ue e mus')(ub~lÎsloOls,ncc lup.e r re Jiqujda,OIli aligua exceptio
nos vou tur;nam qllcadma
' dum"
" JO e.xccutlonc
.
ficDte·
'
copromltlnur
opponere
. Il
. .
.
f·" Li
.
J ' Aum cll ita in ,e,xcepuone 101lrUrnentl guarentlglau,& u.Jtl X v t " t J l " ' - '
.
d'r l
t' in dl!poil relD,nu. 1 .&'4. e tra,ac . & Callr.nu ·3' 4. &
.; .
. D
m IISIOOIS,'" 4r
.
..
dd ' de
.
.
.
" R' l'n 1' pr;qor
alt, §.vlt.1Jlnauaa n.
noui 0Ecr. nunclat, ~
11, om ~
:
al
i\'!cx.eon[.1I9.nu.4.hb.2... .
.
, .'
.
.
Potcfl ctiam comprom ittl (upenure;quod qUi! .putat~ fe habere ln re :·
aliqua,quauis inilâtia."t p,cdremPdta:IDlaffi ea Pdcr:p[.t-il, nOfipen;mWT.l~;·
CIU
IC. CC.11<
. .co . 11·10
.ver.&..certc.
c,exa ml' nat-a ,c.n,enultllDo,
r
.
. . . Il
.
f.
Il / C
rom·; ttetur ctiam fi qUIs renunClault lOuant,z; non enim ate- ·
tu~~!"un€ianSilUs in controueriia deduaii comp~tere"aduerrario,la-.
tè tradit ' aLin:d :l. pollquam lL11 .nu,l.cum mult.leq ..C.dc p~ét. A Irud ·
cfl: li rcntlocier liti,quia mulea fu"percfIët ·' wl1Iroucrha,d. l.pof,l-quam
Jiti lybi g.l,. j.dlcit .quodrcD"UnCldflS j,çl,renuncJat ram~nfiÀrUlç,qua~'
lun
JO
;1
ju~i,i-t~que li multumiuscompetat renuncia·nti, non petet fieri corn':
promilfum, quia nonentis. nullz (unt qua'litates~ _ _ _;;-;-:--_~=---_
i,e9E~valet compr,omilfurn de ea caula; luper qua non efllis,nccclfc (~
peratur, 1.,.C.de rra f. d.e. exp?fita:R~m.e<;,nr.88. Tl U·l.
Ité"no copromittitur in qUiElhone IUTls,qula v"bi dl cafus legi<,ibi nu 1
la cll qu~llio: n5 quxfilO e'i l dubitabilis propofitio,l. labeo, de Carb. 13
elliél-. Cii erg~ hk dicit,de tous plays,i.ntell !gitur?c iis,qux. fu~t
nt, iuris:nam IUr~ (unt ccrta"nJii dlud lUS h~.beat ln fe immlxtu fatl·u,
Bal.in 1 ancillz.nu .l.S a lye.nu .•. C.de furt.Alex cO(.62.nu. ' .Iib. ·.eG
mul ris citati~ ibi à Molin.in
add .veluti,fi qu:a;fiio lit inter cogna~os"
< ...J
.
,
aut a'/fmes,an valeat <,Ionatlo .Lguia_non habet inlinuati n nem, aut'caret decre~Q:Ifon cogeïiudex eos ad comprcirrmtendüm. Nec co pro""iuerur an debeatm legitima,fed fupereius liquichlione, qua: in faêto eanfdl:ir.& qua OIhl~lneertlus.
Si res fit prohlbita alienari, non poterit de ea comprom itti ab iis,Qut 14-bus a1ien,tio prohibetur,e.cum tempore,v'bi A ntt>. de butr. & A bb.
col. '. verf. viti mo col1ig·j poteft ;de arbitr.ldeo fi 'lu is iurauerit bona
non alienare,de iis non poterit compromittere:hanc regu1am 'arc per
fequitur Dec.conr ~ 9 . nu4 . conf· 4 4 · n U. , .verf prçdiélis,conr. , ,, ( .nu.
1.7:Quod ell vcrum fi is prouocauided 'li prouocatur,po~clt,'Bal . in 1.
quaqlUis.il1 princ.verLan ille,C de fid~icom. eum dillinétione ibi po
"fita,.& poil eum Callt':"iO 1. iiw: manif.efius, §, tandiu, n.U. lo.de cond.
·furt.
De alimentis ("tu',;s line prxtorenon pote./l comprom ~ttl:de'pr",teri 15
tis ~c. ~cii hi,~n p~ioc.detrâ(aét.1 ?ealimétis,C.eovbi ~L~ doétores.
-QI-'ld 10 cT1ml~."hus . an pOfSlt copromlttlll n hlstermlOls confuluit 17
Alex.conf '1·).ln fi hb .2.vb, ten~t quo~ non, n if! in caufa fanguinis, ,
per 1. tran~gerec. detran{aét. Igno(CJtur enim ei, qui fanguinem
fuum quaf'tereunque redemprum voluerir ait f.j .in Ii.de bon eor.qui
ante,fent. dequa matenàlate trad,t Dec.cone 418 . {onius'dieit AlelC'.
'in d:conr. 'luod c:um venit imponenda pecna non (olùm ad priuatâ
' v~,htatem,rcd et/am;ld publ., cam, ~agisdi g,num, trahitad fe minus
'dlgnu.m, ~deo .'~ neu!~ co~pro.m.Htet~r, Gl.in. d.1. tran/igere, in
,""erb. JO alr~s, d ,c~t,~~od JO ~n~.ltrs JUd'ClIS potell tran fi g i,& p~cifci.
quando agltur CI~llltet: ~ vero agitur criminaliter non poteft, ficut
nunQuam potefi JO enmlOe publico ,ita etiam glo. pen ut in d. l~
'~ranGge.re: quas gloffas fequUntnf' ibi Bart. & Caflrenf. Hodie
• ·tll G.lha euro nullus .aecu[et ex.tra proruratoTem Regium ad
G J.
pecll.am
..
faSj.\.
�NOIlILES COGVNT.
pcenam publicaÏn,& crirninalcm,Ccd fingulifolumaguritprofuo i~:;
..J
tcrefTc vt ait Rebuff.in proce.m ord.reg.gl.s.nu.loJ.& m uc.de arblc:
arc.I.-gLj.nu.6 poterit fieriio caafa crirnlDahcompromifTum:non ~1
18 n~s tam=n aget procurator reglUs ad pcenam, v~.tradlt Bal. !,oft glo.m
19 1. iuriC, entium.§. li aClfcar. de paél: & glOom 1.1). ad fy 11a. ~ed fi reUS
tran Igat cum a ore,ha etur proconfëIIô,A2.o C.de. tranfaél:. nU·4:
f vëT.tJ auféih rcus. per d.l.tranfigere,& Lv lt.de prreuancatonb. V~.l d~
cic lex.quod in omnibus caufis.,prztcrquamm fangu~c, qUldcIatorc
corruperic,cx fenat u[con[ulto pro Vlél:O habetur,vbl Alber. per cam t,
• ,., -" Liunél:a 1.l.de bo.co .qui mor.ait,quùd omne cnmé,ex quopo::na fanguinis imponitur,dicitur capicale, fiue mortem mferat,fiuc non: nos..
rcmittit ad d.l. tran figerc.C.dc ccanf.
d TE N G V TS.dTcnétur,&dc bent pcrfonTcomprehenr", in hoc fta
tuto,&. Cequenti compromittere:ad quod cogi poUunt virtute,& au~
él:ontatc horl1m duorum ftatutorum. lncelllgcndum cil: autcm cogl
1 0 ad compromittenaum fi l'ecdtur,1.4:§.hoc aUlem iudicium.de damno.
infeélnot.in c.fi.de re(cCl . ~a: PCtJ[IO debet tien pane aducr(.. pr~.
(ente, vel cita ca: alioquin ex cali petitionc non generatur pra:ludlcIU.
no.Bald.in Iii ea.in /i.C.qui accu[po[refert Alex. conJi:82.nu.4. ver
Ji.tertioltatutumJ/b.z.Non coget ergo iudex cornprornlttere,ndi pc
Utur il partibu~..
.
.
_
,
Q.uid li remet comp~omlferunt,an cog;entur Iteru~,& [a:plUS (0I'ro-,
1.1 mittcre.Videtur quod non:qUla quoues aliquld 5hff'0Dltur''luod po
te!1: iterum fieri,inteUigitur dc pTlmo a8:u,l.fi [pofali~us.de lUre dot.
tboues.§.hoc fermone.dc verb.fign. ContrarlUID tame t.~neDt omnes
diil:ingucDdo;namaut per prirnum comprornJfTum,declfa ~fl cont:o
uer6a,tuncreseJl c!ara:.qu~a fi nulla ~ft l.is,nullumc~ neceilil[lum.c.o promifsii.Aut explrault cop~omJfs~qu?.cafu,çog~tur partes. tOrl;S
copromitterc,~o~eccaufa fi~Jatur:na.fiDls eft~utJ, 'Ytcau(re per COi
promifsli termlD<t~r,Ro~.m I:prretor aa,§ .vlt~ madd.nou~.'num.r.
de nou.<lpcr.1hld.ml. fidciCQlIl.lfu...§,fi qUl~ dc~c,dc leg:l. Ita ~. hoc (cr
mone,l~oues.de vc:;.fig.interprct~~:..Bal~D l.mu1tus.m.li. deprocu
qu é (eqUltur Dcc.co1i.cc[~dxl). ntLl?CD Df: 6'7.nu-4.~0i:l "'cru~,eft
quâdo factilt,aro'atac!1: à lege:aliud dlceodum,fid~ta effet abhomme::.
vt ecce.dataeil:facu1t~sc.prorogandl co~promlff~~, fi femel pro:
ro~atiJm /it,non poterlt: Iterum· pr{}fogaTl, 1. Ve!UtI ..§. ?a:~ vox;: vbl
Bald.cl'éedend.cu aliis altegatls ab Alexand con ( 70. nu.I).li bra.l). De
<cÎ.confi'l!;xij.nu.datè laCin d.l.pra:tor.. ai[.~.deinde. ntLx.:x,j ..Tam~n
25
•
.-
~U~
COM.PROMITT.
Il
quia re~s patit.ur. copromiffum expirare,vtpctat. recuDdo,tertio,&
fl'pius co.promUt! ad produce?dam hte~&;ffug.lcn.dam condemna
••
tionem & ne vnquampcr- [cnteoamarbltroru.cau[adc.cldatur, quod
cil: con;ramentc:m,&volu.nt~temftatu.ti,ideo are.ft.oJui~zc feotentia doétorurnlimltata.vt ilbluutter tUIt compromilIhm,non fit am
pliusloc.us compromifTo die 18.menfis Martij lSf\.in quo arcfto. curia
ordinauit,malè appcllatum ab.co,qul appellarac,q?od locumtenen~
CencCchalllDon admifitfet,eum.ad corn ErommcPdum E0ft terUum co'
promlnum.
.
DO il S,.Nonl1idetur hoc1egitimum, vtin duos compromittatull; e.
l.item {j.§.principaliter.de arbi.in pari eoim numera eompramifium
nonadmiUltur .quiares fere fint exitu futura eil:propter naturalcm ~3
hominum,addi[entic:,ndum facilitatem,i o.i mpari ergo numero,com
promirrum fieri poteft:non quonialll-confencire:omnes.facile· eftJed
quia edi difTenciant,inuenitur pars maier,cuiu~arbitrio !1:abitur,ver
ba legis funt in d. §. principali ter, quod appenedicitur hic in li. ver.
ita quècLduorum !1:ctur iudicio. Prouidit tamen in.refponfiooc princeps-in vcrfi.&. quia fuperiori,quod défùmptum e!1: ex d .Lité fi vnus.
.in fi.cum 1. [eq.per quas leges,& hoc ftatutum,di gendus,ei1:.tenius,&
tune confè:n[us duorum [ufficit,dummodo fit prxfens.tertius.Tamen .
fi fit compromiffum ea legc,& conditione, vtvno ronfeflCu j & cocor2.4
dircrjudicent,fi vnus,di{fçmiat,no valebit CcntenLia. {eu Jaudum, vt ..
per Alex.confllz4.nU.l' lib·. s'. .
H?M ,E~NOBL ES·fNon poffunt ergo. nobiles alios;, eIlgere, f
quam noblles.,lD arbltros,fiue amICablles cpmp()f.itore~,-1lam, textus 2. .
ait: fian ccnguts,de eleglr dous.homes,noBfes;quo d:)Jltcl1'igen.dùm.cft 5
non folum v:~tc:neJU1~u".comP.T(i)mittere/edctiam vt compromitten
do noblks.d:igant.r ta vldeturclatum pro (orma:at eum quid datum
cfl pro formaJi,.e ontra fiat & feratur laudum,ell nullum,nam ea dicitur efTe formaJub!1:antialis,Ba~.iD l.comparationes.injjj.qu:rft. in fi:.
de fid.mflru ..Aneha.con. ccxli). Dec.confJJ; cceexxxiiij:
.
Sc;.d an o_mn:e~~objles I?o~sint efli:.ilrb,jtrifputole..os,l'0{fe,qui no prohi
betur:na.cdl8:~ de a~bltns cil:·}?mi1fonu' regul.i:" fieut de illdic.ib:us;l.
pra:tor alLde IU~. VJdeamus erg~,qui'no pofsin t'.efTe. arbitri,ex, ~Dus
lDtelhge~us,qpl p?~. l.I.?~ ijs q.\l ~.[unt. fui vcl~al~e ..iur. quodpcrti .
~ct etJ~ddecla~t/Dm(equetls !1:;tt\lti.: N6iTullj n.umcratur.ab, Azo."
::;. (umma·S.·eodcm;ab~ccu~ator,e e~.çl~mti [Ul1.§. i.i: AddcffillS etÎam
__
lquOS.qUl'poffun t. N on potatcriQll!lIgp,lOfldi 1ffl1.m,.tu ulier' tcll'ii('" t.v..,
1"
G ~
fcge':'
�f4
-
t
HOBLLES COGVNT. '
lU v1t!Ceo dearbit.
8M~tuS,furd~,rurio(us,pupi11us line tutore.'1.fed li feruum § I.tdie.§;
eot'\lffi.. co rI.
Mlno r v'gintiquinqueannis:quia non potell e{fe iudex ,l. curn I.eo~
30 F,hultam lhas in cau(.rpatris potell e(fe arblter,quia.potdl e{fe iudc~
IJed &.G filiuffamilias,curn Heq de arbi.
~I l'iil'onKhusnon pote ft clIè arbiter,nee arb itrnor'etli accipiat côprorniffurn,& ferat [ententiam.e rit n ,·t1J,Butr. in c.Qu ' ntauallis.de iure
iu,An" .cor 17l.nu .I.Dcc.cÔJi.494.nU .8.cÔ G -+99. nu.l.2. Afex ,{·oG.PO.
nu .l. l,b. ;. Dicit tamen Dec.in d.conli.ccccxcix.poll Spe,& BJl.quod
mon"chus.& alii reigioli mendieantes non prohibétur e{fe arbitrato
res vbi agitur de interelf'e monailerij ,& A bbata imperante.
j2. Ne~ laici poilunte{fe arbitri in rpiritu Jlibus,c.contingit,c.expofita:
de arb it.in mere ciui 1ibus po!T'unt gLi n d.ccootin git .in \lcr. rpiritua
Jibus:& in d.c expolita.in verbo compromilit.Clerici ita<Jue in ldidl
non c(,)mpromittunt in [pi ritu aliblls: in temporal ibus,&ciuilibus,lic.
Item nOA po{func çlf'e arbitri dornini mei mag:nifici coliliarii, &~cna:
totcs(upFema: cu ri • per ord reg.art.7 . ID rub:des confe,lIers.ra~1O Ibl
ponicur,.quia numerus {en.[Orum er.t rarus"deo ~zpe Im'pedlcbantur iuai"'l' fi ab·us appellaretur ad (uprjd,él:am cunam,qUla "en (u/fi
ciebat eorum numerus ad cogno{cendum de cau fis ad curiam à conti
liariis per appellation': deuolutis. Sed curn hodie audus fit numerus
Han habeat locum ea .ord,inatio! .
.
.
'
.,
~d d~ iuèliceordllilaTIo an pOrslt eere arbl[~r!ex,.at,one (upn trad;
'Videtur quod non:qUla li appellaretur,e!T'et appellandum ad eum,cu
:fit iudex ordinarius 1itigantium per ordination~m regiam ,& per,lla~
tutu infra pofitum.Tamen fccundumeanones potdl,c.eum tempore.
.de.lrbitr.e.cùm cau(am.de deét.Spec.in c.ij.nu 6.de arbi. Videtur fel)
tire vt tam de iure C'anonico,quàm ciuili pcfsit compromitti in iudi
.ce~ ordinarium:idem vult Abb.in d.c.eùm tempore. Ouod li teneamus:ab co appellabitur ad iudiçem fuperiorem:& ita ce!T'at caufa poti
ta in d.ordi-nat.art.lxxv.nam domini conliliarii femper (unt in euria
ïudiees,ad quos ab iisappellatur,non ell: autem in numero eorum,ad
qUO! appeIlatur,Îl1dex ordin_rius.
.
Arbitri 'poteilatem iudicand, hab~nt à partibus cOD"promittentibù;
ante vero,tllillam in cos poteilarem iudicancli habent, cJ iudicibus,z
~.{~xta.J.iij.-& toto co.titulo de arbirrisJnon dill:lnguemus.§.de off
..
... ~ . --- . _~ ~
,. -... ~
<!C.co. mu.
-
2.9
......... .
_.-
CClMPROM1TT.
ff
Quig ri ii in qllOS prohibit.um dl fieri comprnmiflum illucl Jccerla, 36
nnt & laudum liue (ententidm arbitra!em tu lerint, an fi t null. ! latifsimè di (putat hanc qU'<rfti-onem Dec. confiJio (CCCX ci iij.& (Qnfi~.
49'.vbivideri poteil co~clüa,t tam~n ell~ nul~am . Du9'umell q~l, n~
pofTunt elfe arbitr.i,<,x quibus.IDtclbgltur ;.qUl pofsJOt ar~JtraTl 9uI 37
t.drné no coguntur coproml(suaccept-a ro,re~ fi .accc'prauennt, (el'~da
omninoell (ententia,l l .~ .tametfL<le arbl.cu alm C'ltatlS ab Ale.coli.
&1. nu'.1.1 i·b. v. roan.d~ Pldte,\. in I.ij. C.de prox. Ca"r,fcrini.' ib.xii· non ·
tamen ccgi po{funt,nifi'-poena fit compromifla;dJ:non dliling~emus'"
§.r. de arbitr.
ln d.confi.8T.nu .ij.quTrit Alex. guodnoo maJè hicfiloiicitur, fi vous 38
ex arbirrisdlxerit nolle acc ep r~re cc mpromiffum, al ei renunciauenit;a-1iera parte prTrente,non 'tamen omniBus con(entientibus renun
t'iation-i, an poCsit poltea -acceptare,& (erre fentenriam, & re{pondet,
quod fic dummodo oomprominentes permaocant in eadem volunta,
teaut eorum maior pars,c.lj (er.de procura.in 6.
Diélum eil,quand o incipiat potcltas arbirrorum;nempe àdie fàéli cô:
promifsi. Vid~amus ntJn ( ,quando definat eorum iurifdiél:io,& ex pi,-t:tcompromiOùm:qu od m ultis lit modis.
Soluitur ergo compr omilf'um d, e. l. fi cum.'. fi iT}tra .de arbit. Vbi guç 19 '
rit A 'ber.fi du o ln v num eo rnpromderint·vnus vn 0 die,alius (cqueri
ti ,& term;nm f\lit 'ppo(; \US quindecirn dicrum, à quo die computa.
buntur iJ1 i quinclecim di es,an il dlc primi compromifsi,an fecundi:& '
rerpondet,àdie fecundi quia tucvalidatur ,& perficitur potdhs .arbi :
btrorum.
.
,
4P
Morte v'nitls )iri~antis: n,iii1ôîél:ùm fricrit,quèd 'tranuret ad -h'ue'"
des, I.diem pro(crre. §.j.i:lè ar bit.l.fcd & inteqlellatur, §.v Ir. co. v bi gl:
vIt.n~ta~ etJarn·n1<lFte cornp-rom1 !T'arii lin-iri compromifIum.1. in (0pTomlfm,Jl'ge 'nem fi vflus.§.ltemfi p)ut'es.lege arbiter.. caleJJd,i uo:4 1
dem ..
Ac~ptilàtione . vt·1l vous' ex collitigant-i·bus fàreau:r accepi1Tè poen L
J.Pomp.onlUs.eo.nam finepoen-a.non cogitur arbiter (cDlentiam dice
4%.',
:re d.l:nOR d-Ill.mguemus. §.j:eod,i
Iudicio;vt fi poft faél:um,compr omifIùrn'eatur 'ad ' iudicium,['fi qU Is '
rem,eo. Alex.confi.fep.tuagclfmo {ecundo nurneTO, de'cimo ~uinto.li '
hm (eru o.
.
.
4)',
'PdétO den.o? pe~endo,& tranfaltionc)di.l?h'Otl ·dilUng!JetnUs,§. füin"
m.ueJ,& ~.ltem ..non &.
.
"
�~6
..
NOBILES COGVNTVR
-4 .t. Commifsione pecnz,l./i duo,§.vlt.de arbitr.qué modum tradit gl. iti
. d.§.fum1lla.in verb.paa:um.
g V.I R O.S NO B ( L. E S.g Hi~e docemur,nos deber.e lites. c::cec:ari~
4-4 przfertlmnoblles.qul pr;t!eétj-fu~t popu!o,vt IU~ltlaa'!mmlft.ret,&:
Cubditis exéplo/int ommu vJrtutu, Ideoque graulUseftm nobihbus
fe inter fc multitudine,& magnitudine !itium obruere,& fœpe Cubdi.
tOS opprimere.Benè itaque dicebatPlinius lunior in quadâ epiftola,
loqués-dem,alis rcip.adminiftr~toribus,grauius elfe malG,quod è capi
te in reliGjuu corpus dlffJult,quam quod ex alla corpons parce manat.
Tamcn execrari 'lites debemus,fi iniuftè aliquid pecamus ) opt.. reve:
ro, vt noftrum conCequamur.
.
h FLORE NOR VM.h Florenus nofterprouincialis valet Cexdecim fa
45 lidis pro~incialibus: finguli (olidi valent n~ué den anis turonéfibus:
qui e!flclUt duodeclm folidos ;uronenfes.No tamen ha?emus m,one.
argentea,reu auream val ente ea fumma,quemadmodu Gall! no ha.
bent tibram,qua tamen ferè Cempervtuntur,ticut nos noreno.
i INSTR VCT A .i Docet in quo ftatu caufa: fit côpromittendu:nempe
4 6 ante qua fit in.ftruéta caufaad iudicandG: poft ~ero nô eft copr?mlt~
tendu m,quia la lIqUida efi : Item vt (umptus eUltentur,& nnJS imbus
impom.tur:in eo enim fiacu caufa.l iudice breuius,& minore Cumptu
decidetur,quàrn fi ilrbitris iudlcâda comitteretur, & in cos copromit.... 7 teretur. Videtur inftruéta caufa ad iudicandu, quando faéta eft pro. batio,per qua res liquet iudici,c.cu olim,de verb .fignifi .c.l. de tdl:ib;
quod intelligut doétores,quandorenuciatu,& c6clufum eft in cau[à,
. g1. in verb.!iquere,in c.u glllficauerut, de teftib. 'Juod fequicur Abb.
10 d.c.cùm olim, v bi ait.quàd illa prç[urnptio notitio·,q ua: inducit ur
ex probationibus, mutari poteft v fg ue ad conclufionem in caufa
Rom.in.l.ait prçtor,§.vlc.in fi.nouç additionis, de noui oper.nucÎat.
vbi ait,tjuod hoc ftatutii cft allegandu ante publicationem atteftatio_
~8nu,AJex.cQ(61.nu . ~.hb.~.Eft autem c6cludere 10 caufa , renunciare
. omnibus allegationibus luris,& faéti,c. paftoralis,de cauf. porI gl. &
ibidoétor .inc.cùm dileétus, de fide inftrumento. Alex. conf. 77- vol.
j.nu. 9.Iaf.in 1. admonendi,nu.,o.de iureiurand. Rebuff.in ord.regias,
in tit.des lettres d'acquidc.artic.l. nu.r. Dicit tamen ibi nu.6. qu od fi
procdfus fit partitus, & {ententiz iudicantiii.nurnero pares,tunc pof,,\-9 funt produci inftrumenta t:aufam omnino perimentia > itaque ait
fuiLfeiudicatum. Quo caru eftopus literls regiis, artic./l', in tlt.de la'
manicre de proccd. in ordinat. reg. v hi dicitur,quôd quando conclu- - fum e ft
ta
COMPROMITT.
17
{um dl in ëàufa ab vtroquc collitigantium,& produétum, nemo re.
d' ' ~"dam nouam produétloDcm,nlfiadfit caur~, il( euro
clpltur a .acl....
d
& 1 ."
fi
.
'
.. n"o'
d fi vna ..nars tantum pro fixent , a ten JJgm hlerlsregus.
~
cauerit • (cu intimaucnt, vt roduceret. Olent lem cr ro uce.re
aotc ubhcatlOiiëiiilëïitëntlç, 0 ue.o 0 expen as IDUmaUO~l1S, ar~lc.
.. Pfi
t 'c des l'ugc~ infeneurs JO ordlOat. rr!.glas. Bart. ID .1. dlUI,
VlI In 0.10 1 . .
ft · b
. " f
nu ii de pecn ..!O.l.j .In fi.nu.iiii.deqilz Ion! . eXClplt a upeT10re r~.
a
i.
t.nemo.recipjaturadproduétioncmpoftpubhca~lOnem, IR
g~ a i:alibus , in q\Jlbuspoft
publ;icatioEem , & [ementlam femper
. . .. . 1 b .
cnrn
oteft produci AJex.con'.cxll'lll.OU .Vlll. 1 .11..
ton die itur in tcxtu pecnam adiJcien,dam in comprClm!ffo, Cjuod e~ 5°
de iurenecelfarium, vt metu caus partes cogantur ftare lUdl~IO arbltrorum,Lii.1.diem.§.ftari co. Ratio cLfe pote ft, quia fere~ulJ[ ad I~S
commune,,Vurg.L'commodifsimè,de lib.& pofth. Aut qu!a non 011- _
nus co&untur arbini Ccree Cententialll::dC:lurc COdlcls,quod eX ea na~
[catur aétio,Lcù:m antea C. eo.dc:;arbltr..
_ _
Sed demus alterurn ex compromittcnübus velle caufàm per com~ 51
promilfum determinari:altcrurn verô e{fe m mor<l,& (cmper produ.
cere dlem,& prorogare, ac lmpedire.vt fims hubuSolmpOnatur_: aut
arbitrosrc:cufareJellLcnciam fcn;c:debet diligens , accepto·compro~
milfo,cornpetenternadire iudicem,&ci f upplicare, vc:liarpr;r;ceptum
arbitris~de caufa. (crmmanda: nam poftq uam acceptaucrunt compromilfumcoguntur iudicare,d.l.iu.œe arbiu:.Aut,fi malit ~ cita bit
panem recuCantem vI[urarn.& auditurilm compromilfum annulari;
& partes. tunc p.ocedét coram iudlce omiLfo.compromiLfo, ita docet
Mafuer. in tir. de arbitr. §. item iiarbltri. relatusarebu1fo in tit. de.
arb. artic.j.gl. v.nu.ix.inordinat.r-eg.
.
l'E R END AE. ldd eft, ad·ferendam fententiam:cff:enil1llcùtiuus lz
pro accu1àtiuo eum pra:pofi~ioDc' ad,ita apud Verg. itcfamor cedo.
ià efi,ad cçl um.c ft crgo [cn[us, v bi caufa.elfetinfunéta ad {erendam
fententiam,& paratJ, v t proferatuf:tunc iudieare,&: ius dicere debet
iudcx,nequecogctadcompromittcndum,. iraquc hoc cafu non h~.
l1etlocum fiatutum..
-
.Comprometront 1. feignrur eJ' leurt hommer,~ rubittf,,:"niUtrJit~lt:
cr p4Yliculier':parent. affinr
Cl conioin"",.
H
RC'luellè
..
�N 0 B.
C 0 M PRo 111 1 T 1'. C 0 G V NT.
. "EQ..yE'TI!.
1·Temtour plu~ gra,nd bien vniuerfe! du pa ys:&: refiT ain
a ~i a de[ord~c habitude de p!aldccic::dol1t procedentgrmde-s il1inl1cicies,& d-c:[pcnces de rlufl'!'Ll.fsv.ol..a~
b taires6plaideurs,plaikauRoy, quele chapitrc faittau~
trcsfois des ditfer:mcc:s, que [ont, & pourroi.:nt dire entre
les nobles du p:tys/e deuoir compromettre,& par amiable
c ,cognoiflànce determincr,fc eftende, & ayc beu p:trcJ!le~
mét aux dltterences)& de.b:ltz)que [ont entre les lelgne.urs
dudiél: pays,& leurs hommes,& fllbieél:z: & pareIllement
entre aucunes vniucdirez,& particuli~rs d;celles: {ernbLld blcment-de toutes, & quelconques le vueille pcr[onnes du
e dia pays p:trentes d ,affmes e ,& conioinétes.
.?
.1
•••
RES? 0 N ~ il.
f
Non obaant que cdl: .mielc lait rc:pugnantf a la difpo-'
iiriol1 de droir,tolltcsfois pour ce ql1e ta 1 equefte procede
de bien,ll<: equiré: & pour il; bien,& vtiUté du pays, cn t'n[uyuJntl'e!latut,dont ddfus ciU.liéle mentIOn, {oit ma dé
a tous officiers"k gcu:-cler ,&-obIe.ruer.
.
COllcrJTum. J4-91.
Extraétum ex hbro potentix fuI. 371.
Epitome.
1
Fini, huiu, [rat«ti ef., reprimer, cupiJitatcllllitig4ndi aliquorutn:et
ex procrfTu qU<Jd diciluT fauoraM ,.
:!. Li!igatores UOlUDrarij qllo'7lodo apprllentur.
3 De orbltratoTlbu, bic illttUigitur .non 4rl>llrir.
4 Arbitri,cr arbllralorir dl!trrenti4.
5 Acquit., quid.
6 Nn'ur./tr ,cr rf'nrij noncomprehend~ntur hoc ~4tuto;
7 Clerici ""n c.mprcbeudulJtur ,'oc fra/uto.
Il A{fiIIiwe diff0luta,non cogitur ,q.i fuit gener ,compromitln'e.
!J Affinitatc dzJJ,'uta impeditur matrim.niuln u[que ad quartumgradmn.
10 Vldu" retinet ea,qlle habcbat tempor. matrimo"ii,cr l'riuilegi4.
Il
Vidu" «nfet"r hab,re,CJ" acquircre ex boni, mOTiti.
.
IZ vid.. ,ommirten, ftupr.1n perditd.tem.
vldu4 tn"tur optrari b"r<dlbM nldrit;.fi ,um tir h(~itet.
'4 COflll'romitttT< de iur< n<InO cogit.T.
o____ G LOS S A.
1"" oriulItur
0
l'
0
--
R d\rajnd.r~
ET
S V B D.- &c;
: S9
.'
RES T R. AT ND RE. a Supra in pr:cedenti il:~uto d\xlmus, I.n- a
uenta e11:: h~c fiatuta, V( finIS lItl bus lm ponatur. bi_ altJ a"d,tur cau - l
,
{a, vt Ccdicet reprimatur aliquorum Ill'gand!, & Imbus altos wuulInJlTII(ltl"', JUr!1',là,& ,.'pe pudi cupdit \5: quaex re [c"uuntur
uen
..
dl·cl·
an:c & rel fJmdiJfls imminutio, & 1 api allO. ·'mercIt crgo no ",ra,
~on' ve:,ari liclbus J. minor v iglnti quinque,de min.orib.l'I opter has
cauf~s ftatou] dicitur fauorabllc Bal.in 1.qul [~ patflS col. v Il.''':. vnde
llb.rer.!.Ji. f,lm. cr. cum O1~ltiS allcgJtlS ab 1\lex.con~ccv 11. num.l.
ltb. u& conf. exx v.n\\.Xllll.XV .llb. v II.
VOL V NT E RES. b Hi lmprobi homines appelldlltu~ a fummo b
pontiFIee in reg. dCJnn.polLin pnnc. quos litlum CXqUIlJtOHS no 2
minat:ex quo cnim boni v milles cxccrantur, mal! [um voç,m,cldltiurn amatores aIllai. In 1. filto pater JO I.noe.de leg. 1. Muha oc hlS
tr adlt G0melius in d.rcg.q.ii.quorû hxc dl: natura, v t malmt ab all1s
litesem~re,quà!U .. tlOs IlllUcllClis Inmlltmrrrv!Xârê, qui 1ItJumr~_
d~mptores VOC.lnll'Jr a 1 pcr dllJerfa . mand.
1\ M [AB L E. c E.l: hlsverbiscotllgltuc, intelligendum potiusefIc c
de arbtf:\toribus,qu.im arbnris:vt p.Het in fcq. fbt. vbl fempcr po- 3
nitur vcrbum arbHLltOrcs:lnt<rqüos onut doétores ddfcrcntiJm: ~... __
arblterelt, \co no dt , lU. Ical ClUretantum,ar itrô.torvero 4
qUI oc a 0 erermll).!r, ~i. cau1asdcC!dlt recundum lnDoc.inc.quinlaualis,cle iurciur. vbi Abb.nu.xvli.Spec.in tit.dcarbitro,§.i. Alex·
conf xxi i.nu. -xv .ltb. v· vbl dlCit,quùd JrbilCr habet iudicare d~ 1un:
.ll.;ut iudcx,nol1 arbitra tor, rcrrar !enf.m lt bell.tluo agi tilr ad pœna
ex comprom,ffc> in verb.tenninandl d~ iure,nu.J.Zatin L fi qUIs arbi tratu,nu. v iii.de verb.oblig. ponlt dltTereu tiam inter arbitr Ivm 1 &
Ilbcrani valuntatcm:qul: committuntur in arbitrium alttrius. lS diCÎlut ubitrator,& efi adlhiél:us ad dllq ',am a:qult.1te:n ,& debct ar'
bitrJri vt bonus vir:(i:d gU<J: céfcruOl urm ltbcram votUl1talem i!1:"
dicumur,r (veZJ.lii ver bis Vt.lr)voll!J.. Debet ergo vu, :rquit~te bitrator,no lutem (ummo lure,hoc c{)-,potefi dsiure vn!us, moder.1r~
tametl auferrc,& dia dJrc,c.ntli, ~epr.t~1"cr. Ita dlffinit xquitarem 5
Donat.tnterp,resTerent.m Addpn.;-qUtt3s,all,efl:,q ua: de i ure mulnecdle
tum remlttlt.,lOIl
cl 1:
d b haLeo (In"Ult
\ . ., Tercne .)omn·la pro me o :oTe ag~rc,1 et ,non , e? filtum adoptlu ' 1 Dunire, qua\}is meruerü:
,at:t cu n pumo de pœna elhcuJtttcndum H
. .
..
lhd r.in priores aIlnot. in pand in prl·nc ·CI·C~IUS ."'qU:tHIS memclD lt
.l. . d·
h
.
•
,rOlnOrJtlon.pro 0mœ J0: ,j" lU IClum
.
.
. oc modo Velllmus, vt tDtaOl Itrem
.lut obttneamus , auto ammam ... s: aut ad arbltrum hoc modo cl ·
.
vt
n~,'ue
01h11
nCllue
t.
a
Imus.
-0• ____ , _
. _ A~t~~, qUtnlum pollulJulmus,
H l.
COnfCqUd. lIC'
;!
0
�,
.: i
,
•,:
1
C
;
1
.
1
t<1
A
If,
~
•
60
C 0 M PRO MIT T. c 0 G V N T.
coofcqü.imur.Ex his-verb.Ciccronispolitioribus literis éruditidi.
cunt,arbitratoris verbum non ropetiri ;tpud latinos auétorcs: nam
Cicero eum "Vocatarbitrum, quem n,o ftri inccrpretes appdlantarbitrator.em:& idconon bonam erre dlUtfioll em s. tradltam. Tamen
c~m 'IlOS fcquemur commodioris'&,f.lcilioris difci plinz gratla: qua
de[umptam omnes plitant ex 1. roclctatem, §. arbltrorum, pro [oc,
Itaquevt concludamus,intelligendum puto h~c de arbitratoribus ,
non arbitris vt diétum fuit, vt iis lit data facuIcas aliquid ~bVDO detrahcndi, & alteri dandi,ad gratiam propter cauras diu,mu \turnq ue
inter collitigantes agitatas immutatam, tandem reconciliandam: &
yt in futurum litibus roluti ruam curent rem fami\iarem: qua: dliO
vidcntur mouifTe confenfllm trium fl:atuum.ad fupplid.dü principi,
vt hodhtutu concederct.De qua re aliquid requéti ftatuto dicetur.
cl PAR E NT E S.à Hoc verbo,neqac requenti,conioinétes,non to_
-6 p rchendunturnaturalcs,nec Îparii.quoDlam hi Don habent coniun
étioncm,autcognationcm ex p te pat ris alIcgabo tantum Alexiid.
breuitatis cauCaconOx.nu.ix.lib.ii.& con(cxliiii.nu.i.lib. vii. conf.
clxxiiii.!ib. v .Za(con (xvii.nu.i.! ib. ii.
.7 Nequc ctiam comprchen~,!n~r clerlCl iUcx:Pb01t Bal.conC.cex. nu:
ii.coo(cexi.nu.vÎÎi.verfie.,dë etlarn,in prine.lI .ii. Dec.conf. cxiiii.
nu.i.ver[fed camen his,in princ.confciiii.nu.ii.cum ibi allegatis:pro
eedit enÎm przcipieodo,ideo clcricos non comprehcndit; de qUiIC
videndus eil: Alex. eonr.cxi.nu.vi.lib.vii.
e AFF (N ES. tQ'!,zruntdoétores in l.vlt.C.de verb,fignifi. an dir.
i! roluta affinitate morte filiç,qui fuit gener teneatur compromittere,
& tenent quod noo:exemplum ponit ibi Caftr. fi nurus pct~t:dotem
à Coeeromortuo iilio:r.tio tradJtur à gl.ii.in l.redhoc ita, de re JUd.
Dam (oluto vinculo affinitatis,ucut amoris v inculum, ita & priuiJegii decrefcit beneficium. non cft autem .;\mplius inter eos aftmitas [0
luto matrimonio, d. g1.& 1. vlt.at in ft.totis appellatione a/fjnitatis
intelligitur afflniras pra:fens,& qtp: nunc cil, noo qua: olun fuit, 1.
cui eorum,§.affimtates,de e0ftuland.v bl Bart.& alii, cum multis ci~
tatis ibi il I.f.exeat de hae re conlilium Alex.ccvii.llb:vi.v bllatifsi.,
!) mè hancrem explicat. Durat tamen/oluto matrimonio etfeétus af.
fioitatis ad impediendum matrimonium in~er viruID fuperihtcm, &
con{anguineum vxoris mortuzvrque ad quartum gradum,§.affmi.
mis,ioft.de nupt.§.non debet,de<:onfang,& allinit.gl.iet d. j. afflni.
tatcs, c.non debet de CODf.& atflOit. Durat etia alius etfeétus atfmi.l
l.tjs,~oluto~itrimon!olqui C~OIt,~OCOft~t~, vt ~n d.l. V2t :~ ~bi Ca~~.~
nu.1W
•
NOD. E T
S V B D. &c;
"
fi J
-"
" ea fib
'duaretl'netea
-' .... fa multis
al liS
1 us V
I ' qua:habeblttem;)Ore
,.
•
'DU.llll. .. 1 fil! ' vidua admunicip,l.fœmmx, m fi.de [clIato.
10
marcunoDU,. 1, ~ '.
'. .
'l '
habebat dii ma.
rib.nam retinetdomlciliUID V Irl ,Ile pr~ul egla,qu~
"
,
,
.
d- Pbtcainl.onglOc vcrf.qUlclautem de vldu~,
TituS vlucret, l'Oann. ,
'1 '
, C d r' uileO'
Cd
, . &ong.hb.x.tclC,dhnl.vt.mpnnc: , '
1
o·
. emunlclp[:
p>l mil hb.xii.inl. in facfIS;lalll.de prox.facr •
1l!i0r.u~ qUI 101b.leTr· f in'\ pe~ul nu iin prine. de iur.omn "lUd.& Zaf.
Cl'mlOl'. co 1 • a . · '
h b &
' ' t fo II
.. , 1tem v l'dua œnfctur adhucDupt3,vt quz , ~ et,
._
nU.IIl.
d' acqulrI ,.
j'
.
' pr ,:r~umatur
habere '. & acqulrere• e cloonls
,1
~'.
l uto matnmonlO,
1'
d mJr
f."~
-defunéli,ita ue in cahabetloçun~ l.~!ntus,&.l.etI4m, e 0?3 ~5 ~ ~
~
'ter vir. ff.1le vt loltè tradit Dec.conf,ccxxx "U.liU.flC·.Quod ill~ellI- ."...,. .
git Alciat. in tuét. prreCumpt. l'eg:iii.pra:f.xllV.nu.lIl1: iiemat mtra
annum luttus alioqUlnun~4m vldu3 poJret cmcce mfi oacDderc~
vnde ecuftiam habuent.EtlI commllCat Huprum vldu3,perdct'tt J:"
,
1
doter! C.ftr.conf.cxxi.rellocatur in dubium,quod refert, & [equI:
tudiGn 1.ii.io princ.nu.viJol.matr.poft cum Benrâd.conf.,cc:x.xu:
'nu:i.!Jb.iii. pcr l.pcnult. C. dC,adulter. contranum .{cmpet .{equJt~
Alex:v[ in locis ab eisallegatIs,& con(ccvll.nu.xXl,llb.V1. qUla, ait,
'mortuo marito non vitiaturthorus.contraria opinio 'V idetur vcrior
l'cr rat!onem But in d.lpen.relatam .à Iaf.in~.l.l~.-qux, dos,01cquiri.,
tur fi\j-isvxoris,li fuper iint,non manto,gl.I:1D Col. Vt lit. no con~cft.
per §.li vil'. de adulterio in auth.'Vt liceat matr:'& au. TeaelUretlam 13
vidua operati bxrecl.ibusma1'.lu,fu:um 'cls habitct,&quç fulS labore,
.pera, & indullria atquirit,eisredderc" ~atè <::,aftren~. in:!. ~?rti?:
nu. vii:vuÎ.ix.fol:matr. Ale'x.con(c:xXulI.llU .1u.lIb.ll. cu Ibl Cltaus.
REPVG NAN T.fNoncogiturcnimquisdeiurecompromitte_ e
re,1./i dittum,§.fi compromifGro,de euiétionib. lafin ) .qui [e patris, 1
nu.liiii.c. vnde lib.tlll.E quis malOr, C. de tranraél:. nOUn l.furci.§. ...
qui iurlu,-de infamib. 'cum innnitis cÏtatis <lb Akx.conf.lxii.nulD.i.
~onf.h..'V.conr.cxliiii.hb.\I'ii.lcon(Jx. nu. ix. llb. ii. htè cxplicat Fel.
,ln proœmio de treug.& pac.ln princ.
-
er
t.
Il:
App,Uardi«t if.ntentiJ iudicir «diti ut bonus Nir confirmtntir 14uà/l",
_
,
&.b orb'llt<ttotlWl {tlitentid.
s~perefl: & ali~1ub~tabilis i~ iudl~ijs,& a~dua,& quoti-' a
duna qux!ho. an a [ententIa lUdlCIS adm. vt bonus vir
fuper [eméti.is latis pcr arbitratores pofsit appellari. Sup~;
q~a pr:e[cntls nolhx declarationis vigore cdicirnus, /ta:
'C~!r~us~& dccl~!~~us,quo~ du,& quotiens fentetix arbi-'
.
H J - -' ~m0!.9m
�6:
•
••
c
;
1
t ratol û ,& boni vu-i,IÎue iudicis aditi, vt bonus vir ~crû.t cofa; m es Jà dil.'la [wtentia boni viri,!Îue iudici5 aditi a ppeIbec nequ,' ql1~ CUI ipr.1I1~i partili Ilceat:om né appdlauoné,
{l ue r.:clJmationé,prol1o~atior.é, L'eu qucrimomi tollé do,
&incerdicédo, V-bi vero !entétia boni viri/eu iudicisadi_
b ti(qui il1dcx orditlarius b dicitur,& e!fe debet) per i psu bonû yirü laraJno erit c6formis cu Centcntia arbltrato! û, Li:d
b"';""'''~
''~(~.::séparia,aut penitus dillcdà:tunc ~o c:l(u,à Ccntentia dl(~U
boni viri, feu iudicis aditi,per partc,qu ~ pretédet Cc grJuar'rf,
ta p rtalé fenrétiii,~orsit appcliari:ita quod à [entétia bu.
per iudicé in cau[a. appeU-ri.tiO-l~n-oeri eél:~ , à dic1a [cnten•
lia boni viri,qui corraria,:lUt diucr(1m lèntétjâ à (cntcnriâ
arbitratoru,pIOtulit, per aliqua ex ipils partibll5 appc!b ri
no porsir/ed ipfa [cntéuaJpcr pr~diélû iudicé appdl ati 6is
Jata,irreuocabiliter j pLi tari negocio,& di[cc:pr:Hioni totali finélmponat.Et cxprcfsè dc:clarado, c & ILJ.tuédo,quod à.
[entétia arbitra~rum Gcoüngat ab ca per aliqua ex diél:is
partibus ad arbitru boni viri recurrcre, quod taUs rccur[lI s
ad al bitriû boni viri,à (épore tamé [c:ntérix, & notiria: [en
d tcntix arbitratoru,rccurri debeatinfra tépus dccé dicl u: .i
q.uibus !Jpfis,rccurrerC! non liccat:[ed tapfis ipG, dccé diebusJfenré[ja ip[a arbitratorum per iudicé .,executioni rea li
è mandetur,& tradatur,nulla exccptione obfl:ante:mli c:!fet:
f exceptio perfonarum, r aut potefl:atjsf arbitr~~orum~ -
r,-..........
1
•
l<1
ft
~
APPELLATVR A IVOICE
~
•
c
~onJfitut"11I fllil 4104""' filio
Rlgis ,(7 loculllrrn~~I~~_ '4 i6.
E"cegcno tluri. fol.,.
Epitomé.
aditi la"'l"4 bonus uir, u a-bitTaforum.. et J.
StatHtacogtnti4 compranll!!,r' hoa', {lm! inutilra,c;r a. mnofa.
- ----- ---- -- ..-- - - • -- -- -- - --- -.
4- ludCll
Appcllm li"l ;'{enl,ntia;'tdicis
~
AorTO V-r DO NVS Ylrt,
, , Ki
"
"tUf landlta", bonus uir rl~onlOdo
lJ,at~4al,
'1
li
1<>
d,btt iudicaTc ln . r4Ur, dl'["UdtrO/lIJ.
't ' 6."'~r· (,. 6
O,dinarius iudeHJt ir bon .. , uir,ad quenl r(C/lrYI ur, v '1 • J'"
•
A (entmtra "bitratorUl/t rcgul.,i«r non .ppeU'twr.
lntra q"od tCl"PUS appeUatur ad bo"um tIIr~1!I.
!audo dl'rr~b ..to .
A pp' Uare 1101. Iicet ab arbltrat""'" Jentflltld
b"
b
.
Rnllmciltri an poprtTtduSioni ad ar ItTlU'" 0111 Mirl.
Il
• COlllra perron"'" arbitratoT/mn qu,d
4-
7
Il
J1
Jj
oppo"atur.
Contra potrjlatfln arbltratoT/lln opponatkT.
,
Arbitri tanl"'" iudic4nt dt comprcbcnfis ln rompronn}fp.
GLOSSA.
,
Hodl:;;tutum f.1ttum dt ad decidcnda ea,de qui bus inter doél:o~
r~ mdJna clt cùmenUO,lta vt cum omn es legens, vlxlcl~S CUI paru
~db. ~r~s:dn 1clllCCt .11cntentia iudlCls adltl taCluam bonus vir IJCeat
appdl" rc,& à lcotcnua ar~lcratoruln.DtCidlt crgo tcXtUS quamùm
.ad prlmUmdllhnguendo:1i ludcx adnus tanquam bonus v:r eo?firmaUIL arbitratorum [clHCnLlam, non !teet ab co appellare:h vero [en
t entllm tulie eoDtrariaru,pars,qu.:e le l~[a m pu rat, terne! tantùm ap_
pellat . ~}ntùmad[e c unJLlm : putc ll: appelldri à lememia ;lfbJtr~
torum lr:LfJ dccem dies à d!c nUlmd: lcmcnm:,lcu laudllau ab arbl-;
tratoflbus. ~od fialucum vaJde crac nece!1ànum :
fi duo proxi-;
mè prxcedcnlla [um Jnuenta, vdinls quàm celerrimè liubus Impo-:
natur ,& ne partes, dU.ltius coram dJ ucrfi s lUdlClbllS fuum ius perf!!'1
.q uentcs vexemur cum m.lgna rCI f<lmillaris iaétura: fuit inqllam ne.cdldriucn,multols,frequcOLès, & Jnalles appeUationes toHcre , quas
nonoulh mterponunt, Vt lHem in mu!tos producant anllOS, ':l0 qued
fe booam caulam foucre credant , fed vt tçdlO pars- adueda adfeéta,
IX fumpubus exinanJta dcficlat,no v.llens lumptus procdlùs perfer.
re, V twam in Ireq uenu v ciret hoc ftatutum, na ficret, vtfuperior<t
ihtuta non cfrenr,ficut funt.non folùm inutl!Ja , [ed etiam damnofa.
Nam, perrnmence ordlnatlonc Regla, ab arbltratonbus appellatuJ:
.ad lùdICC.a! <?rçimariUDi,ab ordinano ad alIOS Îta,vt, ordme a ppellatlOnum leruato, omnes caufe dccifa: per arbitra tores ad luprernam
cuna_m per appellatlonem deuoluantur : ecce ergo. voa addaur in_
:!hntla,quOlndo compromlttitur. Damnorùraque videntur rupcno.
ra ftar~ra, &mtroduéta, vthtes fJciant immortales,& Ltigantes infinltlS iumptJbLls onerent, Pebc\lt crgo con.ri ,ae contend,ce genteS
tnua! ftat~um, vt h~c ~a~lItum perpetue, & firmè fe~\I etur,a uç irer~~ fuppli~~lld~ pnoclpl y~?~O ~~~~~t~ o~~ln atione [upra diÇla
.
H 4
in yfu
•
1
na
lu
>
,
•
2.
�<
A DIT <?
vT
BON yS. V IR. • _ _ . . . ,
in vfu quotldlano ~t: autlnfta~do apud ludlees , Vtl~ co~tranuDi
non faeiolot.quafi elnunquam ~Idcatur pe(dlC~tam ordlDationemde
rog.ltum:n~~ aatuta [unt faéb,ideo.nunqUaDltolluntur à principe,
6 4-
•.
nilinomlnaurndlcatur c.l.de (onft.1D VI.
a Q:J AE ST [O. d Hzc opimo,vtdlxi,efi controuerfaapuddoéto_
3 res.BJrt.in }'i.in fi.de Icg.ll.lnno!c.lD di.nu. v.verr.eiihoc de fep.dicuntoc>appdlari à fentéCl3 i UdlCis adltl, vt tanquâbonu$. vir iudicet
de zqUltate,aut in iq uiwc f~ntéti;~rbitratoru~, nâfi 1ice~ct app~l
l~rc lOutilis cIret arbltratorll-1entctla ..CoDtrarlU tenet B~l.m 1. VOle.
nu.~ ii. verCexcra qu.rro,C.ne liee~t tert.prouoc. rati.ol'léreddit pe(
eu titulu quia vnü;.ulque ileet blsappellar~, ~on tertio: atappel!are
à [ent':tta lUd~cisadl~l,vt bonus vlr,eft lecudo appellare,ergo de lurc
cil perrDllf<lm. ~~ dCClllo CÔ;t~Olt_Cum noftro aat;tto, 9uâdo iu~ex
adltus (entemia tulu contraria {enteua: arbltratoru. lde BaLaha (eqUituI (entétil,feu potius rupenoré.i~terpre~atur in I.vnic.nu.~.ver.
nô obaat. C.de lÎs qu.r pœne nom.vblolJt..'1Uod propter modlca lçfio
nem à iudice ad ito taqua bonus VII nonapl?dlatur: quia no appeUaretutab arbin: .. toriblls:qul cùm de: iurc,& faéto d~beant proce:dere"
& pro bono.pacis poIrunt ,,~vno "uterre-" ~ alte~d'are,d .. c.nl~, de
prol b.no debet~ppe~Jare,qul ln a:odl~~I:r:~rurcu~ h:r:c ut aroltra(oru niltura,&.lta. vldC;ituTCIS madatu a.coproIDlttetJbus vt latè tra
wt,&. benèexpücatRom.cô[.cc1xi.vidcndus:ft omnino Alex. cOf.
c,v i-.l ID. iii.Hz.ergo pugn~ doétorum (um dlTe~tli per h~c ft~;utum.
, Ex s.dttbs colhgltu r ,quod lUd:x adltus tanqua bonus v~r, no de~et
,.. perquicere,an fummu,& exatl.u ~us arbltratorcs [uennt ~ 1U?lcado
1ccuti:{ed debet confiderarc,arbltratorcs.ludlca/fe.t:wqua.amlcos,c!c
• mlcab Iles.c ôpo fit ore~,&. ab.vnOid.c~xifi'e,& al'ter~ de~ilfe:. tantum
viderc.deber;an exceIrerint in detrahcdo, & eodem füennt ID cauus
alloriiiudJCio v fi;quo in. [uo vterentur,quemadm~du de?ent facerc
aroitratores per Fel.m Ç.J.nu.llll.dc cona. l'cr not.a Bal. ID 1.1. nu.v.:
Cde ijs quzpcen. nom. perl.J.3~ hunc caium .Êng.q}~rrm dcfolu[,.
vult.auté aut Calté velle.debet'll.uilJbc.t.bonus vJfahquld d~ [uo p.crclm,& à.hubus:extricarj:na pecuniain loeo ~e&lige~c(vt ait Teret.)
interdu magniieftlucru. lucru auté maximu em,u aJitcdJfccdOltu~.
b r V D EX. 0 RD l NA R 1 VS. 6 Intcrpret.1turquis.fii: iudex adl. dexor d'lDaIlUS
. ~ 1'd em"tradltut
tUS tanquam.bonus vir; e:ftaUtcIDlu
,
.5 etiam lIl·onchn.H.Regiis art.XXx .. de appel!. v bi diCitur; quod a [e1nt emia arbitr.amr.um:appcllatur ad iudi.cem ord.i=iu~ 000 [0 U-·
·· ti:dex
r. autem
~ P~~.iI : ab ~~dln~ ~d: fupCf1or clD, f~.lU~~~' Dl'Cl
ordi
A DIT. VT BONVS
(f
. d
rdl'narl'us \'s in cuius iuri[diétione part~s refidebant com- 6
lU cx 0 ,
J b
. . Il. ' C
r.
romittenccs, & domicillium lubeba,?t, m ert. In InnlC loren .
Lb.j. §.nec vero. ~àd fi com~romittcces fin.tdlUerfx lU n(dlélIOOlS,
& domicillii,appell~tuc ad ludJCem elUslocl,1O quo fU it faélum co~
promiIrum,tum rallone .domJClllu VOlUS,tum ratlOne Contraétlls, hcet de iure adiudicem rel,d.l.cum antea. Ergo fi cauCa ell: deuoluta per
appellationem ad ruprelD~rn cunam, fi de ea compromitt~tu~, & ab
arbitrorum (ententlaappelletur, addlétam CUClam appel}~bJtur, ,v.tpote qure lit i~dex c?mpetcns partlum comprolll lttentlu, R.ebuft. ~n
rubeie dearbm. artlCoJ·gl.l o. nu. 4 · 10 ordlOat. Reg, Idem puto dlcedum fi cau [a pendeat coram iudice in{eriore per appellationem neIDpe c~rarn locumtenente [ene[ehalli,aut alio.
EXPRESSE D ECLAR AN DO.< Dicunt omnes,quod à (ententia C
arbitratornm regularite r non appellat ur 1j. C. de arbitr.de tota hac 7
relate traditur in c.à iudieibus , cum multis (eq . iunéta gL l .g. ' .qua!
non eil opus referre, nec multaaha tradlta à doétoribus: quia hoc eft
.
per prz(ens ilatutum deci[um.
DECEM DIER VM.d Dubitabatur à Doélorib. de tempore~ppel . d
lationis,intra quod tempus liccretappellareà [ententia arbitratoTum.
Alii dicebant,dar: decem dies,quidamur ad appeIld'ndum à [enten . 8
tia iudicis:alii intra annum:aliivlguead triginta annos, vt per Bart.
in d.l.foeeitaté,§.arbitrorum,pro roc.cum multis ali is allegdtÎs àDec.
conC ;87.qU:e frulha hue adferrem,cùm habea mus noilr~m principa
lem dec.ifionem,quam requirit Bart. Rebutf. in ordin,n. Reg. tit de ar
bitr.artic.j.gI 8.nu.6.ait in Galliadari ea tempora ad recurendu , qu.e
dantur ad appellandum, cùm reduétio<leturper vi.lm appe lloltionis:
&. ita de conruetudwe reruatur .
Excipeabhoc textu,nifi laudum fu er·t homologatum,& à plrtfb us ,
aFprobatum:tunc enim non licet appeilare,1 cùm aoce,l, C. de arbltr.
~zrU?t d:élores,an huic redu tl:ioni ad ar?icriurn bon i Viri po{sit 10
renunclan a compromlttcnnbus: A le x.co n. ';l. nu .II.' 2.11 b .. .vbi mul
ta adduntur in addit. dlClt,quod quando comprorniiTum f~dum eft,
& rcnunciatum arbitrio boni vi Tl, fi fit I~fio in totum,vel in rnJX ima
quantitatc,potell reduci ad arbicrium boni viri,non obllanterenullciatione:nam reduétioni d,ét., non pOlell ren unciari etiam eum iuramento, c. ~en iens ,equ intanailis, de lure i ur. v bi canon i ~ ;e, vi den_
du~eilo~mno Dec. 10 d. conf.\87. nu.lo. verC pollrcmo, Llfin 1.
''lulda~ ~u[!J ~I~~m, nu: XXII. de verb. oblig. Bal. in d.l. curn -antea
1
nUllle,:"
)
�66
•
SVBSTlTVTlO
nu. l.vbi quçrit etiam aliud:li in cornpromilro dicatur exprelfe,quàGl
arb itrator porsit au ferre de iure vnlUS, & dare ~lteri in parua, & magna quantitate, pro libito voluntatis, nunquidlaudum p~terit tune
redllei ad .. rbitrium bOni vlr If dlelt IJtam quorJtJOnem fuille dlrputatam per 10olnn. Cald.& Rayn.de FOrllU.H Joan_n.And.rcfert in Spac;
in tir.de arbirr. tandem nu.6. conclud~t eum dllputauombus dlaatu
daaorum , vt pro minima, vcl eu am non m im ma tamen toler.abili
l .:lione non eompetat redu tt lo.[ed pte enorml,eompetat . .
e EXCE PTlO PER50N A R V~.t Exeipi potell:contra perfonalll)
J.J quod non fit e\ettl:poteft et\am allegari,[ententiam latarn per fordes,
vel gratiam.l. l.G eod. Item li vnus ex arbltrIS rentcnttam t~llt poft re
curationem,1. non dIJtlng,uemus, verf. IOlmle.US malllfell:e app,arutfr
fet, de arbitr.
f P O T EST A S. fVt li rud iearur de no cc5prehenfis,in cépremilfo à
n. qu o eoru' potefhs péclet.d.l.no di!1:inguemus,§..de offtcio:& quicquid
pro ferut extra comprehen(a, e1t nullum,l.li curn dles,§. plenum,eod.
porfunt erg,o arbirri tamùm iudicare de comprehenfis in ~ompromiC.
'3 [0,& aceclforiis.Alex. conf. Iq . nU. l. conf.lp. nu. z. & lib. z.
,o.....
subjtiMÛI '0"'Pmdiord pt!' o<rbulII
ont (ubjtitoo ,co ... o<rbo '1"4ndo'Un~>
i"4n40 fit .j p'gdno fine prejinitione t,mporir 1114tr.
oxijt,nt. in lIIedio.
pRc;tere;reguf~em etiam inter. ii~ri[f:s4precipuè b Iegun~.
b
alta ll1'LUdicllS dt magna oplnlOnu varletas fuper fube.
a
c ilirutione wmpendiora,c à pagano fine fpecificatione tem
d poris per verbum commune fubfl:im0, d cum verbo, quan~
e docungue ~fiIïus meus decetferit,talem rubilituo:quia·ver..:
bumfubllituo, dl: verbum commune, quod adaptari po~
tcfl: ad dircéh1m, & fidelcommiilàriam fubfl:itucionem. Et
propterea cll conccrtatio magna ~ matre exifleriie in me ~
dio, an omni rem pore G.t li.lblliw!io fidcicommiŒ1ria, an
vero-infratempora c;tatis pllpillaris, valeatiurc direao,pofl:
p,upillarem vero xt:1t<:m , iUfe fideicommiCsi. Nos autcm
conuderantes,quod m J rcr ccrtat de hc;redîtatc filii Iuauofa.pe r pra:fëntcrn llofl:ram declarationern,quam vim legis;
&cdi"
~-7
COhl PEN J) lOS A &c.
& ediél:i perpetui habere VOlullllls:edicimus, & fl:atuimw,
<]uod vbi, & guotiens fubllitutio {aéb ruait, prout fupra
dléium ca, c!\C.matcr erit in medio fuperfl:es ipfi filio mortuo,quo~ di6l:a fub.fl:itutio omm tempore tam in pupillari
xtate;quam pa.fl:, fauore matrum valeat iure fideicommifli,! & Eideicommitfariaiudicetur : nilig ipu filio in.fl:ituto,
[~b~ituti forent filii, h fratres ipfius filii mortui:aut tcllator
dlxiifec, quod nolebac, quod mater de bonis fuis hab erct
vnum obolum, aut aliud a'guipoJens: aut fi mater crat incapn hxreditatis, quia non pecierat, filio rrouideri de tutore, 1 aut fi erat tefl:aroris inimica: aut fi te.fl:ator matri legando ' .& a (ubllituto ip[um legatum relinquendo, dixit,
quod etlam legat~ cont.enta eUè t, & vitra aliquid petere
flon po!fet. vel qUIa mater ad {ecundaJ:t vota tranfiuit: vel
qUl~ mater tefl:atoris 1erat (ubfl:ituta ipfi filio monuo. Si
vero ln tem pore morrislilii mater non cirer in medio.,Ced faret m?rtua, runc fupra diéh [ubilitutio) infra tempora pupllbns X[J,t.1S) valeat iUl:e.direél:o,pofl: veto pupillarem çt~
tem, vt /idelcommitfaru.
ConcelJum'4s 6 . aie '4' DtTtmorif.•
Excra6tum è r<g ofio Tauri fal. n.
S
1
bf!' •
I~
le
Epirom: .
;tutlO com"m~io{a 411 (empcr fit dirtt!4, an fidei,ommifFtria m4tr< rxifltn/"t ill
la fJ-
; . pcr ~'4tu/u,n {'mp crt/! fidti,ommifTaria 2..
4 comp en ~,.o{. {nb/htutio 'Iudre dicdtllr.
5 COg~f~~dlto(. (n!:J!itutio dIIt~, quoim ,ontintat fidticOlIImifT4ri4f11, opur tfJu<rbAp
J ~.n ' trg" um tnnporlf .
J'
6 '1tr04 cOln... "ia'1"It,CI' '1ua,. die. ntur. 7.
S Q!j4ndoClln']; h4&tt tradu te
.
fJ
.
, Compendio r. ta"
~ mp~TIr . POJ" ft morra!IIr fin, !ibmr.
•
" OTf m4trlt o"'m t<lnpo
.fJfid·
cr; fit itlftitutut
uniu<Yjàlittr.
Tt <J' flCom'nt 4na fi1 J,,;Ut
Y-
'n '
10 Com p' "diof•.fi te/trtor 1'{Uttjt dJI' d'
pm, CI' fidti,oln ..ijJàriam. 1 Ir. la nt tflt/I'0rum, contintt pupiU. rtllI rxprt(.
11
J~
P.tey p~iu,;t ma/rem {"'''Jliotlr fili; ionpub .
fll/t'Tlbus ,h~iIH fi.bflilillis ,<lI'/Nditur m:;~
.p,ut U fili;' ,
1 :.
Mater
f
g
h
1
lz
1
m
�SV !l
1} NU' C' f' b"hcIH
~
T . LI") t l'.
firiM ;",. tJlJb , r CJ 110""I"tf"f dr
pr otJi It'n' tlt!
PER VERB.COM,
t,a"" ..p,.irI1"~ t" t',,"'mt rue
u 6"Jne ,fi mariant"r impubrrcf ~.tIIUd rft fi p~b cr(,f :CXclI{rlntur item fX aliis cau/ir 111 4fy"
,cr/JiOll'"
1 4 Mdlrr 'o""olando ad (w,"dJ Uot4 pcr,lit (..
filiorum
) ~ MolteT p",;uclr ur rU Cf'(~ionr fillOrum~ ft u{f"to: [ub{bt ultt lln~m rx afccndrntibl/f fuit
16 Cmll ~"II,tiord {Ilb/h'ntiom ft rC' 'r On C'X'f'érl!fc ln mfri tO,«u t t1'h.J' prr {ana .contrlt QU4111
admitt.tur tacita F"FiUarir intrJ F"P' Uari. rJl dirca., FoJl fidâcommiJJari • •
GLOS S A.
~
IV R ! S T A S.4Gloff"tores iuris ciuilis.& doétores valde di(cepta~
runt de hac fub{htutlon~' nam quidamvoluerunt,quà d intra tempo1
ra puplllaris v.lloret iure rliretlo,pof1. pubertatem vero traheretur ad
iideicommil1um:abl voluerunt,quod omm tempore effet iidetcomIDlffaria,gl.in I.prec ibus.C.de imp.in l.centuno .tl.devul & ibi Bart.
g1. in l.ex tribus,vbi B.l.C de inoif cc!1:a. Atex. confi.41 .nu.r..llb. l .hu
ius controllerGr;. memtnIC tn mulus con fi Ills Dec.& pr",fertlm conGI.
228 flU . ~ \' hl dlc n, princ'palem opinlOnem effe, vt matre exi!1:ente in
medlO ,talls [ubllnutio lit IidetCom01ilf<ria,quam tenent Bart.& Bal.
in le<1 jb.fupra alJegatis.Concrariam dTe communem tenet Ber.conli .
~zo . per [Otum lib 1.& cofi.lx\'. nu. ,.lib . 2.Qua~obrem'<Juia non fa cilè difcerni pote!1:, vrra fit mag ls eommonls OplOlO, arbnratur Dcc.
in d.conG. ccxxv iij .non elle in lullum,ex arbitrio ludi care, & eligere
mediam viam,vt mater dctrahH lcgitiluam,non tr~ bellianicam,nam
q uandoq ue ,alt,proptervariecatcm do tToru m medlavia eligitur ..An
cha.con fi .ccx. B1I.:!..in 1. (j paterfa mlbas .~ .fi. . de hzred. mil. Ale x. tn l.
tirius .peri\lu tex adtreb.idem Dec.conG .cl xxvi. nu.vj. ln tanta itaque varietlte opus em l.parucnlart,& !1:aturo. D eCldHur ergohl[c q~~
11:io h ic,& d ICltur,quod fi pHer feeerlt rellam entum,lillO eXlllente In
p'-1pilla ri • tate,& matre in med in,per verbum commune {ubflituo,&:
q 'Jln.iocunque huiurmod l [ubllitutio e!1: om~i tempore lideicommi
b ri l fauore mdtns, fiue mO-larur 1i!1 "s ln pupl\lan Ztl te,Gue extra pu
p,llaril,tunc cnim mac er adlbit ha:redltatem ,& detrahetduas qu artas legi tima & crcbe\\,anicam:re\ 'q uum,qu "Id fupereric, refhtuet fub
11: It um: rat io e!1:,quia mater cert,lt de hued ltate iii i1 luéluofa:hanc ra
tionem ponir lmperator tn 1. vlt C.de inil.& fublt. eub conditione fab ébs.hanc rem itaexplicat Ang.conlÎ.I ' .
3 p R. il F C [ P V E.h Non neg" r canonill.s d iffentire, qu Î etiam inter
fc concertont,"t per l\bbd,in c. Rayn'ut ,us.nu xvj de te!1:a . .
Com
'"
CO M PEN nI 0 S A.' Subf.it~tiocompendi ofadic itur qUI[ co n c
tl oet tempus,lc tl tcer qll and ocllnquedece{)'ertt. vt ait Bart in 1 prçcibus.nu .x.\. de ,mpuberum . ve l dlCltur,quz comtnet lubf1nu[tones. 4dlu erlmum gcne rum,& dlUerfa tempo ra, ncmpe vulgarem , \>UpllJ.lre01 '& Ii de l. ommlll:'l'iJ01,B"rt.& alll \Cl \. cent uno. de vulgan. qu os
colll "i t Dec. in d . l.pr~·ci bus.& Alexander conlilJO cenrefimo vIgcli
mo p; lrno.numero p' imo.in princ'p,o.l,bro primo gloll.l &dottor.
in d.1 pr~cibus.
Sed antetj uam compendl ofa co ntineat iideicommiffariam, opus eil-,
vr adiiciarur verbum figmli ca ns traétum cernpons,Barun d.!. centu 5
rionu.xxx ij..,\!eX,COI) li.xx iilj .verfi.fcd v bi.llb.ilj . Deci.confi.cxxx
vj .col.ij vcrfi.fec us videtur,& conG.ccccxxxj.nu.6.& con fi , ccccclxx q.& confi .cccl xx xi iIj. in pirnci.& in d.l.preclbus,nu.'6, VI fi dicatur
fi moriatur fine llberis, vel quandocunque,idem dlcit gi. in c. Raynu
tjus.in verb. ri fine Ilber is,de tellam .nam fi n6 ponatur verbum figni
cans tratT um tempor is:no n erit cornpendiofa,fcd vulgaris, tantu aut
pupillaris fi fit fatTairnpuberi, Bart.in d.l.centuriuo.nu.xxxij. in fi.
SV B ST 1T V O.dldem dicendumell in aliis vcrbis communibus, d
qUT ponuntur à BUlOlo in d.l. centurio.nU.47.cUIll multls Jèquenti, 5
vt perueniat penineat, remaneat,redeat fuccedat, reuertatur ,deuol
uatur,rnoriatur:alia addit Z al . in tratTat.fubllitutio.compendi. nem
pe,deuen lat,d~feratur ,ha bea t,con req uatur ,dcputo, reling, uo, corn
tat,01aneJt,lego:quz ommaverba dlcunt 1lfc commUnIa lunt autéco
muni a, qu~ habentvtrarnque fignilicationem, quàd fci!icet quis de
manu fua aCCJplat, vel de manu altenus,Ba.m d.J.ccnturio.Dl:I.4 6• &
qUa! poffunc adarplri ad direéta01,& Iideicomm iŒIClam fublhtullO
né, vt hic dic~ ttexcus. vti tur autem tex. verbo Jubftlluo:quoniameo
O[l1nes fr~qu~[tu s vcuntur tanl en exempt. nonrrf1r inguIH regulam,l.
J. ~ . quod vu Igo.de vi & v i arma.
G.::! AND 0 C V N Q V E.-Idem puto di cendum in aliis verbis ha
benubus tr.tTum te'npons~vt in verb. po!1:.li morid.t ur fine 1lberis, & e
~mtllbus,line qUlb us (\lb b rullo compendiofa fie ri non potdt B
8
In d. !.centuno,n u XXXl j. Dec.confi.ccccclxxij .num.,.
' ~r.
F 1 DEL C 0 MM 1 SS I.f Bl!. in ditT.l. ex tribus . numero Cecundo.
verficulo . ego remper. C.de mofficio.teltamcmento,dicit ho,: 101u m f
h~bere locum,li fub!1:,cuuo fit faéh IilJO vniuerfalitcr in!1:itUlO:led fi 9
~. e~lét'llilto mltltuto ID {ola legitlma,cunc ante rempora pubcrraJS C pup'llms,polt, nulla, qUIa .~ou potell: !~ lcgitima ci lubJlnui,
P:
ll
PC!
�7.
SVDS T. COMP.
per fideicommifTnm.
.
10 Q:!.id li telb.torv[us dl: dilbnB:ione temporum >hoc modo [ubftit\!-.
endo,li filius meus deceffcrit in pupillari ztate, vel alias quidocuque
[ubftituo filium:an.fi mater fit in medio, excludarur.ln hoc o;nnes
ueniuot, vet !int du'" [ubtlitutiones,vna pupill ~ ris exprelfa, qUa: exclu
dlJ matrem mtra pubertatem: ah. fidelc omm lff.lCJa poil: pubertatem
ad quo~ fideicommilful)l tenetu.r ornois ab imeftato fuccedens pupil~
10. B~t.1D d.l.p~eclbus,nu.19 ' vbl t\.ng.de Peruf.col. 4 . verLin ea gl.ibi
ft vero, t\rettn.lo §. extraneo, col. 1. ver e quçro ergo.inctit.de pupill.
Petc.lacob'.ln fua praéhca,tn t\aaar.compendlofa:, quç fit à pagano,
col. 1. verC Item eft notandum, quod fi p<lganusdicat:qui idem credit
elfe, fi ho~ modo d~catur, ~ fi filtus meus qUdndocunque decelferit,
(emprontum [ub[tttuo !lupIU~rJter,& per fideicommilfum, quia etia
tune apparct de dlftmalone teporum. [n hls terminis con[uluit Ber.
conLlo6.ltb. I.loquens de hoc ftatuto, quod ait non habere locum,
quando tclhtor diuilit,,& fcpJ.r .luit dates, vt diél:um fuit.
g NI S 1. g Poft traditam ~egulam generalem, quo..] cornpendiofa non
excludlt matrem,ex~ipit aliquos cafus,in quibll~ conicauraect,td1:atorem volultTeomnIno excludere matrem:poteU enirn polter priuare
m.nrem [lJe.cefsiune lilij>qui~huiufmodi t eftamentLJm ell: paterl)urn,
veI patcrm pars, 1. PaplOlanus, §. [cd nec lmpuberis, de inoffi. te_
ftam .c.fi pater, de tefta. In~. Ea(dem fcre exceptiones ponic Angel '
in d.l precibus, nu. 1. de impub. C.
.
'h SVBS.T lTVTI FORE~T .FlLlf.hPerl.lucius,dcvulg.
Idem ~lcendum,fi pauperes chnLh !int fublbtutl,vt pel' Angel. in d.
Il. l..preclbus nu. \. & Ca!\~. nu.! . Alex.conf.61.nu.! !.lib. 3. qui in omntbus przferuntur lIber!!, prxtar quam in legitima, Dec. conf. 426.
nu.8.con[ rO-4.nu. ,. conf. \19, DU. r.Bart. in repetitione l.j. C defacr
eceleC tradit.ur in auth. fi qua mulier, C. co.
' ,
'
i liPROVID.ERI ~E TV~OREJMater,quzfilioshabetim.
13 p~?eres:fi no petat.els prou1cI;n de tutore, priuatureoru fuccefsiée, .
(Ua fi no lit tutrtx,l.matres, luaa. 1. C. adterrul.l.z.§.fi mater if eo
quod i!.lte.lli!id? cft, 1 filii ~ona~lmpu em,nam J cce ~t pu'
oeres faal no m',nus [uccedut,d. [matr:s,l 'omné C. ad tertul.excu[a .
turergo mater fi lilij moriantur pubcres. [té fi interdJefilioru cft no
petere t~torcm. rté fi aliu~ Jlrzuen.Ît ~etere volenté:item fi iiI a-'
beant altum tutorem legltlOlUm :Item 11 mater c!fet minor: hx caufz
onuntur in dia. gIo!a 1. macres: alia: pODuDtur in diéta J. z. §. fi
miltGt
ci
'1
ta
i/h
l'E R VER D. CO M.
71
mater. Bartolus in diéla I. matres: Bald. in authentica.iiCdem, C.de
fec. nupt. ~od diélum dt, finon t'ittutrix, idemdl,.~fit tutriX',
fi filij non liant puberes, du2al. omnem d. authenuca.llfdem. Dec.
conf.'ofr,. in fi.
AD SEC V N D A.Tt Hoc: erat dubium doéloribus, vt ait Ang. Iz
in diéta l precJbus, ipfe ramen renet,quod filio:um priuetur luccef- 14
fione mater conuol ddo ad (e cunda vora,per ra !.JoneS ab co allegatas. 1
M A TE RTE ST t\ TOR lS.l Ang. in d.l prCClbus ait,guod
tectator vu\c priuarc rnatrem [uccefsione filiorun, fi [ubilituat vnum 15
ex fuis a(cenclentibus: nam ei poft mcrtem lil iorum debetur ha:redi.
tas licet orcline pcrturbato, 1. [cripto, vndeHb.1. nam fi parentibu~
de inoff. tectam.
Sr- VER. O . In Barr. in d . I. preoibuS', nU.16. verfi. fi vero.dicit,qudd m
11 mater non fit in medio, nec aliqua per[ona, contra quam admitta- i6
turtacita pupillaris, lunc fubilitutio (ft vna. non pro totQ tempore, ~
[ed ira,vt cafus accidÎt: nam li films moriatur in pupilbri xtate, inter
pretabimur quàd fuit pupilldris:1i extra,quodfuit fideicommi{[ari~
cum quo conuenit decifio noari ilatuti.prr nOll con{télio"cm int/<nt_rij ab h"r,d, no'; perdit"r Ir<b'c!li.nictt: Cl'
t'/Mor
poflit prohlbtrtiUlu" CT {alcidi .. d,tramon,rn.
quoa
ESt & alia mag na concel tatio a in iudiciis)& inter iudi'. ~'
cates hçGtatio: videlrcet an fi. fl<rres ini1:iclltus pertei1:atorcm nllllLi ['v::iat inucntarium:an per non confeétionem
inucntarii perdat,aut perdere debeat guartam trebdlianic
cam.Item pariter b eil: dubitatio) afrtcil:atores 'p ofsmt,pro- b
hibtue, ne h<rrcs guaI tam trebellianicam detrahar. Super
<jlllbus, vt [upra; Cllm plena dehberatione cdicimus;& 11:atuimm,cdiétoq ; perpetuo decIaramlls,quàd hxres proprer
n0n c~n feétioné inuétarii non perdat, aut perdcre-debeat
quartatrebelltanica:imo non obfl:ante qtlàd
fccerit in,
uétariu,C)uG-d diéta <juarra trcbelhanicâ detrahat,& de[ra~
here pofslt,& dcbcat"hac preséti ordinationc declaramlls. ~
D(Ccrn entes:pariter per modu ediéti perpetlli :<jIJOd teHa.' C
tores exprehllTI trcbclliani~a)& fakidta p rolubere p oisint:
no
1 4:-
& vide
•
�71.
NON PERO. TREB . &c.
~ videtur teO:ator Catis expreCsim prohibere,du m dicit,!i.li
ha:redit ttem debere r.:O:itui, Ceulcgata prxfbri fine ahqua
dctraéhonc. Pra:fatls declarationbus adiungen do, qL10d
d in rc:lifris ad pias cauCas d ce{[1t tam quarta trc:bcllianlca.
quam quartafalcidia.
ConctlTulII l 416. die 14' Dtccm~.
Extra<!tum <regdto tauri fol·7 4.
Epitome.
Tr,btUidllic4ln l'trdit boerel Mn f4~tndo intlent.riUIIIl'e, eommunrlll aotforum
o pinion'llI .•• p<r ltatutUhtl non p<rdlt.
. .•
•.
1 TrebeUlan".m po t'fi prohibert tef!ator,a' falC/d".r lle ~xprr~t,nue t~(.•tr.,. 0: 4-.
f Trrbr!ùani," in lib",i, prlmi gr4dul non pottfi prohl~m pt!' ,om. ·oplmonem:uldta
tur q"o& poftll ex ftaluto .
,. Cl!!"rt., du", quando retintt filiur.
7 Ql!<t!'t.m unam {olÀm retl",1h.tm p.ty '~4urul .1lI rodiciU.,em.
8 Cl.!!art.t du .. raei""t rum.d."," hntdltatrr.
..
9 Falcidla U trabeUianic4 "o~ d,tr.hunl".r dt '.4ufll pqr.
JO Jr.uent4l'iulIJ non facitnl fihur "on l'n'dIt Irglt.mam .
J
GLOSSA.
ln duas partesdiuiditur hic textus:primo prol'0nit dubitationem:fe ~
cundo decidlt. Secund.l ea 10 verlic. (uper qUlbus : quz (ubd1Uldltur:
primo aatuit, ire~elliani eam ab hzreded etrahi pofTe,nonconfeao
inuentarlO:reeundo ait, trebelllanicam, & falcldlam exprelfe. liue tacite po{[c proh lberi:feeunda pars elt in verr. decernentes. 1n fi ne ru biungit,de rel1é1:o ad c.auras pias non detrahi trebell iaOlcam , nec falcidiam, in vetf. prçfans.
a CON C ER T A T l 0. 4 1n hac qu:dlione tam va riè loguuntur doaores, vt non facilè rciri polsit,quç li verior,&. magisco mm l1n is opi.
nio itaait Dec. conf. 2 J ~. nu s.Bart .polt lac.dc BeLin auth.redcum te ·
ltat~r,in verc.qua:ro vtrum.coJ ii.C.ad.\. fJlc.tenct n~g:t iuâ & ah~ rel
lati à D~c. in d.conf.Bal.poH Cyn.m 1. eum tale .§.J.de cod .& demoilr.
tenet afflrmatiua,quz ca prineipabs opmio, vt [~ilicet h"'res priue~ur
comod o trebcllianice ,li ommat faeere lOuentartum:pro qua OplnJOne pluresallegat Dec.in d.conf.& conf. 4~ 0 . nu.'f . & cqnr. '91 .nu. ' .4.
Bertrand.wnr. 'j. nu.ï o.l1b.J. conf.I~ 4 .num. 4. llbr.1. Alex .con[. ·19.
2. nu .•, verCfedii non, lib.j. Contrarium lamen dccid lt hic ICX tllS pro
priore opinione, vt'h~rcs non priuetur trcbellianica, non c? nfeéto
muent a
P E R D. T R E BEL /la.
'. i J
inuentario;qiiam (ententiam libi conrrarius, Alex.fequit~r i~ cof.fi 7.
NON
llu.dib'4. ln hoc ergo tam m:lgna pugna ncceff'e crat pflnelpcm Jn-terucniare,qui cam dirimeret.
1
1 T E M P f\. RIT FR. b Dubitaot etiam doél:oTcs,an tellator porfit prohibere trebellianicam.Glo.in verb.ceff'at.in d.auth. Ced eum te
ftatoT,tenct quod non pofsie, vbi Bart. nu. t.l adfert tencntes. eandem
opinionem:at if>(e contr;mam (equltur. Tamen cum hlcde~14atl~r ca
quxaio,non ca ln recenrendls~lo/larum. & doaorum oplnlOOlbus
immorandum.
DE C E RN E N TES. e Supra in vtri. item pariter,tantùll1 dubita
batur de trebcllianica:tamen ctiâ idem determinat in falcidia : de qua
nonerat dubitatio,cum tex tus lit ex prc/lus ind.auth. [cd eû teilator:
itaque videtur inutilis ha:c decilio quantum ad trebellian icam.Tamé
refponderi potd1:,qucld f:l'pe llatura idem continent,quod lex eonmnis,vr patet 10 multis ltatutis.Aut dici potelt.quod hodl.atuturn plu,
conti~etjquam d.auth.fed cùm teltator, in qllaîolum dieirur,quod te
ftator cX.préfsim fakidii poteil prohibere:ergovidetur dieere, quoli
Dili nominatim prohibeatur, non tenet prohibitio: contrariurn ·hic
d;citur,in verf. ~ v-idetur:oam tacitè etiampotefi prohiberi falcidja~
huius eontrouerlia: memin it Bertr.co(8s.lib.l.conf. 71.OU .I. lib. 2.Cuf.
91.io ii.conf.s4 ·nu.l.eo.lib.l . & in mllltis aliis: Alex.e5{.~.col.vlt. lib.
5.D.cclCon(-44f.nu .2!.Rom.conr. 19. tribus fundamentis probat falcidiam non paITe prolüberi, nili nominatim dicatur,qua: referre effet
longi(simum ,~ -ioutilc:quia contrarium hkltatuitur: nam li ttaator
.dica~ velle {uam hçreditarem reftitui,& I~gatl prefiari une aliquade·traéb@ne,een.{ eturprohibnatrebeUianiea,& falcidia. Idem ·puto did:
dum,li teftatorvtaturhis ve rbis, tota, imegra re!tituator 'ha:reditas,
totafoluanturlcg:na:quibus exemplis vtuntur dottores s. allegati.
Sedan prohiberipofSlt in liberis primi gradu'Slrebcllianica.Si [equa.
~ur .ëommune~doaorum op inionê,dicemus non po'{[e, vt per Bal
10 1. lUbemus, C. ad trebdJ. qu a: (eruatur ioftylo cnria:.Guid. p~p.-q.
S' , Rom.con(~1 6. quam commuaem dicir Dec.'Conf. 269 . nU .H. CO[.8'.
nu.).Tamenidcm Dec.conr.4~o. nu. ' 1. dilhnguit, vt li filiu s dèbe<t
?etrahereduas quartas, pOfSlt prohiberi,li vnam (olùm, non pofsie
Idemfenut f\.lex.conf. I!_ nU.1 6. ver'f. nec-oba~tlib. 4. & conf. 29. n U.
2-: lib. I·qu,", fentcotla f~uore libcrorum videtur çquirsima . Contratlum tamen ho c noLlro ltatuto dec-iditur, quod generaliter loquitur~
ergo generallter cil: IDtclbgendum : nec diain g,uit, nec nos-dilhn-
K
~ue~
b
3
C
4-
-
l
�74
fER NON CONFECT INVEN.
guere debemus : adde quod de iure v idccur hOlc opinio verio r;"ë per
Alexandr. coDfilio.67·num.j.lib.j .qui rc{pôder ad ration es Bal.rradi.
tas in d.l.iubemus:non enim (equicur, hberi primi gradus non renentur fibi fruétus imputare in quartam, ergo in eis non poteil: prohLberi trebellianica , h~c :eDim funtomnmo feparata: ergo ab eis nlhil
inferrur, vulgata lege. papinianus exuli, demmoribus. eum lim~
llbus.
6 Mcntionem s. fecimus detraétionumduarum quartarum àfilij!,Jegi.
timz,& trebdlianic~, videamus.quandu duas quartas pofsit deducere.
N o nnulli interprc~es iuris ciuihsdlxerunt,nunquam polfc dccrahi cre
bell ianicam, n.:u nea imputatur in legitimam,cum habeatur iudicio
tefiJtoris, qui referuntur à doétorib.in 1. quanqua C. ad l.fale. vbi la.
te r ulgof.qui coucludir,communem opinionem legi~aru~ elfe... vt fi.
liusrogatus fub condmone retlDeat duas quarras, pure.v ero, v~ a, glo.
in d.l.q uanq uam,in fi.gl. vi t.m 1. P. plOlanus,§. m~m 10 Ilfe , de I.noille.
refb m.quz opinio declfa fUlr pçr lUS canOO1cum ID c. Raynutlus, &
R aynaldus,de tdlam.gl.in d.c. Raynaldus.in verb.I.egitimi v bi ': b~.
nu .15. 'lu., opi nio feruanda ell,nam q uotles cil: du bltatlo JO ter cometatares alterius lUflS,1i abquo textu lit dCClfa ln altero lure~ea (cruanda efi:melius enim (ententia principis am fe.'ulaTiS,aut fpmtuaIJs feruatur,qua! nou Gne magnoconfilic fit,lca dl Clt Fulg.md.l.quanquam
nu. ' . Ita tenet poil: longuam dl[pucationem Alex.conc'14 >. nU.1dlb.
1.Dec.conf ' 02 .& lO1.curn Ibi relatls.vt[cdlcec fihusrogatus fuh con
conditione,rttineat duas quartas : quam opinionem dJCit ler~ari d.,
confuetudine in hac Prouincia Berrr. conl. 9 ' . ID pnne. hb .l. Ira fUit
iudicatum die 2)1 . rnenllsoétobris ' ~ I' . vbi monachus,fiue frater ordi.
nis fanél:i dominici fuer"t mftitutus fuh conditione,fuit ordinatu à fu
premo (enaru,vI dua: quarta: deducerentur : dicit etiam Cail:renf. hic
oplnio nem feruari de confuelud,ne in l.cohzrecll, §.cùrn fil,~. nu . H .m
fi.de vulg.G nid.pap.q. 12. dicit,canomil:as renere indiil:métè, Vt fili~
pofsi t detrahereduas quarr3s, liuelit rogatus purè, line euh condltione: qu.lm opinionem dicit fèruari de Ilylo cUTlxfuprema: JO de.l.
ph:natu: quam verifsimiJe cft elfe rdtam,n~mpe mulcoru':l ~UdICIO
~pprobatam v t ait Dec. conf. ~oo. nu J.conf. ~ 15. nurn+ mil JO con·
tra rium linreff icaces, & vrgentes rati <>nes. Han,· opinlOnem dlc~tc
tian: Benrand JerlJ lr i de iure canon .conf. 9. C01.;. ve rf ndi ,1O prrnc.
q l'Ç opin io videcur .,qU iOT, ne melioris lir conditionis ex rr all eu~.
quàm (uus: IIOlres coim fc t lDet quarta m auél: oflt~t C . C_1 JI U [l OIl~ul .
u,ve
NON PERD. TREBEL. &c .
H
ti,vt aliquid hahcat ex co,quOd adiret ha:reditatem,ne fid eicomll1iq-ôI
c)(tingucrcnrur,1i non adlrct:fi cam quartam rcunet cx traneus quarc
ctiaID non rctinebit fuusfvtcrque C:Jllm cft ha:res: habet autcm lcg mlDam quia filius.
Ex S. dlétls colligunt doétores,quod li filius/fit ha:r~ per c1auCulam co 7
dicillarem tantum retlncat vnam quarram:qul3 pure: vldetur r ogatus,
13a1.in l.fihum quem. nu. xxvij.; C.lfami. emlc.,Guld.pap.m d. q . bj.
in fi. A lex. conf. cxlij.nu.xlj.hb.I). quamoplDlOnemdlcll corn. Oec.
conf. cccxxj. nu.iüj. qu x opinio non conuenit Î1s ,qui prox lmè dl'
"Imus.
.
Frequentifsimum eft, quod S. diéturn cft de duabus qnartis dedu ccn- 8
dIS: ex quo f"'pe oCltur dubltatio, quota pars hzredltatls iiI.1 cli ncnda
àfilio, qUI h~. bet duas qU<lHi,S. ADg.lO dlch J.quanqua.m C:. ad 1. talc.
ait,quod legitima, & ucbelllaOl ca urnullunétz fcmper t3llUnt <11midlurn eiu5,quod rellétum cil: dctrolhenti: dlCltqUC, quôd • ira calcu.
lando, nunquam err. bimus, Dcc. conf. CCXXXV). nu· IIlj. v crlic. non
tantum,& con 1. ccxx vJÎJ. nu. v. in pflnc. &: conf. ccc ,& ( onl: cccccc_
:x:ii).in fi.Berir. (oni cClj.nu. ij. in ii.lIb. ùj. côf.ciÎ1j.nu. v Ij . jfl fi . h b. ll .
n~ m primo dctrahltur Je!?,ltima,dcinde de rellquo, quarra pars, ie dt,
trcbclhanica,deduél:o puus "'rc alleno, &: funens Jmpenla,idem Bert rand. conf. x xj. nu. Îilj. lib. j. h .mc dcduéiionem tradit cti_m /\lex .
conCxliij.nu.vi) . l1b.lj.
PIA S C A V S A S.dHoc etiam tenetcommunisd<létorum iuris ci. d
~ilis confenlùs, l../i poH mifslOnem, vbi C.lil:renI. adJ. falc.curn m ui.
tis aliis citatis a.b Alex. conL xi). nu.xüj.1b.iij. vbi dlclr quod de rc. '
l1é1:IS ad cauras plas non dezrahïtur falcldia. &: cil: CCXt. in aUlh.fimlli_
tccC.adl.falc. Nequedetrahitur eriam trebellianlca, qufa pia fubfinùt al . li.quls ad declinandarn C. de.epJfco. & cler. curn mu1tis aliis
relausab Alex. conf.vÎ1j.1ib. ùj: vbi Molin.in add.dicit cam opinio_
nem magls communlter leruan 10 prax1: Dec .. conf. ccc. nu Iii) . in
pnnc.dlClt has OptnlOnes elfe communes~tJam il pius locus fit fubftitutus p~o loco,non detr.. helur ~r~belhanlca, Bertrand. conf. c1ij. nu.
lX.llb. J. ~oél:ores .lUrlS canODlCl tcnent,vt trcbellianica detrahatur,
~on ~a~ld,a. glo. lD c.li.pa~er:ln pnnc. I,n verb. trebcIlianicz, de tcam. 1 .v) .vbl ?~m.numero' IIJ.erat Itaque opus ftaturo in lC dubia.
I?ICltU; hlc,quod}liles poteil: detraheretrcbeUianic.i,etla li no cofecc
~~mu:tanum : lde dlCcdii in fi lio,qui quauisno fe eerit inuentariii, &:
?lu~r~~ h~!.c~1t~te~, ta~~n non mInus dctrahit legitimam', qu'l:
K ~
communü;
�7"
~ A NT y
A D' E N FAN S &c .
commuois eftconclulio, vt per gl. in verb. naturale.in auth. hoc am:
plius,& ibi doétores, C. de fidelcom. glo. cx verb. faeramento, §. fin
autem hocaliquis,in I.v !t.C.de iure dchb.& ibi Ia.fon. Alex.conf. Il~.
" nu. j.lib.j. ~od dl. incclligendulIl quoad legata,in quibus filius fibi
til lll;
n on pra:iud~~atoon f.lciendo inueotacium, [cd'luooaCredlta !~t, ni
\ debetur legltlma deduéto çre aheno,l. papm!an~, §C. quarta,dc 1D0ff. •
lcfiam.ita Salyc.in dl. lin autem ,nu~l ·l. v It.C.delur~dehb.
Q!l4nt y 4 d', nf4~ II/4fc!" lM Jilbl/l nOIl.fucctdiJJoIt•.
R E.Q.:J'EST A.
l Tèm fupplîcan à la. dicha maidl:at, ~ue daiCsi en auant:
ôl
h
c
d
e
(
g
peroconieruation. de las mai[ons tam noblas" quant auua.s~las: filhas~ou filhas daIs filhs h ia.mortS , que G trobaran
cirer dotadas Fer luI' Eayre,& mayre ,ou auis:&apres la fin
de tais payre. &mayre ,Gue auis. morems[ens tdl:amenr,
e1lanrs.t}!hs1fÜu.filhs.dals.filhsvoudran cumular lur dota,&:
venira.diui/ion •.lIclùccdsionde la h::ere.dîtar-ambe lous au
tres..heresd maièles J que non lian..tals filhas"oufilhas daIs,
filhs Ï'amorts aquoauGdas ~ni admeffas ,;nes Gan con-:
tentas e [oulameutde lur dot:l. Et {i non {i,troubauan doutada~~tte deian..dlèr doutadas â l' dhmafdds plus prochas
parents, &amics.dclas partidasiuxtaJa.facultatg dels bés,
&qualltat de las.dichas..peJ[onas :.non obftant vna ley paé.1:um, C. de colla. & tout autre drech fa[ent en contrari:
[obre lou quaI plalf.1 ah dichueal maieftat di[pel1fa~ be.~
ruguamcnr.
en
phs al Re yen-(llccefsion venent Cens teftament, ell:ants '
heres mafcles deiCcendents: .fauuada toutiour la legirima,
& lupplimeotdeaquella:. --- , - - -- -
FOEMIN..f. NON SVCCED. &~.
E'Xcraéiu al è regello potcntiz fo l. J:r·
'7
Epitctme.
1
HIC 114tutUM! undtoriginrmf/Vlttpfit.
.
R4tio buiur jt"tutl eft,ut ,onft'fUetur <lignitcs. cr IIOlIItn f4milicrum.'lu.e pt!' "'.[.
aJoHonferll"t"r..
,
'
J Hoc j!:'tutumeft f4Uorcbtlt, non ~dto{UIII .
.
•
4- Neptir rx filio pr~Jef"ntfo cxcluditur./ m«{cults l'4trUts. .
5 IIhl4tiui ab{olut' pofiti eti.", in j!.tutis f4ciunt condiliollt/ll • cr indu,unt di{pofitionrm.
.
,
1
6 Librri politi in cONcjitiont an fint l'0fiti in difpo filiont.
7 Fi/ij lcgit;IIIi, cr n4turaler : cr legitiMati l'cr {ub{rquens I114trillloniu", ,omprebm.
duntM Ii.tuto ,xtantib., m"{culis, non dopti.i, "ut Irgitim4ti pey rr{cript/llll.
8 Fili4 rft b~renn dote {."edente in locum legitime:nequr minu, tJl!U4 bem pro ptrr
bo.- jtittututn,
9 F,li4 dotala ,j·/"ttrt,m4trr , 4ut 4UOpottft ptttreleg,tini.m, aut tius {upplcmtntUlll • .
10 Si .liq~id rclinqu.tuy filio pro legitima tA Irg. , ut mhif dmplius ptlm poftit,,,n 1'0lerit kgitim«m, •• t riu, {uppltlllentNm pelerr.
li Nepti' ,qu~ 4ccepit dotcllt4!> •• 0,." h4behil.mteg!'4t/1 /egjtit/l4ff1,ÎII bonir P4triS.
I l DOl non cft IIIil1Drlegitilll4,
IJ Legitilll~ Ji non [-fficial.d hon'flè nuh,ndurn, d4tur dos m4ior Irgitim".
14 M.{,uli.txcfudunl fœmillar ,Ji adr.nt h..rcd,tatcrn,non Ji nolint,aut lion poftint.
'S SWut.m , rxtanctbur ,..{",/ir , ext,"d,tur.d bon., ~u .. funt extra pro/lùrci4rn,
16 Pr~terit4' {œmin ...n poftrntdlCere tej!.mentum nuUwm ext.nte j!atuto ,rxtantihur ",.c •
fiulir cre. quid fi rxl> ..redrntur ;'
17 Rereru<ta lib,rir· primi. m.;rimonij pYopte!" pœnaln ,onuolotntis ad{ecund4 uot4, •
(un/'lorn {œlllma'lIhIl, ~"a", ·",a{culoru", extanre ftatuto, extantihur rna(culir .
18 Rrnuncl4r< potclth.errdrrac, Jillur ,txtanttft.tuto,extcntihu, marculir crc,ntque di- _
cetur {.t/.mi. fr4udelll creditorum ,'
19·Lrgirima petitur conditione ex legr,qu .. fJ14mO pe,fonalidn rem {cripI4 • .
~o Legitima non.cctpttllr propn• • uttorit.te,nifi fit "lItt. 1II rr cert••
1
J,
GLOSSA . .
Defumptum videtur hodl:atutum ex c.z7.Numer,vbi traditur,quod fil lUS maCculus ab mtefiatoex cludeba.tJ=inas, ita tradit Cald;:r, III 1
conC lo.de conflit. & conC Jo.fuh rubric" de lcfiament. refere Alex.
(OnC6. nu , 2.lib. G, eum multis.·ciEaris!ibia-Mol.in addlt.i\ ut ex l.j. §.
{cd & fi lcruus,ver( publicèe.nim.dn·entr~jn[pic.p\:lblicè cnlm interenCan tex) p~reusnon fubl)Cl, vt ordinum dlgnltaS ; famJlmumqul;
!~lua fi. •• 1n qu~ !ege ~Clt dle fundatum Bolo~: im quod.im fuo WQ.j
,
.
.
K ' }"
fi l~~~ ,
�7"
~ A NT y
A D' E N FAN S &c .
commuois eftconclulio, vt per gl. in verb. naturale.in auth. hoc am:
plius,& ibi doétores, C. de fidelcom. glo. cx verb. faeramento, §. fin
autem hocaliquis,in I.v !t.C.de iure dchb.& ibi Ia.fon. Alex.conf. Il~.
" nu. j.lib.j. ~od dl. incclligendulIl quoad legata,in quibus filius fibi
til lll;
n on pra:iud~~atoon f.lciendo inueotacium, [cd'luooaCredlta !~t, ni
\ debetur legltlma deduéto çre aheno,l. papm!an~, §C. quarta,dc 1D0ff. •
lcfiam.ita Salyc.in dl. lin autem ,nu~l ·l. v It.C.delur~dehb.
Q!l4nt y 4 d', nf4~ II/4fc!" lM Jilbl/l nOIl.fucctdiJJoIt•.
R E.Q.:J'EST A.
l Tèm fupplîcan à la. dicha maidl:at, ~ue daiCsi en auant:
ôl
h
c
d
e
(
g
peroconieruation. de las mai[ons tam noblas" quant auua.s~las: filhas~ou filhas daIs filhs h ia.mortS , que G trobaran
cirer dotadas Fer luI' Eayre,& mayre ,ou auis:&apres la fin
de tais payre. &mayre ,Gue auis. morems[ens tdl:amenr,
e1lanrs.t}!hs1fÜu.filhs.dals.filhsvoudran cumular lur dota,&:
venira.diui/ion •.lIclùccdsionde la h::ere.dîtar-ambe lous au
tres..heresd maièles J que non lian..tals filhas"oufilhas daIs,
filhs Ï'amorts aquoauGdas ~ni admeffas ,;nes Gan con-:
tentas e [oulameutde lur dot:l. Et {i non {i,troubauan doutada~~tte deian..dlèr doutadas â l' dhmafdds plus prochas
parents, &amics.dclas partidasiuxtaJa.facultatg dels bés,
&qualltat de las.dichas..peJ[onas :.non obftant vna ley paé.1:um, C. de colla. & tout autre drech fa[ent en contrari:
[obre lou quaI plalf.1 ah dichueal maieftat di[pel1fa~ be.~
ruguamcnr.
en
phs al Re yen-(llccefsion venent Cens teftament, ell:ants '
heres mafcles deiCcendents: .fauuada toutiour la legirima,
& lupplimeotdeaquella:. --- , - - -- -
FOEMIN..f. NON SVCCED. &~.
E'Xcraéiu al è regello potcntiz fo l. J:r·
'7
Epitctme.
1
HIC 114tutUM! undtoriginrmf/Vlttpfit.
.
R4tio buiur jt"tutl eft,ut ,onft'fUetur <lignitcs. cr IIOlIItn f4milicrum.'lu.e pt!' "'.[.
aJoHonferll"t"r..
,
'
J Hoc j!:'tutumeft f4Uorcbtlt, non ~dto{UIII .
.
•
4- Neptir rx filio pr~Jef"ntfo cxcluditur./ m«{cults l'4trUts. .
5 IIhl4tiui ab{olut' pofiti eti.", in j!.tutis f4ciunt condiliollt/ll • cr indu,unt di{pofitionrm.
.
,
1
6 Librri politi in cONcjitiont an fint l'0fiti in difpo filiont.
7 Fi/ij lcgit;IIIi, cr n4turaler : cr legitiMati l'cr {ub{rquens I114trillloniu", ,omprebm.
duntM Ii.tuto ,xtantib., m"{culis, non dopti.i, "ut Irgitim4ti pey rr{cript/llll.
8 Fili4 rft b~renn dote {."edente in locum legitime:nequr minu, tJl!U4 bem pro ptrr
bo.- jtittututn,
9 F,li4 dotala ,j·/"ttrt,m4trr , 4ut 4UOpottft ptttreleg,tini.m, aut tius {upplcmtntUlll • .
10 Si .liq~id rclinqu.tuy filio pro legitima tA Irg. , ut mhif dmplius ptlm poftit,,,n 1'0lerit kgitim«m, •• t riu, {uppltlllentNm pelerr.
li Nepti' ,qu~ 4ccepit dotcllt4!> •• 0,." h4behil.mteg!'4t/1 /egjtit/l4ff1,ÎII bonir P4triS.
I l DOl non cft IIIil1Drlegitilll4,
IJ Legitilll~ Ji non [-fficial.d hon'flè nuh,ndurn, d4tur dos m4ior Irgitim".
14 M.{,uli.txcfudunl fœmillar ,Ji adr.nt h..rcd,tatcrn,non Ji nolint,aut lion poftint.
'S SWut.m , rxtanctbur ,..{",/ir , ext,"d,tur.d bon., ~u .. funt extra pro/lùrci4rn,
16 Pr~terit4' {œmin ...n poftrntdlCere tej!.mentum nuUwm ext.nte j!atuto ,rxtantihur ",.c •
fiulir cre. quid fi rxl> ..redrntur ;'
17 Rereru<ta lib,rir· primi. m.;rimonij pYopte!" pœnaln ,onuolotntis ad{ecund4 uot4, •
(un/'lorn {œlllma'lIhIl, ~"a", ·",a{culoru", extanre ftatuto, extantihur rna(culir .
18 Rrnuncl4r< potclth.errdrrac, Jillur ,txtanttft.tuto,extcntihu, marculir crc,ntque di- _
cetur {.t/.mi. fr4udelll creditorum ,'
19·Lrgirima petitur conditione ex legr,qu .. fJ14mO pe,fonalidn rem {cripI4 • .
~o Legitima non.cctpttllr propn• • uttorit.te,nifi fit "lItt. 1II rr cert••
1
J,
GLOSSA . .
Defumptum videtur hodl:atutum ex c.z7.Numer,vbi traditur,quod fil lUS maCculus ab mtefiatoex cludeba.tJ=inas, ita tradit Cald;:r, III 1
conC lo.de conflit. & conC Jo.fuh rubric" de lcfiament. refere Alex.
(OnC6. nu , 2.lib. G, eum multis.·ciEaris!ibia-Mol.in addlt.i\ ut ex l.j. §.
{cd & fi lcruus,ver( publicèe.nim.dn·entr~jn[pic.p\:lblicè cnlm interenCan tex) p~reusnon fubl)Cl, vt ordinum dlgnltaS ; famJlmumqul;
!~lua fi. •• 1n qu~ !ege ~Clt dle fundatum Bolo~: im quod.im fuo WQ.j
,
.
.
K ' }"
fi l~~~ ,
�,
L
7&
IX TAN t. MAS c.
filio, n\1m~rato inter conf. Alex.liij.nu.iij.lib. iiij.
a CON S E R V AT [ 0 N . 4 Ratio huius ftatuti cft, vt conferuetur
1. dignit.u, & nomen familiarum, Bart.in l.libcrorum, de verb. fign.
que per maCrulos conferuatur 1. pronunciatio.§. 1. de verb.fignific.1.
il' ~ ' j.de fuis, & leg: hzred. qui bus necelfariz funt maJores dJUitiz, ad
agnationem, & honellam f.lmiliam conferuandam propter .onus,
quod eis ell fuftinendum, 1. Titia cùm tellamcnto, §. Lucius Titius
relid:is, de leg. ij. vbi Bal. hoc not. nam propter diuuÎôIS agnatorum
conferuatur hondhs, qua: perit per inopiam, vt in aUthenllca de tc·
ftib. §. rancimus t. pietatis, C. de fufped:. tucorib.egeftate enim [or.
d1:ntibusvita fupplicium ell, mors vero folatiurn 1. quilquis C. ad 1.
lu\. maie Il. tradit hrc Rom . conf. ccccxj. ·nu. jij. cum (equltur Dcc.
conf. ccxx~ij . nll.vj. & conf. ccclxxij. nu.iiij. verf. ramcn.& num. v.
cum mulris in did:is locis aHegatis. Vbi etiam dicunr,quodà catione
ftatufl valet argumentum,quamuis non fit exprdra.
3 Hmc (equitur hoc Il.ltutum erre fauorabile, non odiofum:quamuÎs
doGlor. in hac re varij fine. Alex. conf.cxxviij. nu.j. v.cr1.& Idem 10'
effcétu lib j. & conf cxxxj.nu.l.eo.lib. poIt Bal. in l.ij. col..ij. quz fic
long. conf. &: inl cunél:o! populos, nu. xix. verL {ed rue qU Tro, C.
de (ummd trinit.dicit elfe mi xtum f.wore & odio, lmo principaliter
f,IUore.Bart.in d.l.cundospopulos, nu. xxxiij. ait cife odlO(um faéH!
contraI. mlXimum vitium, C. de liber. pr~r. Idem B. l. in lii.num. v.
C.de in ills vecand. ait elfe fauorâbile. )n hac eantrouer fia puta dicen
dum,potiuselI'efauorJbile, quàm odio(utI1: nam quamuls contineat
odlUm fœminarum,&: earum à [uccef~ione vniuerCali ex clufionem.ta
ma? id infpieiendum ell, quad principaliter agit ur : quemadmodum
dlcHur de: Macedoniano Senatu[confulto, & Velleiano:n.lm vtrunA
que continet odium, & fauorem:vnum tamen dicitur adiofum, alte_
rum (auorabile, quia pr~fertim in eum finem ell inueotum, in con(e.
quen~um tamen alter~m ~ootinet.. l~a hoc Ilatutum faétum ell: prçcip~è JO fallorem agnauonls,& famtllarum, quamulS contineat adium
6harum: przcipuus coim finis attendirur.l. vit. de.h~red.inll. Alex
conf. xlvj: nu.vij.~ib.l.cummultis fimilib. Fulg.in cl.!.vlcC.de ius vac:
non dubltat, Qum fit fauorabile, quandofit cxprdramentio confer.
uand~ agnaciOitis, vt Mc.
b O.V FI LH AS D AL.S FI LHS.b,Vu.)-t ftatutum, vtneptisex
lih? ~rzmortuo excludat.u r à filiis mafculis (upcrfiitibus,qui [unt pa..
~ trUI dldç nept.l~Contlan\lmdicit Bal.inl.ij.nu.v.C.de in ius vocan·
do,di
l' 0
E MIN k.
t~ 0 N
SV CeE D. &c.
7'
do didum Bal. ait lingulare ibi Alex.ncque alibi legilIc: quem repre.
hédn,& Fulg.rribus fundamétis,quz ponutur à laf.1n d.l. vIt. nu. vi.
'lui difringuit : nam fi filius, idemque ..pater nepus , d! przmor.
cuus de inde moriturlauus, rdléhsfillls mafcuhs, & lfia neptecx
Elio 'pr"mortuo, tunc nel'cis exduditur per hoc ftatutum .: fi vero
prius decefsitauus,. rellél:IS filus rnafeuhs : delode vous fihorurn~
dita hçredlcare monatur , rel.léta fala fiha, & fic ncptc, tunc fil la
(uccedet patri cxclulis .panuls: r~tlo eil ~ qUIa hçredaate.adua non
dicitur amphus traélan dehzrcdltatc au), (cd filn: Vl Ibllatlus per
1afon.
EST A NT S FIL S.dd cft lifupcrfint titii, aut filii filiorum: funt c
cnim ablatiui abfalute pafiti, 'lui ctiarn in ftatutls f.ciunt codiri€lflé,
Bal. in 1. non fine,circa princ.C.de bonis quz lib. Sac. in regul.l. in .die 5
étionibus.ampliat.z. idem Bal. in l.ab emptione t in prine.de paa.Sa.
Iye.in l.euiais,in (ummaria,de v (ur'9ua: canditio inducit ditpafiuo ·
ncm,quafi dicat,ltberi fuccedant,non fœrninœ,l.fideicommillà,§.cum ,
elIë:t,de leg. 3.Bart.in dida l.liberorii. nU.16. ver!. poneexemplii in the
mate,& in /. •. §. videndum,coJ. fi.ad tercBa/. in 1. maximum vitlUID,
COl.I.C. de lib.prxt. Dee.côf:6\! .nu'lJ.Guid .Pap.q.18+ vbl panit alios
duos cafus. in guibus libeTi politi in conditione, funt pofiti in dif.
l'.olir~ane, pri~us ell : fi ita dicat tellator J li filius meus de~e{ferit fine
llbensmafcuhs, talem lubRltuo, contraTium r~.men dlcn fUlIfe iu.
dicatum in q. 6ao. pro gua apiniane caniuluil Bertrand. conf. cd.
·nu. 6. lib. l.Dec. in conlulendo (e!Dper requutus efi pria rem opinionem, vr Iiberi mafculi pafiti in conditiane,fint politi in difpofitione,
vt pat et in con f'> i a. nu. 6. vere venio, M· nu., .1'6.\41' nu. Il . \ 46 .in
prin.cip. !74.178.6i<.nu. l z. Secundus cafus dl , quando teRataI dicir,
fi fihus meus deceIfent fine hbens,velllberi line liberis, [ubit auO ta..
lem, tune liben pafiti in condiriant, fUDt pofiti in difpafitlone:quia
cenfcntur 101l1ruti. Hoc valde eftclubium: nam Alex. conf. 64. lIb.
s· dicit, quod Itberi pofiti in conditione hoc modo fint bonorari
vbi citantu.r infiniti in additianibus & ira polIè g:auari , Ban. i~
lege.centuTio. numera J7. de vulg. Baldus Qumero 49 . Salyc .n\lme.
ro ,F. ~erf.qucro fcxt.o.m Icge prcclbus. Codice de impub. nam
quam~l1s teRator elS 01h11 rellquent, tamen valet onus fidei,ommiffi.: qUia e:c quo tefrator grauauÎl tilium, vidctur ci reliquiffe, le~c.dc.
mque, §. Inrerdum,.de pec.leg. Berir. conf. Jl~. nu.l.ij.lib. ij. Soc. in
le~e cum 1iüof'!.~ili~~, ~lIJIlcro '!: d~ !eiatis I.Ba/dus in ~cgc prima
K..
"l"!
J
�IXTANT. MASC.
§. pro fecundo, nù. S.C. de Cad. toUend. vidcndu5 en Curt. "cnior
conf. 41 .nu. ~.Contrariam opinionem multi te~ucrunt, qui referuntur à Barbat.m quo dam conr.quod numeratur mter conf.Alcx.ri.nu:
10 . lib. 4. B: rtrand.conf182:nu.1 .j. conLzl l. nU' I.lib.l.qui tamen flb i
cont~anus feofit cum Bar~ : 10 conf.17l.~U. xxij. cum muitis feq . co.
Lb. li) . Dcc. conC CCCCXXI J. d.lclt OpIO IOnem contra Bart. cITe magis
commuoem,vt probat ImoL 10 d.1.centurio. Q.uz communis opinio
(fi fit communis)nititur vt plurimum [ola glo. in 1. ludus , de hzred.
·innit.nam in hac fubftitutione, liberi runt pofiti in condltionc, cr go
non in difpolitione per d. glo . cft autem communis opitlio, vt liberi
politi in conditionc,non fincpofiti in difpoficione, vt latifsimè cumu lat Alex. conf. 185, nu. ij. vCque ad nu.xxvi. & conf. cxcix.lib. ij.
Salyc.in L j. de rond . infert. Berc. conf. x xxi. nu.1iij.& conf.ciiij .'nu.
vij .vcrfprçterealib.ij.Dec.conf. cclxxxviij. nu .ij. & conf.ccxcvij.
in fi. Quz opinio qU;jmuis lit co mmunis , tamen mih i vi dctur non
feruanda, quoniam en contra te xtum io d.l. Lucius. Cum ergo lex ,lit
pro contraria opinione, non encurandum,quid dicant gloffz,aut do
él:ores,nequeeft qu~renda alia ratio, Bll. per ilium textum in 1. gal~
lus, §.:Seius:delib. & .pofih. facit tcxt. in 1. pro (pexit , qui <& â quib:
C. ioem Balin 1. ancilll':in iij. not. C. ùe furt. [caque diél:a l. Lucius.
diCeriè oicit,eos,qui funt pofiti in conditione, elfe politos in difpoli.
tione,vbi LuciusTitius fratrem (uum Titium hçred'em inLhtuit, &'
fi ha'res e{fe noluerit,aut prius moriatur, quàm hçreditatcm adeat,aut
filium,filiamue ex fCllatum,natamûe non habeat,tunc Stichus,& Pa.
philus ferui cius liberi. & hzredes requis.partibus (unto. dicit Innofe.
'luod Suchus,& Pamphllus non erunc ha:redcs, fi fratrer dccefsit re~
liais liberis: nam (ait le x ) peodeos confilium tefiantis animaduerti.
tur:noncnim (ratrem [olùm hzrcdem pr~tulit fubfiitutis, fcd ctiam
eius liberos, ecce,fatis clar~ ollenditlex, quod liberi politiio condi·
tione v.o canturcx dlfpofiuooc, & voluntate tefiatoris:neque efi fcr.
uandalblgl. quam dlClt Anchar. conf.lxxiiij.nu. vj.nimis offendcre
verba luri rconCulti clarè loquentis,qui dicit,teftatorem pr<etu!tff; no
folum.fratres fubfut uus,fc:detiam fratrisfilios:ergoex voluntate te·
fiatonsfilll habeotheredltiItem, nonablnteftato. Idem tenet Curt.
Scnioreonf. xlv. nu. ij. qui rafert multos doél:ores, & CO$ grauiores.
qu ··tenuerunt; hanc.ctTe verlorem. Alber.in!.i.C de con dit. in{ert.
Ancharan.in d.conf.difiinguit, cum fequitur Alex . con f. Ixiiij.verf.
\Corrobor~t~r:Iiu; v. !ib. v~ vtd. gl. hab~at l~cum, quando teftator
nom
10
'OEMINA; NON SVCCED. &ce.
8.
noo prpuidit de alio fubftituto i~ dcfeétl,lmomoiuqlIiberorum, fcd
fimpltcitcr fubftltUlt vnum alton decedentl lîne hbert~ ; lèd li proui·,
J
dit de fccundo,tcrtlO,& vlteClore [ubfiltutls,tunc hbçn polîti m.con,.
dmo, nehabentur pro. (ubftltutlS. V Idetur tamen cflee.llicm ratio in
omnlb.us, quia in,dléla \.Lucius gcneralitcr dicltllr,potilos in condltione vocan ex voluotate tc1btons; qu~ l,ex noo folum habat locum '.
in der'.c:.ndeQtibus,fedetiam i~ extraneis;n.lm in d .t:eft frater inftitu- '
tus,& e~usltl;Fri pojj,ti .i~ S9nillt~on,c'9ux [enteoc\,l videtur cooueni.
re voluotau t~flatot1S,qu~ fu}t, yt volucClt prq"ldere non folum in- .
thtuto, Ccd etiam polîClS i? .condltione. .
In his ver bIS, eflancs fiI9i,~U filh's dolls fi'lhs ., non dec\aratur, dG qui. 1
b~filtJsmtclltgat fiatumln.' an.pcnatur"hbus & legitimus:;1n de le gltlmls tantum;ilut de JFgtJvn~~ls; Ideo dubttaturAe quibus fit ineclltgendum. Dcc. coo,[, cc,?, .IX. pu. tij. po.ft Ipao.de Ann . conf.xxvij.
"110 cafu,dlcl . ~uod noo lt, betlocum in adoptiuis, Beoed. in c. Ray~
~utJus:nu.exhx. dt t.cftam. ~equt hab ct eUilm locum in Icgitimato:
lta dIClt Anto . .sutr. in c. per yener.abile!D' cholre. peoult. verlic. [cd.
Boifet dÎe dublUm, qUI fill).fine kglt. 'fblloquitur in hoc ftltuto.la9(SJ[~e dlfpp.tat hanc quœftlOnem Dcc. coo[i;ClxxvJ.ny.vj. v(que ad .
•
fi l qUlte.'~ct ~anc,ppmlOnel9:r.at~~cs Ol:~ co rclatas,& doél:ores allega. ,
tosnon adfero hue, quoqlal!1lbl.Yldert ppffUPt.qqoq imellJgendutIl
caIO leglumato per re.rcr~ptum; nam legltl,matus per Cubfequcf]s ma~t1momum,e~cludlt focmmas, vt per cOl}dem Dcc.co[ ccclxxxiij. ou, .
l·DlIi .ln legltlmanone CJe reCcnp.to dicatur, q\lod fiat legitiqlUs,~ a- '
gt;!Jt!lS, .nam .hoc modo leg}tlmatw,~xc!~dl, filids: idem Dcc.conti.
CCCXY1J. n~!vl1).Comprcljc~dun~r lta9UC ho~ frdtUtO Iegiumi,& nat\lqles e~ IllnlS nupt.lls PJNcrcaL1;&Jeg,1tII!lati per i\jbfequés malrimo
nlU~,'lul ,,~cJu.dçnt focmi!l~ non ~liJ ..
J\y f RES . HE RES. d Indicat tex tus ,filiam in dote cire h I re ' d
dem, Cum dlCU dotatam nopadmitti cum alils herdlbus: alter cni/n 8
figmficat lim,lttudmem: neque propter hoc ftoltutum dcli ' t ffi
IUd
'
dGb. CCI; h. "beu d
i e
.. ,' quod. vu 1t, fil lam
otem, extancibus
mafculis,e
.quz dos fucC.Ç~i t loco Icgl!lmot,lege.qtioniam nouella, C. de inq/fi . .
tel}:am. vbl Salyc,. <& doag . maxime: Imola inlege. Tala ccntum, §.
T mo gençro, de COOcll. ,& gemonnr .Itaque ex capite fuitati s Iranr:
mmct
rb . hçredltatem
. non agnitam ,tradlt
e xAl
a nd con fi1 CXXX)..
1 r. J. Bft ergo J'ilta hxres 10 legitima, CUIUS [uccersio accedit per
Ojllll,la '(nll!~~fah fuccefsioni, preterquam i\d onera dcbitorum, qui~
,
L
fucccdi!
�•
8t
EXTANT.
MASC.
fucccdie in pareem vniuerfi iuris aétiui,.quod defunétus habuit fiue in
corporibus, li!:e i.n nomimbus, vt latlus ~radlt Baldus ln 1. palcr fi .
lium, numero fepumo. ~erf. .qua:ro tunc lt ma,ter ,de moffl. td1:am.
Bartolus in 1. ex faéto, In pnnc. de hxrcdlbus .mil!. traétat, quwdo
infiieutus in rc ccrea habeaeur loco ha:redis, autltgatarij.
e CON T ENTA S.t Mensfupphc~.ntiumfuJt, vdi filioE errent do-'
eatce à p~tre, matre, aut auo, nihl! ampl1us petcre polfent, ita dicit
1
!) Decius conlilio. 10~. numero. 4 . vbi quçrit, an fi lia dotata, 'extantc
hoc {heueo, excludatuc il legitima: & ait non excludi : nifi dicatur m!
fraeuto ,iea vt nihil amplius peeere po {Sint.: qUlbus verbls hxc xquIpolent, mais fian c.ontentas loulament de lur dota: Ideo peteb .. nr
lupplicantes, ve pnnceps derogaret 1. paétum. C. de collat. qua,caue.
tur, vt filia non pofsit facere paétum, vt contenta dote, nU'i lum a~
bon.l paterna fegrellum habeat . .Tamcn in lcfponlione pClnteps,
vult laluaru [cmper legitimam fihabus, 10 verli. fauuada lOUtiOUrt
l~ lcgltima , & lupphment d'oquella. Verùm fi non funt comenea:
dote fihç, & vclint pettre legltlm.!m, autelus (upplementum, lm·
putabum dotem in legitHnam,1. vt hbens. C. de collat. \. quomam
nouella C. de inoHi. teitamcn. cum ah)! allegatl$ ab Alex. conu.JI.
libr. j. &. Dec. conf. 6 .~. numero. S:·& itacaueeur Uacuto prouinciali.
faéto ad declaratione m , 1. dos à patre. C. fol. matr.
Per rcrponfionemergo app<lret, n~lullfe priocipem derol!;are: diétç
1. paétum , vt Ictlicctnoll mmus fillç pOlslOt petere Icgltl mam,
quamuis fuerint dotat-",quç \ex licer loquatur 10 paéto appolito ID
inlhumenlO dotali, tamen Idem volebant Cuppltcantcs eilc, euam li
filllph-tt .r fùlÙent dotaca:, Geut in textu àpparet,vtdotata filia ni·
hi! amplius peccre potfee,fed dote elfet cont.enta:nam petebant, vtd~'
rogJrctur 1111 legi,& abjs permmcnubus fillX petere lei:)ltlmolm, qua'
uis dotem accepent.
JO QUld Galiquld fueric reliétum filioà parente pro legitima, ealcge, &
wnd1tione, vt nih11 amplius petere pofsit,an pofsil Dlhtlominus petCre eius fupplemeDtum!'luoniam legitlma non rcclpit onus,Lquoniam
in prioribus. C. de inolfi. tdlam. §. ceterum, Vt cùm de appella. cogno[e. euro fimilibus. ln qua quzftione varij funt doétores, qui
(onciliantur a Guid. Pap. confil lo. 10j. numero. 6. & confil,o.'o'.
in j. parte, vt fi filiul, aut tilia fciuerit daululam illam dIe adie-.
étam • & acceperit partem libi rehétam, non porsit agere ad legtmz [llpplementllm,
qUilmuis id quod rc1iétum
efi. non
-'
.. .- futflciat
... 1ad.
.. ey.
FOEMINA: NON SVCCED .
Xj
legitimam, nam licet pater non pofsit addere onus legitimç. ta men
pod eius mort cm pOlcllei renunelare lihus, 1. Jl qUI; 10 conlcnbclIdo. Codiee de pact. renunciarc autem vldetur, 6< a(Cipere conditionem pofitam ID teft.lmenco petendo fciens partem . fi bi reli dam.
Ex. hls verbis, que tian contentas foulament de lur dota : & alijs
fupra poGtis, que fi trobarian dfer doutadas &c. dcciditur qua:Uio
agltata inter doétores, ...n [ci!icet neptis, quCi accepit dotem ab auo,
ft petat poftea lcgitimam in bQnis pat ris defundi,habeat przcipuam
dotem, intcgram vero legitimam in bonis patris : DCClUS conG.
66. in tin. dlcitquod prxcipuam debet habere,& deducet de malfa
hzreditaria bonorum, qua: fuerunt aui, poUea de bonis panis deducet IDccgram Iegltlmam, allega~ Baldum in Lfinali. C. dë dot. pro '
~!1l. coll. 4' verf.ted pone, & Ibl Salyc. Alexand. confilio. '7 9. nu'
!llero.,.libr. 5' cum multis citatis ibi in addi. à Molin. Nifi confta.
ret,quod contemplatione filij auus dedit dot cm filiç: in dublO au·
~m Id .p rzfumitur. Bartolu! in lege dedit doccm , de colh.tÏone bonorum. Al~x"nder, .& Angel. dehac re in 1. in quanam ,ad
1. falc.ldem dubltabatur 10 matre, vt per Bertrandum coniiJio. 1;8,
numero. 4. \:onfilio. '4l.numew. l.lib. j. Caftren[. in L illam.numero.
,p. C. de. coll. v bi dici t, 'Cerne! confulullfe pro opinione cont rarta
Bartolo mdlétal. In quartam. volence imputare, pro Baldo (OOlraClum fentlente. Sed v t dlxl,hx turba: tolluntur per hoc fi ,ltucum,
'luod vult, fil las elfe contentas dote, fi fint dotatç à poltTe,m.lI rc,aut
;luo, fiue finc fiha:. aut lilia: filiorum, & fupedint lill) ,,lut fill) li
11Orum.
.
A L' EST 1M A.{Sunt ergo filix exclu{ç ab vniuer{ali fuccefsi ·
pne, dotand, ar~itrio propmquorum: quç a:ftimatÎo facienda cft
arhltflO bOni VJrl, qUI non debet a-ftlrnarcdotem minorem legiti.
ma, Alexander confillo. feptlmo.numero.quinto. libro {c:cundo.
Angelus conGllo trecenteGmo primo.
A C V L T A T_& Bertrand. hU1U$ ftatuti mc:ntionem facic:n~ in con
fillO.fJ. hb.j ..ait. qudd, fi filiaexclu{a per noc Uatutum non porsit
honeftè cum leglurna nubere, dos ci alsignandaefl: mai or legltllD a:
quodex hlsverblS ceéiè colligitur,iuxta la facultatdals bés & qualt.
~; de las per.(onas:non dicitu r auté [ufflciens lc:gitima,q uan'Jo lecun
u ~alltatem nonpoteit c0ndccenter nubcre filia, ita aIt I\lcunder
conliho.G9. llumero: z: lib, j. quam opinioncm dicit communem
L 1
Dcc.
r
fi
f
12.
CT
;~
�84
E X TAN T.
MAS C.
F OEMI'NAl NON SVCCèD.
Dcc. con[ xxvj. nu.iiij.conf. clxxx.nu. ij. in princ. bene facie 1. euro.
poft, §. gener.de iure dot. ~ 1. fi filiç pater, de leg. iij. vbi pater iufsit
dari dotem filiz acbitratu tutoris, ait !Unicon[ dari dotem cuiu(que
fili x ex dignitate, ex facultaubus, ex numero hberorum teftameÎltu
facientÎs non dicit autem conftitui vfque ad legltlmam : facit item
auth.res·qux,C.com.de leg. vbi resfubjeét~ reftitutioni p.offunt alie- '
nari pro dote, fi portia legitima non fuffH:.l t.quz res ~a:xlmam habec
zquitatem:namma[culus non pOt8~ quen,fi v hra legltimam d.et aliqùid tiliz , cùrn fit heresvDluerfal1s, llc extra ftatutum Id fit el debitum de iure communi.
J4 ~odhîc dieitur,filias uc\udi per mafculos,il)telligendU!D e~,fi ma
fculi fint hzredes, & ade~nt patrls hçredltat~m : neque Caus cft ex tare
tempore monis patris: vt fi mafculus fit intapax ~ a~t fi adire n«;llft;
incapax autcllI dlcltur fihus, qUI!it de ordme (ratrum mm.oru~ cle;
exiul de par adi[o, de verb. fig. lic profe(sl regulam mand.rcantlum,.
& dcportati. Angel. in lege.Luclus la 1). nu. 11). de hered. Inft. Bart.
in 1.j. §. qui habebat, de bonor: poff. ~ont . ub. q.J. ~ v. Dcc. conf.
ccxcvij. nu. v. & per tou~m : qUI non Impedlent focmmas dle hzre·
. '
. .
lies, neque in eis habet locum ftatlltum.
Explicatis iis~ que:: ad textus decl.. ratloncm pertmcnt, nunc vc:n~.o ad
aliquas quç(honcs,quç hUlc ft.nuto reéte vldentur accommodan pof
fc, & primo quzro,. an h?c ftatutum extenda~ur ad bon.a,quz (unt ex.
15 tra prouineiam:lau(slme dl[putat Bart. iD 1. J.nu. xxxl1).C.dc fumma
trinit.Bal.in !.ij.nu. vij.verC & ideo, C. que fitlong. conCue cumulac
omnes Alex.cof.xvj .& eonf.cxxviij.lib.j. Oc:c.eonCccl:x:xvij .& conf.
cccxv.nu. vj. vii. Soc. eonC xxxv i. co!. j. & (eq. qui conçludunt, com·
munem elfe opinionem, vt non producatur , ncc extendatur ad bona,
qua: {unt extra territori~m, & in co loco, qui non [ubljcitur ftatuto:
Tamen ex verbis noftri ftatuti videtur dicendum contrarium, vt col
li~ itur ex traditis ab Alex. conf. xliiij.lib. v. vbi diftioguit hoc mo,,:
'do, nu. vj. quiadifpofirio l1:atuti priuatiua, ticet fit ad per[onam Ie ~
lau, quandoque priuat à botlis,quandoquo ab hercditate,qu.mdoque
à [uccefsicne defunéti. Si pr:uat à boniS,comprehcndlt non i ubai;
tum: quia eon/iderauit tune llatutum Colum elf-érum acqui~rJonjs;
qui cffcétus ûritut intra territorium ftatuenus. Selundo caiu, quando
lldtlltum priuJt ab hçreditate,& tune dlltioguendum: nam fi huedius accipiatur pro bon IS, tuc idem dicendum,qllod in fupcriore ca(u.
Sed fi fumimus htreditatem pro quodam imelleétuah., feu pro quo.
~
dam
A.t
dam iure, quod appcllatur fuceetSio in vniuerfum ius, quod teLlator
babuit: teflatore enlm monuo fuccedit quo.ddam.ius, <Luod vocatnr
fia:reditas, quod per aditioncm aequirimus, ,!UO quœfjto, reprefentac
mus pcr(onam defunéti, licut ha:reditas ip(a reprefentabal ante addic
tionem: tunc iftud ius in telleétu.le reprelenrans de(uDétum non dau
diturloco, ita quod de co, ctiamee cxiftente intra territorium, nOI)
poteft ftatutumdi lponere, nifi in prç'iudic:;iumfubdîti , & hic non eft
caCus Dofter , qui loquitur, q,uando BonaJunc. i{l ~rouincia, per(on:c
verel extra. ~ando autc:m bonafunt extra l'roulOciam, vel.maÎor
pus, & tlatut.um priuat ab bOlre.dilate, non à bonis ,~tunc fi. ftatutnm
dilponit inperfonam priuandam , & fubieéta:n ftatuto priuante iUo.
iure intellcétuali, [ci!lcet h~~editate,nul1a bona confequi poterit nec·
intra, nec extra t~tI:itox:ium fita~ 'lu;nullabona capere pOteft,llifl~vt
hzres~ ynde fiJ'r1uatur potentia con(equeadi vDi uerfalc., fub'l.uo par
~culana ~ontmc:ntur , pnuata.eft po~entia. con[equendi omnl3 par,.
tlculana mclufaJub vruucrfalI,l. fi quis. cum totum,l. j . §. fi. de exèept. rei iudic.. cum.. multis allcgatis in. d .. conf. xliiij . quorum.fum~
mam tant.um.retul!, Cum ergo hoc fratutum priue! fucce[sione.ha;re.
ditatis,.inverli .llc fuccefsion de la hereditat.fi!Jç ,quz fun t fubjeéta:
ftatuto, excli!demur à fuccefsionc vniuerfali bonocum, qu, funt ex~ .
tra prouinciam:& ita audio fuiffe iudiçaUlm..
~'
.
Secùndo qu:rro,fl,eeftator inftituat ,?afeulos,pr,tereat.autem.focmi. 16'.
nas"an fiante.hoc;.Hatuto fiha; potennt impugnare teftamentum·p,ro.
pter.pr'tteIltiOnemf qUlafilu [unt mftltuendl ,.a ut.nomillatim exhz,
redandl,§: verum, in.autbcn tica. vt.cum de.app,ellatione cogno[Citur:
Bal. 10 1..1). nu. v.C. de liber. przter•.tenet,quod.iDitid teftameriuim .
cft nuUum:, nQn p'o terunt tamenfiliz: Èctece-;v t tale dedaretiÎr, not.
B.nolus ID 1. v 1~lmjl. numeI(),quinto.aaTerUll:ianumJ mola fn .!. Qal
lus.§.& qUld fi tantum .de.1iberi~& phollhumis:Soeirius. confiliotrigefimoqumtoJlbro quarto.Hanc,communemop'inlOnem dînt Ale
xander.confiho quadragefimofeeiimo.numc~o ~ono ..li b~o (ecundo.
vbi.ratlonem reddJt:quia poteft.ei opponi , .nih,i1.tuaiDtereft, nllm ta
. tundem habeblS /trmo moU1e~tCcteftamento; 'Luamii fi.det~ar.et\1r nul
lum, .&.lt<lI uccedols ab,mtdtato,multos cumulat.lafon in authcntico.
nouifsim." ,numero q uinquag~fi~oiept;mo.G ..de. inoffi~iofo . tcframé
ta. J.)eclus·confi~lo,tr~.ccnteb.mo feptuagefimo oérauo.Jar. În authep.
non li CC! .numero det:lmo.verfl.fexto limita idem dlCit cff': fi filia.c:ll:
~a:~~~~t~~ ~~c ,~u!~:~yega~B~r~~!um Bald~mCaftreofem' R.OJJl;tnu
- -- - - . ---~ ~. 3 ., q~oa.
.)
�l
86
E X TAN T. MAS C.
funthçrc:dc:s,quorum cauCa inuentum cft ftaeutum,nam fi inftituan
tur cXlranel,tcltamc:ntum dcclarabltur nullum,& fihç prctentr hab~bunt h.uèdltatCm,(uftïciat allega[e Dec.confi.cv .nume.lIl l·ldem
Dcc.coli.cv. v (que ad verli. vcnio adfecundum,poOluham lImltatlO
na, vt qUQd dl<~tû cft ,fit vcrulD,fi in ftatuto fimpltc!tcr cxcludantur 5.
. hz, Ccd li excludantur fub hac quatitatc,fi dotatz Ilnt,fi non repcrI<ln
tur doutz tempore mortis patris, teftamemum trIC nullum pr Ltcn
tione,allcgat Bar. confi.}l.idcm Dcc.confiLcclxJ'~'1! cxccpuo non
habetlocû in hoc ftatuto, VI IDvc:rfi. & fi non Utrobau.1U aot.1d.ts,
17 Tertio quzro,li parens conuolauit ad.[ccunda vota,quo c<lfu tenctur
rcleruarchbeCls pnnumatnmoru) ca,qua: per fuccclS!oncm ab wtc:
ftato,aut ex teftamento ab ei(dem hbcns acc~id.foc mlOy § .i1lud.C.
de fecun:nup.& omnialucra,quç à primo mammoolO obucncrunt
l.hac .:dtftall.~ .his illud.C.eo-an ca peruc:ruent ad [olos mafculos, an
<Id ma[culos,& focmifias limul:latifsimàdifputat Deci.conti.cccxcvj.
rcmifsiuè confi.lxxxvi}.nû.iii.vbi tenetquod tamad mafculos,quam
ad focminas peruerUce dcbeat.fundaméül &ratio huius opinlOOis cft:
quia iUa bona,quz.re[cruanlur lilus pnmullatrimOOlj 10 pocnam,ccfccuat.l {unt 5.1m vu fihis,&propterea ad talcmacquJiiuonem'ldmlt
tuhtur IillJpriml m.l.trimonlj,hcctnon.fint hrred?not.Ang.1D §.[o
luta igitur. vecU.ICcm nota pecillum_lextum.ln authé.de nup. ln hoc
ergo c"CuJiIJi debent confideran vt hlu,non vt h",redes. Adducltur
ad hoc 'confirmandum eleg<lns deci!io Oldrad.in conii.ccxcüij.Guld.
pap.q.ccxxviJj. Dec.conli.ccv).nu.ij.vbi dlCIlUrjqu'od fiLJa.quç renii
ciauit.h~ r.editati patern~ CUID lur~métO per l'-juamuis. de pad. JO vj.
.nan e-xcludituc à lucro,quod illl ddèrtur, III pocnam tr dnleuntis ad
{ccunda vota. (n bis eego pocnis non habot locum ttalutum. vt l.tius
explicat Dc:c.in du9:0 .conli.cccxc v j.
Q!!arco qu~ro,mafculus cft obnoxius multis creditoribus, quibus li
18 velle fatilfacerc,danda crune omnla parétum bona,an hzreQJtatl poi
1itrcunciare:text. cftquod porm JO 1. qui ô1utcm.§. j. qu~ in fraudem
.crcd.non cnim in ftaudem vidctur fa.ere, qUI non acqulrit, fcd qui
.1mittit.Bald.in 1.prima. nu mera nono. C. de üs,q ui ante apenas cabu
las.notalur in addition. ad llanollllJl in Lpacrem.quç in fqlidem crc
ditor-uœ.
1.9 VlcimoquZi"o,quaaélioncl'ceicur lcgicima: rcfpondetur,condiélio~
nc exhoc ftatuco,!. prilna.dc condiélionc ex lcge.BartoJus JO 1. omneS
populi.coluŒIli vltima.de iuftitia &.iurc.cum aliis citati~ ab Ale,:a.
..
contil.
.- _... - . -_.. . - _. -
STATVT PER MODIFIe. &c.
~7
co~li.vij.nu.x. verii.Ceddiélz. lib.ij.aut l.~mnimodo.C.de inom. teila.& ita cft aélio pecConalis:Ced in rem [cnpta, vt per Barcrand.con.fi.
lxxxiij.numero. v j. bb.iij .
Dico autem petitur legitima:namyropria aué.t0ritate accipi non po 1-'.
tcft:quia deducendum cft rs a!Je,n u,& funcns u~penfa:debecur cOlm
lcgillma de bOOls,non de hzrednate, Dlfi fit rchéla JO eerta .re: tune
COlm propria auchoritatc acclpltur.Bart. & 10aJ1.~' de ~lat.JO 1.11.C.
quando ~ quib.quart.lib.x.Alc:xan.çonli.cxxxIJIJ.hb. uII·Bertrand.
conii,xcix.nu .ii).lib.lj.
St4tut
pt, modiJic4r,cr ,14rjJic~ wU prrcr4trtt.
REQSEST/..
Tem Cuppltcan a la dichjl Feal maieilat lou(dkhs (egnoulS dei coCeil dels tres eflats,que aucun capitoul autraifes conCc:ntlt a la requdla dei confeil dels tres dlats, re
dierament tengut en Aix,a cauCa de la [ucceCsion dels filhs
.$.:~durc:nt las filhas doutadas,gueplalfa a la dicha real maie
-;.,Lflit,de modlficar,.& clarifiear lou dich flatu~, & capitoul,.
0[0 es,que quant lous mafcles venon a CucceCsion de lurs pa a
rens ab inteflato exclufent toutas f~mellas doutadas, & do
tadoYr:ls vendrian a mourir, & tre(pas daquefl môde Cens
heres, ou enfans di: fon propri cors, & Iegitime m~riage,
que la hercduat .de tal frayre, & séblam filhas,fian del pre
mier,ou antre mariage,la dlcha hereditat deu venir, &par
uenir a tals [orres,& mayre,fi mayre y ;l,per eigal poition.
o
I
I\EHONSlo.
~oniam hic articllius ex varietate faéli reciperc: potdI:
varietatem iuris, Ggnanter ) fi filius decedat, & pubes fa~
~us (quo rempore potefl teflari)aut impubes (quia tefla-'
non eotefl) propterea mandat per gentes fui conGh j huc'
articulu bene videri,& proue iuflu,bonum, & a:quum c:rit
etiam conGderato,& coCecuto, voto Il:atuum condecente~
L 4:
pro~
rI
.
-
-
-
--
_C
•
1
1
�SI
STATVT PER MODIFIe. &c.
prouideri,& a~ao.rica.:c« Regiail:acui legem in futurum. Et
de.mum placuitR giremaieltati ex dellberatione [Ul conGill ordtnare,quàd tilllS mJ.[culis , de quibus in pra::cedenti
ca.pitulo fit mencio , decedencibus.ill pupillan a::tate, vel aliâs quandocunque Gne Itberis maCculis ex legitimo matri.
monio procreacis ab inteil:ato: q~od [orores talis fihi,qua::
exclu[re fuerant (ucce{sione patds ab ihtefl:ato defunéb, vi
gore il:acuti concefsi in vlnmo concilio triuai fraéuum, ten
b toin ciuitace AquenG,debe3:nt hab::re prrecipuamb eam '
quocam,& pOltion.:m,qua:: ois compecebat ex [ucceCsione
ditE patrls, ex qua exclura: fuerunc pra:textu diéti il:arud.
Declarando etiam, qu6d, eo caCu aduèniente, non intendic Regia maidhs lp[as filias excludere a [ucceCsione diai
frac ris : [eruaca tamen di[poGtione auth. ddunao, C. ad
'Tertu!.
~.
COII«JJï.m M4fllue 1 1- 7J' die 9. Nourmb.
Extraétum è regeClo potentiz: fol. Jl8.
~
Epitome.
a,
1 piUIt mlu{1t ,,[ucerftio"r p4mt per I!IIt{eulot Jt4~tt ft4tuto;rlCt4ntibur IIId{eu!ir,
iurr nu.q/Ulll4dmittltur 4d ciut herrdil4trm:'per /14Iutu"" fic.
l Fi!i4 "dpir PUltJft,q_ Il,,,ifit per prectdtllf /t4Iutu", de bo.nit p4trit.
1
f FilΫ rti4m rrci('it p4rtrm,qu.", amifit prr /l4tUtU", precedent J ",ortuq {r41re fmt
',&erir ,fuptrltitibut fr«tribur, Cl' (ororibur.
'" pjUII 4n.rmpidt.p4I:ttm, QU4G! ""'ifit ptT prettdtnr Jt"t"tum,I/StI[culo IIIortuo , rdi- .
ai. '{ollt.. filidhur.
5 piftj fr4trir qlMnlo (uctt4unt pi/rua, nullo 4Iio' p4truo {upcrflite,1tn {uc"dllnt ill
ttirpr~~ en in e4pit4.
.
GLOSSA.
a MO D l FIC AR .• Prœcedens flatut~m egebat limitatione, llc in-
r
-
tCrprc:toltiOnC, pcr quod Jillz cxdulœ nunquam OIdmittcbantur ad (uc
cI!slOnGm patrls: àluccefsionc tanien frams non rcpelluntur,nifi frattr decc:fslffct cum h1:rcde tcftamcntOirio , ita dicit Ba.!. in c. vnic.§.
'iuinc:~~~m, ~u: ül~ 'pifc~p~ !clabb. in vfib. felld. & in auth. (ed et fi
-- --- -- - . - _ ..
quis
ST A T. MO PIF.
89
qUif, col. v. verCieu!. & per hoc infertur C. dc fec. nupt Bartolus in 1.
vlt. ad Tert. Dec. coofi'llO. ccc x. nu mer. v. con fill o. CCCC X III) :1UITI . v.
quod filia,rnortuopatrc non excludalur a fuccefsJOne fratns.lale tradit laf. in 1. ).§. veteres.numelo.xX'J' cum rouIr. ieq. de acqulc. h.rrcd.
quia non ag ltur dch.ucdltolte patcls,lcd fill), qui adluit ha:redieaLcl1J,
Bal. in l.li viua mdtre.C.de bon. mater. perrexe. in 1. fi . vnd. Ilber. di
ali)scitatis a laf. in 1. ij. nuooero.vij.C de in ius voc. Tarnen cum ila.
tutum pr, cedens fUCCIt muentum fauore mafCulorum, & caula conferuandçagnatlOOis. bene luppltcatum fuit princlpl per {!:ellles tflU!U
flatuum, vt prxcedcns ilatutum llluiearet, & ordinaret, vt oon lubeat
lo:uoo, fi moriantur fil iJ ma{(;uli nullis reliétis ltb eris ,quo cafu (crmi
nx habcrent eam partern, ex qUol exclura: (uerum virtutc precedentis i1:atuti. celfat eOlm caulà agnatlOnls,& familiç conferuand~, cellare ergo debetetleél:us, l. adigcr~ §. quarnuls, de jure patr. c. cum ccfCante, dc appell.cum fimilibus. Ex ceptlo ergo cil precedentis Ilatuti, vt habeat tantùm locum. Ji moriatur fillus, reliéto filio Im[culo:
pollea addit in ·verl. declarando.nolle propterea exdudere forores a
fucccfsione fratris,ne mclutio vnius viderew[ dIe exclufio alterius.
1. cum pr:rtor, de iudic.
P R AE Cl P V A .NU. Idelt, fi ma(culus. qui exclufitfilias per prç .
c.edens ltatutum, monatur ln tellatu~, nullis reliais ma[cul is, ex legitll1;10 matfimonlO procreaus, (Ol'ores accipiant cam quotam, & portioné cx fuccefsione pa.trls,q uam amilerut, & ~x qua excluf,. fu crunt
vlrtutepra:cedentls ilawu, pl'Xclpuam ac propnam lubednt, neque
cum all)s (ratn rUccelfuflS communlCenr. ~od intd l'gendum elt,
deboms,qul' obuenerunt IiliO c,: CuccelSiooe patris: n ~ m in acqui fitlSab\Jnde non habetIocum ilatutum. vt in verf. qux eis co rn pcte.
bat.cx fuccefslOne patrls. Hoc dlclt "fque ad verf. Declarando: "bi
dlcltur,quod nOIl minus proprer diél:am partem prXclpuam, in re .
J,qua p~rtc forores [uccedunr (ratri, <Jux apud eum remanee t.Lrl qua li no extaret prxcedés fl:atutu.Q,!!i verficulus 110 folùrn h ~b e t la.
cum 10 boms obuentis lilio ex fuccefsione patris. [e<il etiam in o m rti bus, quç fillUs habebat tempore m'oms: qua: ex çquP diuidcn tll r ,n,
ter cos,qui (raen debe?t fuccedere.Exverbis flaw'u duç oriu ntur non
paruç d,fF'icultates: pfl ma elt.fi plures fint ~arcu 1i,q u i fœ m;nJ <~xd u
ferun t, quorum v nus mO[Ja~ur nullis reliais li beris, (u perfl jtlhll' J l' cern fratnbus
& forortbus , an ex a: quo
. 1)" liucee d ent, vt d e IlIre
'
J ebent:
"
;lUt vero [orores detrahent cam partem, ex qua ex cl u (.!: fuerunt ~ 10
M
rd iquo
J
1
b
L
�SO
S'T A T. M 0 Dl F.
rdiquo fr ~tres,&: [orores ex zquo ~ucceJent. Secund.l dl, li moriatur
fililis m Ir~lI lus . re llélls folum fi ltolb LIS , ,ln [orores ults mJ!cull
dcfunB:i h.lbcbunt p.utcm 'llruif.1m, reliquumapud filias fr mIs pcrnu neat.
l'
3 Q:!antum ad primum, quando mor,it~r frater, nul ls_re
1.Cl.· fi l"
r
IJS:lll'
cdlit ibu s fratribus , & (oronblls,:ll finis llJtutl cunhdcret~r, VIde
p
è10d ,n hoc carll debeat h.lbcre locum ..IrgulIDLIs enlm a r.ltLOlIc
tur,q . B~l.tn l. m lxi mu viuu- co 1.ui . Cd
' a Ileg at's
{htutL
. e 11b.przLcuID ~ l Ils
1
à Deci. con ti . ccclxxii. nu.) col. 1'7. nu. v'i.mens au rem, & volul1w
ftJtuentis fuit, vt ru cccfsio patris ?efllnéb, mortuO m. lculo, red~ce.
r ctur;ld ius commune,tJnquam b nunqll.lll1 f.lélum fllJll el pCXCCuCIlS
ft~ tU tum:.I t li f"B:um 'lon fu, (Tet, fil'ç eX,p.ltrls 1ucceb,one nu n 'l u,an
fu i lT~[lt excl ura:, quam<lis m 'l lti cxtlu!lènr m.l rcult polt monClll p.l~
· cr<fO
m
,feulo mortuo , cam debenr ha bcrc pra:c'pu.lm,
CCl.l tn u
t ns,
b
.
.
j 1
fu crG 'lt frures cum (ororibus: e'lcn'ffi III hoc cal u t .. ~len ~ .lrg.l
in~rprct~tio, eum tit cau(" follior oID,lis. per q l1.1: traJl.Intur a. ~l. 111
verb. din um!ranjllm. ,n c. lbClltU !n . d ~ P' yb. ln ' : Fe l!~. I~,C . c~~
< [r t coll') d-co1{1:.t ,\n ~ hJran co·If. CXXX) . i\lex. , o .. lxx~ .
acee.S
1 .en ,
.' -'
..
.d
d.
nu v.Dec.conCccccccx :x n 'J.iJ.ln qU lbus loclsldlCltur,q uo qu .w ~
fum 'I' in d ,fpoiitlone. per q uam prou,fio redll , ltur ad lU' c<;.•D mu:l~,
tun c f.lCicnJa cil: larga IntcrpreC4tlO, & ex cenli o ln Inollen .. t . UO t J 0 1 ·
li , lIcm ldmo:bu dt ln caru propofito: nolm per h.lne Inrc rp retmo:
n~~ rc JuClm llr.li ius co n 'nllne , per quod mlfeull , & tee nloa: ex
:r . uo (llCCeJU:U }Jllri 1. mJ x imu:n Vl[lum, C.dc It ~ . przl. ~Jmuis
e~() vile.lt ur (0 lù.n thlllium l0'l ui • 'i u.1IlJo null, { '.l il , :lUCll troll,reS,
[eJ folum Corv res, V( an fin~ (ll yp llC aUOnls ln ver f la hcredltJC de l.ll
fr Jyrc: & ln re(poti o ne, in ver! quod (ororenalts fi !1) .' nd~ 10 pnnn ·
p io vccbdt llr nu Utro p! urall, r>o!l.ea mutault numeru .n,& : flls dl: fin
gullri Idem v:de turd,œre JO,fi. cum dc_~..rac, prop ter ho . H,l llltUm
Do!le cx:dude re fili.ll il u :celsJOne fratm: vbl oUI1'luam fJCJ[ menllo
n N 1 fratcis rllper(l tci" tam~n (lcicndJ dt extcnfi o, v I di)(J per rat ,o ·
ncs Cupr arelat~s . ~ eq .Ie ob h nt e~ qu e d, XI, qUe vldentur probolbllia:nlm qUlmuls m Jt4uerl( nllmerum, tamcnno~ proptcrca mUlatUr
fcn [us, q llOd (' pc fJc iul1t auél:ores tam Gr.rCl,quam L"t101, vt p"fS lffi
l e<7 c rl ti bus occul'l'it. Itaque c um dlClt 10 fi. tex t . non elCcbd.l o ro res
il fuccefsion e fratris, intel! igefldum , & fupplendum e/l, etlam [.1pedhclbus frarribtu: eadem conn (emper cft ratio . Imo Vldetur il:.l.tutum generalner loqu i, eum alm 1 [orore~ habe~e d. bert cam quo.
tam, ex
c:
''-LIS
!. T DE C L A R A T, D V P R JE C.
')1
raOl,(X qùa cxdufx (uerunt, vt intelligafèlr fratre mortuo, fuper r. i.
t.bus ail)! ctiam fracflbus: el'go gencrailler eilOtelltgeodum, 1. plurtbus,dc acccpttlac ..tdex . confillO.x l V) nvmcro.).llbr.) ncque!ex di .
fiint\uit , nec nos dlfhnguerc dcbemus vulgar. 1. de precio.de pubile. Propler quam r.oci onem non dici poteit, quod fuem omlllum,
crgo rcmanuc in iuris communis difpoutione, 1. commodifsimc.de
li ber. & pofth. nam quia per indefinieam orationem, qu, a:qulpolct
voiucrfaJi, dic.t, lorores debcre h.bere precipua::n cam porllOOtm,
non cx~rimcndo Ji fupcl'fi ~t fr.mes, ergo gcncraltter ell imdlig,end um . Neque eUilm obilat ft dlcatur, quod pr, cedens ltatUlum fuit
lOueotum ad conleruandam agnalianem, familiam, &. nomcn, quOI:
per fœmlllas non c?n(eruantur,J pronunciatio. in nn .de verb.figOlf.
Ad hocenlm facIle rc(ponde' ur fi con li dcremus ftatucum prxcedens,
~erum dl, quod dlcltur : fed pottqu .. m pcc hoc ftalU lU ,n reditum
tUlt ad JUS commune, &. d ,(cdT"m .lIure Itatutano, non obtlat hu~
iu{modi obi eého. cum pcr ho.: ftJllIlUm li ( illi dcr0gatu m. pra'terca
ti hac ratlOne .cxcludc remu r [orores;lb Col partc pcr Ir atres adhuc vi.
uos, qU.ire ctlalD n o n eli c1udercntur à tora Ir,ltr IS manui ("cee/stone
falua CIS folum let\ium a ~ quod i~men nc~ !ex, nec ratIO pat ' lur ' oon
COlm JO collatcrallbus vlm obtlllet tlaturum pr;r ccdens. f Jciunt ea,
q ua: lraduntur à B,m olo':"ngel. & aclljs in J. h Jedes mei, § . cum ild ,
ad Ircl>elL v bHhcunt, 'luod qu_ndo duo lunt If) ftit U Il. & t;' cil f.,él ,t
fui;)l1lt utÎo per fideicommdlùm,tunc voo mor.luo • tidtlcun ,:ni tl\1Il1
debolur [u.bit.Huto , non eft autcm cxpcét.;nJJ mors VITl lilq Ut ,
legefinJll. ~. tillUm, de IcgatlS fccundo. 1. Luciu s, :. C',cI .• eI fie.
bel !. vt Inllituo Titium, & Pamphlium ,& fi ipfi mo rtaneu r fine
hbcflS , fubHJluO CalUm : vno ex mfiituIIS mortuo fine h bcr is
~nultatul' fubftllutus ad fideicommilfum, non autem coh~res. '
' ta 10 caru propofi[O : dicit fiatutum, <Juod filijs ma{culis clecedcnttbus, nullis reliélis liberis mafcullS , habeant (orores pr.rcipuam eam port1~ncm,ex qua exc/u{x fuerunt prXtexlU prx cedcntis
!tatut!, ho c cH ft morcremur tine libel'is mafculis: quç verba,inJu'
cunt c.ompendlGfam, qua: conf/net fideicommiifariam vt per B. rt.
10 l. centu rtQ ,çollum .peoult,ma. de vulgo cr~o habe~t hun e [enfum, vt li r; lOn at ur v nus marculus , [orores prxcipuam holbcJnt
cam .q uota m ' . &. pOrtlO nem. ex qua exclufa: (uerunc virture
prZdléh H.ltull, fupe rHltlbus tam fratribus quam (oro ri bus,
M
.1.
n~m
�STAT. ""lO D.
nol m à pHi proced unt difpltlfitio ftat uti,& J ,[poli cio : eH l tor i' I.!i it.
fueriLl d j. §.fi.de man J .~a.not. Blft. poil g, lo.1Il1. J. \.- Je h 1~ 'l U 1b u;
v t iud Ig.l\.lex.conli .clx xxv.?u.v).b b.l) llan: clle ver .!ln .o p .1. j(jl ,~ 1lI
indicant verba pouta JO tcxt.In verfi.quod (orores lalls hll)' n.l~'l vu
tur numero lingulari. voluit ergo, vt il vn us mo r lat u r ex. malculls,
forores partemamdram recupereot:quamuls ante dl xent hlllS maCcu
l is deeedentibus,in numeroplurah . ~am op lOlonem fi (e<;luamur,
male conluluit Bcrtrand.in quadolm c.lula lntt r Clues Arclaten!eS,ltl
fubieaosltatuto,in confi.cxlv .lib.j.vbi la te di(put auit,an per pr ~' ce
dens lhtutum forores exdudantur,à fuccefsloge fratfls,& concludlt
C]uodnon,{ed ~x xquofuccedunt.Contra quam opi nlOnem,qU JlIl
u is fa:p e fuent ludlcatum:tamen Id pute accldllle, qUia non fUit b~ c
quzlho in cotrouerliam deduaa,neque petltum ab llS,qUI frams llle
cefsionem petierunt.non calm fUIt p l oduaum hoc it,,[Ut~m , quo~
[cre ab omnibùs ignoratur,& mente:non poteH eOlm cil,. h. bcnlue
tiJ,e um in archiu is regiis abditum haam us latuent, nunc tandem JO
publicum exeat Qu", cau [a tacit,vt n o lit abrogaturn,nequ e alta, gue;
in d ia is archiuis fi,nt,nunguam typlS mandata.FaelUnl euam ea,qu't
rraduntu rà gL v lr.in e. v lt.de conlue.:" bl uadit quç fim nccdlana, an
tcguam kgi,& lb cu to dcrogetur, v bl I\.bb.&.a~I ..t10aOr.1Il !. omn~s
po p ul i.dt. !Ull.~ iure: A lex .c~n li . exxxIJ.nu.l1J.1Il1. hb. J eum mu lus
31iis tr. d ltls In.mfiDitlS locls.~eeunda qu"'(ho eft, an mo rtuO mafcu10 reiiCl is [ol ulD filJ 3bus, habeat locii hoc fiatutum . Vldetur dlcendi; ,, ~ <. d no r,:yuod v ldetur coll1gi ex verbisltaIUt1: nam ji princeps
4
'1
h
.
hoc volu .!Tct ,rd po ndIflèt,quoJ eo ca[uadueniente,tehquuill . ucJl
tatiSde ue ni at.!d ci us fi llas,f.aa detraaione à [oron bus:fed qUIa non
expre(SIl, v iJetur Ce retulilTead ius commune,lecundum quod prHDa
caufa ell: ddcendentium,authen.in (ucce(slOne.C.de fUIS & leg. rian :
fenten tiam fi feq tJ amur,re!punfio principisreferetur ad petita,& partiu m fup plicano nem, vt de iure eil faeiendUID,c.imer dlkaos, }. czee
r os, v b i BJl.in fi .de fid.inll:ru.!.fi defen[or. §.qui interrogat us.de l~ter
roga .aa.Dcc.conli. xxx iij.& confi. ccclxxii). Nam mens, & volutas
fupplicantium fuit, vt fil,", admittantur ad partem,ex qua exclu ez fue
runt,li mafculi morerentur fine hçredlbus,& hbens ex [UQ corpore.
.& Iegitirno rn atrimonio procreatls,in verfi .vendrian amourlr,& tr~
palUr daquelt'monde en lautre (enla heres: ou enfants de fon P'rQprl
çors,& Icgitirné mariage:ecec hicnulla [unt verba,ex qUlbus colllgatur,quod gentes triuill itatuUID [upplicantes v(;jluennt pnuare fiham
{ra trIS,
cl
ET
DE CL A RAT .
51!
fr Jtris,h "redit.lte par ris fui, [cd folum voluerunt, habere locum hoc
fi .l turum,li tlne Itberis moreretur fillUs IJlafcu lus: hberorurn vero ap '
pell.tio ne tam malculi,'luam (oeminç wntinétur,l.iilita qUIS,JO pnll'
de teJl:.!mcntdf i .. tudihorum arpellatlone(altlex) contlncntur fih.e,
!.Ii It .. [criptu m,de Icg.iJ. Dec.confi.ccccccvij. numero xii) Id dedar.lt ctiam verburn,enfants,pofitum JO rexru,quo nolho IdlOmate pro
uinClali lisndicamustam ma[culos,quam fœminas. Pro hac opinlOnc
fa eit conlJllUm Dec.cccX.v bllate dllp'Jtdt,an amlta exclu!a per ilatu
tum,cxclùdaeur ab h .rreditate fratris defunai,reliél:a filia,& condu·
dit quod cxduditUf amitta,admittitur filia:quia tunc agitur de fuccef
lione fratris,cui dcfcenoentes debc;nt prImo [uccedere d.authen.in (uc
ce(s ione.C.dc leg iti.hxre.Ex quibus videturfequi, quod extante filia
tilt] ma(cul i,non habeat Jocum hoc Ilatutum.
Huic opinion i obltant ea, quç[upradifta [unt'quodcelTat cauCa ftatu
ti in fœOl iOls,ergo debet habere locum hoc [ecundum ftatutum . Secundo valde vrgent verba principis pofita in refponlionc,lO verfi.Dc
cedcntibus fine hberis molÎcu lis:certum autem eft,quod Itatuta,&. re[
cripta [unt intclligend.l fecundum eorum inrentionem, lnnoe.in c.cu
ecclefiall:ic:r,dc exccp.nu . ij.c.d ilcao.de verb .ligoi. intentlOnem auté
& voluntatem princeps declarauit in refponfione, cùm dlXlt fine 11beris ma[clllis:nulltbl enim repefltur,quod m,,[culorum appdlatione compr~hendJlltu r fc:c minç, Abb .in conIiLxxxvJ.nu.ij.hbr.j .relatuS à pec.conli.clv. nu me.ij.in fi . & conli.cxciij. nume.j. r.atio cft, ait
Abb .quia maCculus,& foemina (unt correlatiua,ergo vnum non po .
telt e1Tc,quod ell ahud:(unt eeum contraria,licut maritus & vxor:leu
vt dialetric. dlCunt,oppolila relatiuc.ltol q ue per hanc ratlontm, fi J tu
tum habcbitloc um.fi moriatur filius makulus relj(~'os [01 li fi l1Jbus.
Adde qüo:l h.Ec opinin vld etur conuenire vOluntatl p,ltris defun[ri,
& raclOni naturali: nam pollguam per hoc fiatutum (Vt (<<pe dl a um
fult )redltur ad ius commune, vlnulla habcatur ratio przLcuenw Ila
luu:voluntas autem patcis effet, fi viueret,vt potius filta,quam ncpus
fuccederet:.d hoc enlm lmpelhmur natura, & quodâmodo raplmur.
PrIma OplOlO conuenlt dl[politioni iuris commuOlS ' [ecunda ver biS
ftatut i.
Diau'm cil. de [uccc[sione patris,& fratris,quando [cilicet fratrcS,3ut
forores elluecedunt,quld fi fihj fratris,aut forons Cucccd'um pa truo , 5
non fuperillee altero patruo,an [uccedant in Il:irpes aut Der caplta:
quor: quzftio ~ aide dubia eft,pro ':' traque parte habe~s doaores gra~ 3
uifSlmos
�Ho
STA.T.~I ODI F.
DECl. D V P fi .& C.
"'f
ex §. reliqu um.in auth.de nzreJ.ab IOlcfi.ex t ~ius in ,e1kêt u JppJre b,tre(ponfi 0 ad iura (uprJ JJleg_ta. Erg o JO d . ~ r !Jquum.tr.Ct.ll lm ·
perator de fu cce1s tOne w ll.lter"h, qUlnJo [CJIJcct fi ll) frJtrls lut cc:·
dune patruo,vnà Lum alcero p~truo, quo cafu deCldlcur, yuod nepotes ex (racre, cum altero frJtre,ruccedum patruo per filrpes non pCT
cdpita.in j.fi vero neque:locjuicur generaltter in omni [u,ce/slunc ex
Laere,in qua [u ccedunt per capIta ~ culu(modl cft ca, J e qu~ nunc: "~I
cur.ex vcrbisd,éb .\ .Ji vero,co lhgltur e!felS [en(us'Jll vnlle.lJtul JIx imus:nam anter Vt di x I) luqueb.ltur, quando palruus, &. lill) (LW Ù
luccedunc pa[ru o:ergo in a!t:s .<juando Don adeil patruus, luccedunt
per eJpica:hlc mihi videtur verus renfus,fi bene infpiciamus, Non be
ne ergo rc(pii.ietur ad cont rJTla per §.Ji i~itur dcfu nél:us neque, v er.Ji
auté defundo.eo .lnJUlh .de h;l:rc .ab ime.vr dicit refpo nden Benr.1n
d Iél:O confi.clxv .nam Ibl 10qllituT lm per.quando frates def unéb,luccedunt eum liliis alterius fratrls pr~defunéti.in JimJlI eaufa .0nlO'luit Dec confi .; 1 & in mult is fimil,bus. vbi aic.patruum,& filios tra.
tris fucccdere per /l lrpes. [c aque pro hac opinJOne,cùm Jim lege; ex ·
prerrc,auttor itas g lofl & doCtorum,non ell eurandum.quld "Il) knu ant,l. anctll ... . vbî B"ld in ilj ·nota.C.de fun.& qu.muls altcra fit tÔ
munis,non cfl tam en cùm iu d lcijs {eruandd:narndott ores /d:pe ,mltâ
tur au es , qlli a qU -l ndo vn a voLlt , cam ali&: (c'luuntur, ellam li 10
deceriorem parc em rapiamur,vt crad,t D CL.co nfi.cccclx).x). [Ju meT.
xi,,& conii cccexcilij.nu.x itl,.& confi.ccco,:C1x .nume ,Xlj l<.cbu/f.1O
procrm.in ordina.Reg g!.v .nurne. lx:o q. [equllur b.lne o ptnJOnem,
quam Ha con cil iac eurn luperi ote, v t prima fic y e rol .11 {U ClCd.U1l lilij
fratns eum pa truo :fecunda etiarn vera,qu.mdo .6lij franis fulùm lue
cedunq:>atruo.ponit duo .refia pronunciata LutetIa:. qu:roJtur:r,&
:r<J ultan conuen;t:nam veri!'si m ile eft fec undum nawram , pat l uum
d â unétum volu llfe , fua m h:rrcdi tatem ex a:quo ad omnes fil ios fra;trum perueni re:i n cafu fuper iore contranum eil:quia rupertil adhu c
frater,quem vldetur rnagis ama{fe,q uàm nepotes ex (racre, quantu m
addJUtfiooem fuorum bonorum ,v t is locum vnum obtine. c: nepo_
tes vero JO loeum patris intrent & luc(edanr tanquam fi IS viueret.
Editl,c; loy pcrpctudlr rur ,,, ArUdr; faitl" r.r Irr gm' de Iroi, r/lot", ou p'''' de
rrou,mct . -Conar •• nt "IHlulion d, beRai!.po"r roi[on de l. bquid.lion d. fr/l ltl,
crorfTt""nt.cr tout profid. prourn.nt d'ictluy .Elrombirnon {cr. tfllH p.yer 10111 l"
on' pour br~t .EI du Irglll""r. err.ppl'm,nt d'i"ll" .ir.ifon de cinq pour rfnl:m(mlblc de l'tnt,;,trnmlrnt,cr obrrr ....cr d',," /T.tut {.it< ru, 10condull' dd ·,.ur des
,no.lm,. Pub!le au ['.rl'ment d"dltl P'" ,le win/i.fme iour d'oé/obr. IÎ '\- 7.
M 4- Henry
ET
UlCsimos,&: g lo{fJS variantes.Communis opinio c(~,Tt fuccedant pcr
lh rpes ,no n per c..tpica,quJ! fequitur glolla ln S. fi Jg itur dcfuoétusnc_
q ue ,lo v crb.lralres.in authen.de h.ued.qux ab iOlcll. vb i Colm (eqlli.
• [Uf BJr t. idcm Blrtolus in Li).§. h;l:reditas,de fUIS,&. lcgit.hncd. euro
~lll s t raJms ab A lex.conLi.lv.nume. v.lib.iii j.vbi lv1 olm .haoe l:q ui.
cur o p lnlOocm , refonq ue alios ita tencntes , pufen im T ir . q uellus
qUIJn u cde retraél:.§.x).glo.xij.tn eonfuc tu .Biturl . infir'.ltO! .. Hegat
pro hac Dp I. vc ea. o!1édat eommunem:idem teOel Be rtran.codi. ij.nu.
Ij.li b ro ).co nfil.clxv .. lit ro fecu ndo. confillo cVl .l, b. pj . G Uld.Pap.
q .cx xxiiJ j v b i J i.: ie [ccu n JG h~ n c opi n ionem fu df.: l ' è l,:JeC! . . Co era
ri ;! op ln. 11l ult i fcqmm l ur poft ,,\ 7. 0 .&. glo. ID ver.l uper rc Ices.& ln ver.
in cap lla.ln J.h o,: cc ' a. mftttu ca de kglt Jgn at o .[u cc ~ !i i o n e. plu, es al
le?,at T ir ~q 'jd i n loen lupr a eitdto .&. Z aLn c · VI ) .lbr.J.r cfpon. vbl
mult is rat lOnt b l.o s cor.fi rmat hanl 0Flo lo nem , & rcrpo nJe c lis, qu:r
in contrar ium d ic u nt ur à J l)Cto r 10 . l-go p ute. h;.r;c o p ll1 ionem elfe
vcri fsim~m, npol e qua: nltatur mcltu r , b u, r~[ i O E ! b us, & 1eglbus exprefsls:co mrdnam vero ~ ver liaI t r e m u Cl (s ,.n "rn . qu ~ {olos pru fe habCdt Interpretes,& leges ln Jrg umenr . T exL d t cr go exprelfus . pro
hac vltima opiOl.ln dIa. hoc cCl. m gljod li vel, mus di cere, eum tex.
crr~ ambiguum,refer.lmus Theophtl. p.rJphrai1:em, q ui nobis eum
locu m plaoum facla[ , CUJUS vcrba h.rc fUH, Q.t,1od"ut cm dieitur
in cap ita,Jie imelilgendum dl. " elue l,e Uenl! , vc int,fiatus mo rerer,re
li étls frauis, & for or is,iam tune mo rtuorurn li 1iis:fed fr ams quidem
erdnt tceS,aut quatuor,lorortS vero vnus , auc du o : non cll di cchdum
filt ùs [orom d,mldidm panem,& filtes fratm .dcer'l1I dimidiam aeceplUros, veru m in capita fiet diuilÎo. ECle ratis declaratur , h unc elfe
fenru m l mperatoris à Theophll. cui in pnmis,fi credendum Jit interpre.ubus,6des dl ~dh l bendJ , qu i fuit v nus ex cocnpofitonbus,& com
pllatortbus,quem cr edendum efi,!ciutfle prinClpis voluntatem. eum
Ji viddleDl I),qui cont rar i~m OplniOnem [unt (equU!i, T heoFh ilo for
tarre adhc.lil1en c,quem nô legi allegatum ab iis,'1uos v idi.Pro hac op i
n ione dl item te xt.expretTus in 1.1).§.hzredll's. de fuis , & leglci, V! fi
_ (aie !ex) fratres hdbui, vd duos patruos, & vnus ~ x hls VDum !ilium,
alius duos reliqui! ,ha:redltas mea in tres partes d i uldctur:ell eliam ex
pre{]usrex t.in !.lex duodccim tabularum .in li .C.de leg.ha:red,in q ui
b us loCls di citur, q uod filtj fratris , .lut fororis,fuccedun c pat ruo pcr
cap it a. ~a: iu ra put at Bar.in d.§.hzredltas.cor rJgi per aut n.ceilàn te:
C . coJ~dc legic.~.( redL Tamen ea .luth. non obilat qua: .ddumpta ea
rx §,
•
�DE. L A LI ~ 1 DAi. &c.
Emy par la grace de Dieu R.oyde France,
Conte de Proûence, Forcalquler,& terres
adiacentes, a tous ceux, qui ces pre{enres
lettres verront, Calm. Comme le llndrc,& de
~~~~~ letYué des gés des tr"<;,is Eftats de noz p.l ys, &
Conté dudrél: Pr~uéce :euft des le dix{eptie{mc de lanuier,
Mil cinq cés quarante quatre, prefente ~ noltre tretcher, &
treshonoré Seigneur, & Pere le R.oy Fra,coys der?rcr dece,
Dieu ab[olue:& auxgés de [on co[er! pnue, certallls
d e,que
, ' d
.
.
articles tend ans à fin: que pour obuier a 1a LIe nIf au~ gras,
& immortdz Procés, qui [e (ont meuz par le p:lfse entre
r. bieél:z dudiét pays, à tre(tYrans,
& lOcroyable.s fralZ!
Ies.u
b
1:
d
' l·
trauaulx,& de{pences,quandrl à efte gue! 101.1 e relll(u~o
de beftail, pour rai{on de la Irqu idatlon ~u ft Lllél, crOll ement, & tom autre profia proucnant d1celuy. Son bon
laifirfult pourle bren dudrét pays, ordonne: {ur ce telle,
G certaine reigle, & prouillon, gue lacho!e ne rombaft
lus en controuer[e,& different. Et [emblablement {ur les
fegitimes, & {upplement
p1mr elhe payables en
biens ou en argent com ptant a 1el?ébon ' du debte,.
Et aufsi [ur J' cntretenement de 1ordon nance farête JUdiél: pay' par feu Rene de Cecilie, pour le con~uia des
eaues des Moulins. Et que ladrél:e ordonnanC"e na ye hw
feulement es foulfez dc[diéts moulins: m.1.1S au Si cs (;[clu[es & leuées d'ièeux, ainG que le contienn ent plus a111plc~
ment le[diél:s articles. Sur le{guelz au~oit fcu nop:re~ra SCI
gneur, & pere en [ondla coureil priue, ordonne, qu 1Ceu~x:
articles [eroient renuoyez au gens de la court de parlem et
dudiél: Prouence,pour iceulxveoir,&entendre,No!l~e procureurgeneral enladi~e c~urtappellé,& ouy.Et fal~e~,~
1
r
d'IC:~I,les,
DES
FRVrTZ
97
&c;
1er;&enuoyër leur aduis a fin d'en e!l:re apres ordonné ain.
fi que de rai{on:ce que les gens de no!l:rediéte court auoiét
f.'lia. Et noftrediél: procureûr general ouy, bailler leur aduis desle dixie{me iour de Iuin Mil cinq 'cent quarante
cinq. Depuis lequel temps le~ia, Syn,dic p :mr les autr~s
grars,& importams affaires 'lu Il a eu a pO ll r(uyure~ [olItJ
citer,& demesler pour le blé.dudiEt: pays, n'a peu vacquer
â la pour{llyte dudia :tff:tire iu[gues pre{ent, qui s'eft retiré par deuers nous. Et nousà fupp1iéJ ®uis vouloir faire veoirJe[diéh articles & adllis cyattachez [ou bs le contres"éc:l de nofire chancellerie,par les gens denolhe con[eil
priué, pour a pres ordonner [ur ce telle prouiGon que verrom rar{onnable,& nece{[,ire, pour la pacificatiéi dc{diéŒ
diŒ rent2.,& 1 cp os de n o2. {ubieélz.
ScaUOIr farlo ns, qu'apres au oi r (aia veoir lefdiél:s arti~
des, & aduis par le s gens de noltredi-él: con{cil priué ,& gue
les cho{es'bicll,& ·meuremem entendues,& dirigées,le co n
tenu en l'aduis,des gens de noftrediél:e court s'eft trouué
grandem ent vrile,commode,&profit:tble pour le bien dudia pays,repos,& vtiliré des manams& habitans a'lceluy~
AUQns -pa.tJ~ deliberation des gens de noltrediél: con{c:t1
priué, & fi.l y uantJaduis des g ens de noftredjél:e COUrt.
Dia, ltatli é , & ordonné·: diro ns, ltatuon s,& ordon non.
par ediél:, ltatut, & ord?nnanceirreuocable,ce que s'en[uyt,
a
'Combien on frrd Itnu pdyrrpOUr cbdcune 6tfit,
touur
ICI
atmùr.
Premier chef.
N
'C'<:!l:aJt
�~8
CO M BlE NON SE R A
TE,N V P A Y ER &/:;
'EftailàuQlr que quant au premier chef, qui touche &
,
concerner la relbtution dudiét beltail ' 0& liquidation
au rrulc'l, croiflèment, & tout autre profia d'Icduy, C~UlG
qui feront d' orefnauant condamnez à la rellimtlOn deC
'dlcts fruiétz, croiJTemcnt, & àutre~ profiétz [ufdléh, [ctant tenuz four chacune année de laùiae rethwtlon. .J
Pour chacun. cheual & iu ment de nouppeau,& foulliitz
hledz vn ponant l'aucre vmgtquatre lolL. tOurnois.
Pour cl acun bœuf, & vadl,c de trouppeau diX huiét
[017. tournOIS.
Pour chacun A[ne,& Afndfe de trouppeau,oufuyuant
il:duy, neudolz tournoIS.
Pour chacun fourceau,tant masle ql1..! femelle, cinq
G:>1z tournois.
POLIr chacune, brebis l; & mouton deux- folz,
tour-- .....
tEGITIM! PAY! &f.
Le capital defdiétz mere & peritz venant â iëll:ièütion.
quant au protiét de~ Iumentz, Cheuaulx, Mullets, & Mul-
E;9
C
r
--'
-,
les"A(nes,& A(neffes abaflz:& Bœuf, & Vaches de labourage, & Befles de [elle de~dic:z à louaige, à rai[on de huiét
pour cent, ayant e[gard Il la valleur, & friS dela befte. Et ,
pourchawnemai[on demou[cheàmic ) vn[ol tournois
par an-:-Etla ou feroit <jueltion de violente interception
dol, & fraude, ou male foy, nous voulons,que les dc:bteur;
foyent teouz pa~er au double de ce que dellùs, re[pc:étiuement quant audlét profiét, frUla & croiffement &: 1
. 1fi l
'
J
e capua Imp ement: & [ans preiudice d'autre amende
..
Il
,ou
punItIon corp~r~ _ ~ ~ ~u pe~uniaire • ainli que Je cas le
~equerra.
0
-
•
~
,Q.!le les Icgitimer C' {upplclllent d'i~e~" , fc pourront l'ocr en biens, ou en 4Tgellf
"ml' t4nt, ~ 1tlréhondu drbiteur .
'
~
noys ~
Pour chacune oefte chaureune,. tant fem..:lIe que nule" deux [olz tOumoys.
. ' -' .
~,
Et tout ce que deflLls quant au beftail gros de trouppeau;
&: pourceaulx de deux ans en (us & du beLhil menu d'vn
anen [us: & quant au belhIl m':I1U eltam civn an"'f & au
defloubz, hors toutesfols du laid )'& nliimdle de ,la. m ere,'
a.compter àrai[onde trois bettes pour deux:& etUtz à la,;
diéte mamelle compter auec la,mere {jus, aucun profiél.
Lecapiul tout::sf:)!> de[dlch mere,& petltz venam à. rdH
4lrion. Et quant au gros belhillù[èüc1 d e [rouppeau, ~,
p,ourceaulx eltantz de deux ans & au d:fI'ùubl;lulque~ i vu.
~n! à compter quatre pour trois : & d' vn an au de11 oub z.,
wlques a hx mÙyb,trOls pour deux. Et de fix mois au der,
10ubz comptts auc:;c la l'Ilele [ans rcndr,c aue,ur: prona.
J..e ~ap..l
Deuxiefme chef.
,ETdrOlél:
quant au fe~ond chef, canee rnant le payement du
de legmme, [upplc:ment d'icelle. Auons [em&
blablemét diét,natué,& ordonné: dirons. ftatuos,& ordonons, que en tou t ou fera deiie ladiéte legitime ou (lup , J
m ent cl" Ice Il e, In
. d'Irreremment
Ir
P efera à. l'option «' & eJeéti
bou en a
on a
-fidu dc:bteur,&
l hc:ritierde la payer cn bic:ns ,r~nt,
n~n que e,pere,ou al;tre teftateur en ayt autrement dlC b '
pose quant a la qualite dudiét payement: & la ou Iediél:
tay;ment[~ra falét en argent, (cra le: debteur tenu payer
es UUlétZ
cl Icelle leo-itime,ou
[upplcment, reGl)en.1"
'f( cl'
c
\..l uemet,
ara: on ecm~pourcent ayant e[garcl au capitaldudlét
arget deu pour Icelle.Et depUIS l~ téPi du deces , &t·re fipas d e
N z.
cduy
o
o
�LAC 0 N D VIT E.
100
DES
celluy des biens &[uccefsiol1s du quel feraqueltiori:
E
.......-----ra
Fabry.
Articles.
10'
Articles,& aduis de la court mentionéz es prece
dentes lettl'es.man dez au Roy.
Q!!<lrl~4M f~ia dlldia pJïr fiiT 1. cond~iae de l'e4ue der /fIoli"s dura lieu.
T au regard du tlers & d ernie t chef,touchant la diél:è
-condulde d' eaue, fer a p ermis à vn ch aCcun ayant
droia, & faculte de m o ulins & eng ins,de co nduire lefdiéteseau x,fai re fou fl~s,leué.::s,&. reclu[es par les proprietez
de fes vOIGns &o u [êra conuen able , en payant tOutesfois
l'mterdh d s p,utie5,es f6dz & proprierez defqu elles [e fe
ront lerëhaes leuées, & fo uflèz. Er ce n o le ullement es mou _
llns à bledz,mais a uisi en ro us. autr e~ eng l ns.
.Si d o nnons en m âde m enr,par ce[m eCrn es pre(entes anOZ
a m ez,& feaulx les gés ten as noftre dlét e court de l? le mét de
Prou éce,q ceft uy nolhe prefent_EdLét,ftatut,& ordon ace,
ilzfacét lire,publier, & enregiftrer es_reg!!tr_es de noftre di
éte courr,.& icelluy entreti.ennér gardét, & ob[eruét, & fa
cent entretenir,garder,& ob[eruer inuiolablement, [ans al
lef,ne (ouffrir qu'tl {oit allé au contraire,en quelque manie
re que c:: Coit. Car tel eft noll:replaHiLN o nobflant quelco
gues ordonances, vs, m andements ou dd fenfes â ce contraires. En te[moing de q uoy n ous a uons à ces pre fentes
fai él mettre noflre Ceel.D onné à [ainét Germ ain. en .Laye
levingtieCme iou r. d e_May.t' an.de grace mil cinq cen qua
nt d ept. Et d e l1.0 flr e.reg ne le premier..
Pa r le
Roy Comte de Prouence. D e Laubefpine .Leues,& pu-,
bhées, & enregiflrées, l' adLLO.cat generaLduRoy en ab[en
ce du pro cureur prefem ,& n'empefchant,A Aix en Pa.r1e-,
mem k vingtieiin e d'Oaobre,mil cinq cens quar ante~
[ept.
_
.
EA vX .
E·xtraiél: des regi{\rcs de Parlcm , nt.
Eup:trla courtla requerteà elle pre[entée parles pro'
cureurs du prc[enc païs d e Prouence,tend:tnt à fin, de
oaîlleraduis [LI[ cercain e a Lltre requefl::e,articles & rem onflranc es fli 6b::s par les dd ~g ués d es gens des tro is Eltatz du
dta p ays,pre(entéesau R oy pour en auoir auth:ori[ation:
afin d e pourueolr [ur les qu ell:ious & proces qui [e peuuent
mOUUOlr en cas de re!btution de beH:ail, pClU( rai[on d e la
liquidation du fm iel , c roi{L m e nt & tout -profi ':\:" prouen :l.l1t dud iét b e!taLl. Etaufsi q ue !(:s legltim-es, & fupple-'
m ét d'icelles Ce pui (fent payee en biens,ou en arge nt com~
ptant.à l' eleétion d u d ebre u r.Et pare dl ~ m e nc qu e lellatut,
& ordonnance faitre aud iét pays flJr la conduite d es eaux
des moulins, aye lieu n o n [eullement es fou(fes des m o ulins,ains aufsi es reclufcs,&I euéesd' lceulx. Veu aufs i l'appOll1é1:ement falGt par le dIa SeIgneur au pied d e(di6tz ar
ticles,& reque.fle, conr,e nant-renuoy ila dléte court'po ur
y donner adU1S appelle le procureu r·gcneral dudiét Scigneur . La rcCponce & conduGon dudiét procureur-gene_
raI, le dire des procureurs dudiét païs faiét par deu;nt les
commiffaires [ur ce d epLltéz (ur la decLiration; & interpre
tanon_dcfdlétZ arudes,& ouy le raport ·defdiél:z commif- f:1ires .
.
_.J
V
r
Ladiaecourt cfl d'~duis,que-quand-al1 premier ch eféon ':-ccrnant ,la ,hqu:tdatlon dudi.:.t fruit -, croj{fcment,& tout
l?rol1fiœ~~di6t ~efiaille Roy (~ ~el.efifon.bOl1. plaifu;}doit
N 3
ordon
�1.01
LA Dvn.
ordonner, que toutes les ~nnées lez condamnéz d'ore(na~
uant à la refritution de{dlél:z frultl, crOl{fementZ, & teu,
proufiéh feront [enuz.payer pour cll~{cun cheua~) & iu-.
ment de trouppeau & foullants bIedz 1un portant 1aultre,!
vingt quatre folz tournoys.
'
.
Pour cha{cun beuf,& va.che de tfopDeau diX & hUlé\: folz
.tournOlS.
Pour cha[cun a{oe,& aneiTe de tfouppeau ou {uiuam iceIuy neuf[olz tournois.
Pour cda{cun pourceau tant masle que femelle cinq [ol~
tournOIS.
Pour cha{cune brebis,& mouton deux [olz tournois.
Pour cha[cune befrechaureune tat femelle, que masle,~e~x
folz tournois.
Et le toutce que deiI"us,quant au bellail gros du troppeau,
_&pourceaulx de deux ans en {us,& du befrail menu d'un
_an.en {us.Et quant au befrai! menu efrant d'un an, & deC-,
foubz, hors toutesfois de laitl:, & mamelle de la mereà co-;
pted rai{on de trois befrcs pour deux. Eteframsà la ditl:e
·m amelle,comptes auec la mere [ans aucun profitl:,le capital toutesfois de{ditl:es mere & petitz venant a refhtutlon.
Et quant.augros befrail [u{ditl: de: tropeau , & pourcea ulx
efrans de deme ans, & au de{foubz lU[ques à vu an, à com.pter quatre pour tmjs,& de vn an au de{foubs iu[ques a.
fix moys tLOyS pour deux. Et de Gx mois au ddloubz
.comptez auec la. mere fans rendre aucun profit. Le capital de[ditl:z mereJ & petitz venant en refrirution. Et guant
.au profitl: des iumentz,cheuaulx,mulletz,& mulles,:t[nes,
.f,c afne{fes a bafrz. & beufz & vaches de labouraige, & beft!:5 de [dIe defdiez a louage, à raifon de: huitl: pour cem,
4lyant
D! LAC 0 V R T.
tOJ
ayât e[gard a la valeur,& pris de la bdle.' Et pom c:hafcun.c-_
malfon de mouche a mit:! vn [01 tournoü par an. Et la Olt
dicroit quefrlo Je violéte intcrceptio,dol & fraulde,ou ma
Iefoy,les debtcuH feront tenus payer au double de cc que
deflus rct1pethuement quat audltl: profitl,frUlct & croiUèmem, & k capItal iimplemcnt ~ & Lans preiuruce d' aultre ,
amende,ou pUl1mon corporellc,ou peclllll,urc,amG que IC.
cas le requerra. ~ât au it:cod chefcocernanr le payemcllt
du drOlét de legiume, & fupplement d'icelle J-eLt d'aduis
ladl~e coun,que en tout cas 0\,1 fera deüe ladléte leg;t1mc,
ou [u pplement d'Icelle,indifferément doit dl:re a releébo
du debteur & heririer d'icelle payer cm biens, ou en aro-em
li ~'eft: que le pere, ou allitre tefrateur en ayem autrel~ent
d lp~5é quant a lol. quaLté du payement. Et que la ou le payemet1erol~. faltl: en argent,loit la dItl: debceur tenu Rayer
les frUltl:z d lcelle.legitime,oll (ù pplemem re[petl:lU cment
.a ral[on de cmqpourcét: ayateLgard au capital dudiét argent deu pO~T iccll~~ & depuis lec-emps du deccs d'lccHuy,
des biens, & (llccelllO duquel efr quelho.Et quat au tiers &
,dernier chef,cllia dl~e court d'aduis,que Lait permis a vn
cha[cii a.yant droitl:,ou faculté deIDo.u.tins~cngms,dc co
duire.lef~tél:es eaux,,faire fouflèz,leuécs,& reclulè:s par tes
propri~~ez des vOlLms,& ou fera couen<lbleenpayam toutestols 1Intcre1l::4des par~ics es fondz,& propnète~ de[quel
les [e feront le[dlfres leuces,&fou{fcz. Ee-cenon kullem ét
cs moultns a bled,ainsen tous autres cngms.Faiél: a fux.en
Parl::m enr,le J..iour de luin.La.nM.D.XL V. Collation el1fàié1:c. ,
BoilToni.
Epitom ••
~, SI.I",-IIIII~"jit:' ~.atlllo.lT"og~o["n~e {tPJTwr_Jirie (Nptrjoris dutloritm.
N . 4..
.1..
Statucunl
r
,
�,
DE _ LEGITIMA
~ Statlitum cf! iUf commundir ,'lui co ut~nt.ur.
3 Hoc fla tutum cf! contra dil po{itto.ncm ,u~, r.
4- Legitirnam petit filiuff~ rubf!~"tla p.tm.
5 Lcgittm a ro!uitur in Don/l ,!"aloGrtb~r.
.
{; Vgitima de iure 11011 r~ciplt onur ~t rn pecunla ro!ualur.
Legitima du.ndo [umltur de kgatlf.
. 'r.
.. ' r.l't ur.confidtratur dU.t
bona hab uit dcrunaur
lempore mortlf, nt/I
87 Lrgltrrnacum)o.ul
~
/'
in donation/bur rnofficloflr.
.
. Ltgitimt augetur auélir (ac.llat/buf.
. r ·h
.
9
.
d
b if da" potcf! permitWllc !cgr,b.eYCStUnlucr)a!tr .trrdl pd'fa
10 prrIClu'!'d,q~o p.rao donduod e~ tcml'~re
d«O l'rO!l/clld. efl !cgitimA,tlon quod(rat
tte" lITt, 4o ltl4r 1 U ) l
I~
, '1
temport .nortir parentu.n... . . .
1/
Vtriw inquirenda in uarll rOplntOlllbuf. .
.
" Remmeianr !cgi,int",um i~ram<nto re{titHltllr fi fit enormlr !"'fio.
lJ Legitima non tArdatur in {mélu.
,
10.,.
A
'GLOSSA.
1
.
o
.
~
ptimè collocat~r hodlat~tu po{l duo pr<tceden5Iama~p:lm~
rcferuat ius petedllegnlma, aut CIUS rupplememu. qua 1 r d
quomodo fi t Coluend.l hic decldratur. ~ vd {latutum f"ét um ~ a
fupplLcationem trium Ihtuum : non pOle 0 cnlm fieu lh l ut~ l~ a populo fine fuperio ris auétoritate,l. humanu,C. dc lel(,lb. "~d ' ~U.l:
ideo ~utem voco (lat utum, quia eo Colùm inter alIOS fu.) nos egt
. . 1es, & ad eor.ull1 r;upplttatlOnell1
Gallorum vtuntur proulOcla
.
fi'fi eut
alia efl: conedfum:,quod ill is dicitur iuscommune Bal. In 1. con leu-.
tionis, in fi. C.de bon.que lib. & lbl 10 add.
S ER A A L'O PT ION, aHoc fi atutum, qu emadmo dum &
duo fuperiora, efi c?ntra dirpofitio~em iuris commul}ls. De 1 ure enim filius h~res partlculam rem legttlmam, aut elUS luppl~ruen tu:
ex fubfiantia parentum 1. Comus §. re~lctlonem, C. de Ino . te{la •
Eliguntur au tem mediocria bon a arbltrlo bonI vlfl,not. Ia~ob . de.
Bel. in autho. de refi. & ea qua: par. in prine.ver text. ln §: quao bre:
ù refert Ale x. con[12i.nu,'l.lnh.ltb.r. rattonem reddn lbl Ale .
~~~~:Élius in le~itima e{l creditor,ergo bona potefl: ehgere : n a t~n~c
tiam B.1L POLl'GUII. vtrefert Guid.Pap.q.4B7. Bertr.conf 16.nu l . 1. •
e bl' et iamdicit quodno.nefl: [umenda legitima deGngults onlS,
:1. v
,
.
. . 1
ln peeu[ed de aliquibus. Coger.e .e~go fllium. vt .cCl'p~at eg ltlm a~ fill1 tl es
nia dl addereonus legitimç, contra l.quoma ln prlOr.lbus, od onu:
& in umili céfulult Bertrand.con.c~73. nu :),. llb. J. vbl alt,qu
s
ri
.\.
2.
a
3
4
5
b
--
Impo
SOlVEN. IN l'ECVNIA ,'
n'r
imponi non p~teft le~itimç,vti~ pecu~ia (oluatur, tame~ id intell i.
gitur de onere Impoheo ab homlfie:quod autem àlegc vDJUerCoih,feu
particulari, & lhtuoiria fie:1 non POIS{t~qoD du~ltacur.
1)Jxi de iure communi legttimam (uml de bonIS. (ed an fumatur de le 1
gJtlSdlccndum quoj no,nifi ~rxciofiores res fint legatç :adfcra tantUIU duos gratia breuic3t1S,quilta conCuluenlot,Dcc.coof.sr. num.J.
Bertr .con1.18'1-.nu. 4.llb.4.
EN BlE N S. b Tempùs mOllis dl fpeél:ancIurn, vt fciatur,ex qui.' b
bus bonis petenda,& tumenda' fit legiuma, l.cum quzritur, & iblla(. 1
in j. not.C.de inolt. ceftam. & in auth . nouiCsima.col.j . verf. fccundo
pondero cexc. ibi C.eo.vbi Bal. & alij dicunt cnim, qudd de bonis fo_
lùm, qUi defuoétuç paCsidcbat tépore morcis : debetur hli) legitima.
Exciplunt tamen doétorcs ab h~c regula VDurn caCum: quando parea
tes (ecerunt in vlta i mmcnias,& in o'fflcio[as dODationes:quo cafu,ha_
bcndolctltati:o bonorum dOnatorllm,quamllisea non l'0Csidertnt té.
pore mortis,auth. vnde fi parens,C.d e looff. tetlam.quz auth.corrigit:
d.l.cum quzritur, vcper Bertr. conf s4 .nu.z.llb. '. Q.!!od tamen , ait,
verum elre ,fi bODa polfeif.l tempore morcis non fufficiant ad legitimâ
'omilium tilroru.n·nam fi Catis bonorum Cuppetat, addandam fingu_
lis legitimam. de bonis donatis nihil deducetur:nec Fecurendum eric
ad·tit. de inofE dotib. C. non enim poifunt quer i fil ij,fi eis pater re.
Iinquàt legitimam. Dicunc etiam doaores,qudd faciend .. ell zllima.
tio precij,quod erat,tt mpore mOrllS parenrum, yt in lociS!. allegatis;
& in 1. in roitione la ~ a. C"fl:rcn .& Alex.ad l.falc.
His fic traditis non incom::nodè qu<tritur ~ pater dedit , & aCsignall it __
dotem 6liz, qu, eam accipienspromific nihil amplius pcrcTe, an a1l..
ais f.cult 3 tious pofsie filtaab hzredibus patris petere lsgitimz fup_
plementum. Q!tç quzftio in duas fcinditur partes : nam aut bon a defunét i poft CIUS mortem Cunt ;lUéta" & prçciofiora reddita labore,
opera, & fumptu hzrcdis~ tune Don efl: dubium • quin detrahi debeit.
ill,[umptus,& mcliorationes, vtdicitur in 1. domos .hxreditarias, de
leg. j.cum trib. feq. Aut bona funtauaJ ex tempore,& natura rerum,
aut ex labore,& indullria patris,cum viueret: & Mc verfatur dl!Dcultas: funt enimval'de varij doétorcs Bal. in c. cum M. Ferrarienfis nu.
xv .de conlti~. a.ffirmatiuè condudit. qu6d a\.lais faeulcat ibus.auéta
fit ctiam legitima, & in 1. paétum. C. de collatioDibus in!. quarnuis
,C.di: tideicommif. Caftrcniis in lrgc in ratione. Dumero qu into.
,
0
nr6c;
f
�,
L DOS A PAT.
\
v, di.:. qu id fi in vita., a.d 1 f~IFjd. cum.llijsrelatis à fa(on. in aUth~ti
CJ nu ullSlml. num.:ro.
C,dcinoff. le!lam. Dcc. conf xxvj. qUi la·
t ll lmè JllpUtdt,& ita concludlt in con(cd~ xvii allegat l. iiqu~ndo,
§. j. C.dc If\off teflam.. vbi dicit lmpcrator,quod paélum factum cum
p.ltre (uper lcgilim~,non nocedib)s,quolDInus rolsint 0pPllgnare te
ihmClltuID pateroum, & petere bonoru.n fubl.dlum, vbl Hal. in j.
flOt. d. 1. paélum C. de coll. Comrariam opmionem multi [cquumur
re l.ui à CurrJcnior. conC vk qU.lm iplC (cquitur poil Jacob. Butr. in
d. 1. p. élum: Alex. conrxxix.num.vj.hb.lJj. conf. (VU}. 6{ clxxx).
lib. v. N Îtitur Gurt. rationc.& kg,bus. R.mo hçc efi:quia li fiha pro·
ml {it 01h11 Jmplius petere, & poiler Jeoblig.lult ad dandam dotcm, fi
noo excre ullkn t facuhoilCS ,aut forte fudrent diminutli, non minus
hdbui{fet, quàm promiffum (uerit: ecgo fi fintauélç; non de,bet \>lus
h 1bere: qUlmr.llionem aote Curllum cradLdlt Alex,d·sunLx xix,nu.
v ). hb. li). Lèges a.b co allegat"'- funt,l. cum qua:ritur, C.de inoff. te"
1\am.l etiam.§. vIt. l. Gpatrooum ex debica, §. v le. de bonis hp. qui.
bus <luabus vltimis Ieg,bus dicit, quod totus mundus non refponde.
ret: hancopioioncin lequitur Bertr. conf. clxxiij. nu. xxxv. lIbr. iij.
tamen fibi corurarius prioré rcquitur in coLclxii·nu·i·coo[,dxxxlÎii·
num. ij. lib.i., Qpam ego puto veriorem: qua: hac ratlonc eopfirmatu :-,diélum fuiE ln fiatuto, cX,t.mtihus m~fculis,quod tî.lia dl: luahçres
in pme. libi de iuredebit.) ergo eodern, modo d~be.t ei pradelle aug.mcocu.m ir.l fu.a parte, qucrrudrnodllrn ha:redi vniuerfali in vDiuerla
\ll,redltale, 1. qu~ de wu, de r.ci vend. Item fi. ha:redt partic~lui, vt
, . diétumetl, èn danda quota bonorum) titciue in eiusekdlOnc rem
petere, non autem in arbiuio hçre<l!s vniuerfalis dar,e rem,aut pecu:
ni.un, &ullra( mea feruencia)dublt,uur,an illud augmcntum, 'l.uod efi
cx Fe ipfa, & ex tempore, 'luo· preeia rerum [oient auger~, proul hzrecli pa'tic~fari. in Cua legitima: nam quamuis p~terelu~l qUI petit Icgi.cimJrD, ab- hine trigmea , fortaJIc , ano05. dec.eJIcrit, Jabicur ci
Runc qUOta de l;,onis, quç pofs.idebat tempore-monis, nOQ autem pccuni., d.§. repktio-ncm. NC'1ue obftat ,. quùd fut afilmatio pr"eij,
~uodcrat tempore mortis: non e.nim ad eum finem tita:ftlmauo,
vt prcciurn de~ur ,ced vt (cÏ4tllr, q.ux fit quota bOPQrum, q!J'" dan.- .
.da ell: 'pro. legieirM :. oam.!?ropecrea inuenta cft peeun.ia. , vt pel'
,c am n.1t :rqil" litas 'l',antlwis ,. ita dlcit lurifc. in lege prima.de
conte .emptiolh Anftote!. Lbro quarto: c~i.~o~. capit~o pri:oi~
o..
•
SOLVEN. IN PECVNIA;
~:
6{ ibi Iatius Eufir.ltius eius intcI'pres.
fit itaque adlimatio
norum, qua:erat lempore mortis, vt metiamur pcr pecuniam, qUI:
fic tueura quoca bonorum ,non aUlem vt demus pecuniaru. ~am'
'luot.lm U vendat hxrcs paruculans, vendet ea z ltimatione , & prcCIO, quod nunc eft, non quod (Ult tempore mortis. Ex qUI bus al"
paret >augmentum prodcITc ha:redl p.irucularil, qucmadmodum &
vmùerfalJ.
Ergoprecium, quod nunc'
ddb,itur 'ha:redi partieulari petcntÎ
leglUmam, vt de Lure fdCJendum dIe con fiat ex lupra dlétis.
10
Ncque concradJclt hoc fiatutum: nam , 01h11 nOUI pf~cerea addit,
mfi quod vult , e{fe ID cleétlOl1e h~redis vniuer/Jlu d.ue aut rem
.lut pecumam, de tempore vero reliqult ddpofitioni iuris commu:
DlS~ vult autem ius commune, vt preclum fucced4t 10co rCl,!. Labeo.
&SabIDus, §. item fidominus,de verb . tigolti. vbl glo.& in lcge.
Imperator f §. v!t.de leg. fecund. B.nolus & alij 10 1. {ecundol. C.li
~nus ex plunb. I. fi & rem. in fih. de pc c. hzrcd. vbi Boirtolus dlcit
lioc babe~e 10cum in iudicijs vOluerl.l!Lbus, vt ell: do" h~redltas:
pecuhum, ha:c exempla ponlt loannes de 1'1.1(. in lege pnma. verfic. & lic res.ddca/hen. pecul. C. IIbro duodecimo. CUO! ergo tilius
petcns IegltJmam, l'etat ha;rcdlldtem l & fic IUdlCIO vniuerlalJ aga t,
âtbet preclUID loco rel luccedere, quod elfe debet dliustempons,
quo tradenda
res, non quod fuit cempore monis . ~ç opinlO
cunfirma~ur ex I)S , qua: vldemus de con[uetudlDe [cruari : nam li
ha:~e~ vnlUcr(alis noilt, .Iut noo porsit pecuniam perfolucre ro
legmma, qua: ab co pC{itur ,tr..dlt quotam bOl1orum . qu x li \.~n
<iQtur, vendetur co preclOj quo nunc res valet: Haqueei Pro cl
augmentum, eadem ergo iuns dl~politio debec dte ln prec
,c
.
1
LO lum
fi t ea dem· ratio,
vu gdulege .JlLud.ad lege IiquilL.!m H 'c 'd
ffi r. fi d ét 1 .
. 1 VI crur
C .c en us 1 or egls. cum qua:nUlr, & umillUm. curn dicil
uod
fihus noo roteft dlccre teltamen~um nullum . li CI' rell·.n. fi~ q
t b
'Ir'
,
,-,a H q " üil onorllmapatrepouc{forulD tempore mortJs:quxqll o ta 'lb i~
rede O(1CUpata quocunque tempor.e dolndol el!: pcc nt ' 1 . ' ',, Gue Gt f ILà
fi
"
'
C
1 C~ ,{tm .<; ll
1 aLI pr"'clo lor, uue vlllOr ex natura & ccm
1-· '
era & . d ft .
E
, p o r e , lue 0
P. '. . ln U na patriS . x qUlbilS UCiOOlbus ·non fe benc e _ . _ :
Curel.lodlél. conlillo.vlum vtmtbi v'ldetur H e
' . Xl!:tTilo,
da' . d '
'
.
. ,c OplOlO e feruiln . In lU Icando,quI4 mel-!Onbu~ nicitur rationibU;'quamu '
nullL dlcant contrari.m commune:. Sed in variJ' s 01'1' . ' b ' IS non
,
,
.
OIonJ us verllJ-S
.>,
O z.
· 11
eft lB
ca ,
ca.
a
�108
D'E LE G 1T.
cil inquirenda,vt ait Dcc.confi.xxxv. nu.ix. verfi.fecundo principali
tCt'.neque ell fOlciendum,quod faciebant dilcipuli Pytagor%. Vt mqu It
Lb.j.denatu.dcorum.Ciccro,qui non quçrcbant rationes rerum,prJ~
cipia,cauias.& e1cinenta,fed folum rcfponde.b ant'''ûJ'r .,".. id cft, Iple
dixu:volebantenim,volunutem przccptorl~ cffe pro ratio ne. ClCer.
vero cetlfebat,caufa~ rcrum ~trc perquirendol.s.principia,. & e1.e~ent.1,
quod vere fcire cft. Arillo.q .p'hyfie. ~ng.confi.cccxcv J,nu',J.Sle nos
in legum rationc~.& fenfum debemus mtuen:oon autem dICere,lt;\
iudlCandum,quia placuitglofsis,& doétoribu!,qui apud nos nô plus
dcbcnt valere,quam legum auéiorita,s, Non ohft.ratio Curti! tenen·
tis eontrarium,quia non Cequitur.dos promitra non pouft mlnUI, er
Fo0 non poteil legitiml: f~~plemeut6 peti auét.lsfacult~t~bu~,eftenim
diuerCa ratio dotis,& legltlm.r.1n dote eredltrlx,cll filta,lO vJta pat riS
ita.vdi bona pater abenauerit;aget filia aduerfus 'tcrtios bonoru po.
fecrore~ in vim oblil!;ationis,Bcrtran.conli cxIi,nu.iiij. vcru. adqum
tum lib.j.ccrtum cft autem.quod debita non imminuuntur diminutis
bonis:lcgitimavero non debetur,niu poil mortem,poftquam 61ij ci
polfunt pen:re.quamuis paétum c~m patre r:ce~int, quia illud dl ~c
j'tre prof,ibitum.diéta l.paétum.l....de co.lIa~lO~d~oatlg~~ltur legltim} auétis facultatibus:& dmilnuetur,Us dlmlDutls,vt dlClt (aftren.
i" d.!.in ratione. Non ohlhnt item leges allegat~ à Curtio: primo, 1.
eum quzritur.C.de inofflCiofo tellamen.nam el facit potius pro hac
opinione:in ca l.dicitur quod inrpiciendum dl tempus morris in dan
da legitim1:ita nosdiximlSs,quot~m bonorum pollel1orum tempore
mortis,elfe dand~m ha:redi partieulari,qur eum petitur,danda eft. fis
ue petatur llatim poll mortem,liuc multo poft:idem dicendum eft ÎI'1
bon is a"étis 1abore,& induftria patris: augmentum cnim dieitur elfe
i:iu~.cum moritur,c go in eo habet legitimam filius. N,on obllanr Ité
duz: leges.vbi ell arx,& propugnaculum contrari% opinionis: primo
non contradlcit lex ctiam.§. fi.qux f.leit potius pro contraria opinione:ait enim.quod debita pars bonorum, quz habuit libertus cum mo
ritur.debet d!ri patrono,quod faciédii elfefzpe fupra d,élii fuit. Le.'
gi vero fi p ~tronum ex debita. ~ . vltimo.refpondetibi Alberi .& Cun11nus in l.ferui qui.ad legem Fa\cidiam.ve1 dici poteil cam Jegem nô
obltol.re:nam [eruus.qui red iit poil mortcm liberti,nôcrat in cius bo.
nis tempore mortis. per<:aptiuitatcm egim.dominus amirrit feTuum,
neQue dicitur elfe in cius dominio,qu.lOdiu dl apud holtes: fcd cum
redit,recuperat ferilum amltrum,lef,e.poftliminium., in prineipio.' de
capu. &:
SOLVI!ND. IN.
'09
captiuis '& poillimini.o reuerfis' I'0lllj~inium (ai~ lex) e/h\ls. rei a'
milf.erecuperand:r:faclt §.ab hoftlbus,lOftltutaqulbus ~odlS lUS pa'
triç.poteftatis roluitur.& glofid.exverbo pen.det,v~1 dlelt,quod fibus
eius.qui captus dl ab hoftlbu"temporeCaptlUltatJsdlCltUrc~e fUI lU
ris:itaindiélalege.fi patronum.fer.uus vere: non cra~ domml tempo.
temortis.Quia erat apud hoftes,& 10 eorum dommlO,at eum .redIJt,
auget hxreditatem in cômodum hçrcdis. Hune elfe (en~um Jegls often
duot duo cxe'llpla.quz fubiiciunrur ,per qux declarat lunfconfultus,
'l.uod fi quid addatur hzreditati au~eatur ad, tç hzredltas he.rc~ls,no~
bona defunéti.ideodehis non eft danda quota patrono.eollJgltur ctla
ex verbis legis,eum .dlCitur, quodl ibertusreli'luit de ~onis"qu% f?erunt tempore mortls: ergo feruuslfle nOIl erat ln bOnls!tber~t:ltaq ut:
aliquid aecefsit, & additum fuithzreditati aditz, quod accrcfelt ha!redi vniuerfali, non aliis. Q!!.amobrcm non videtur obftare dlaa J.
fi patronum.
.
I~
Quod dlétum ell,non valererenu!,ciatio?em,fi filia ~enunciauit hrreditati,intelligendum eft,fi.non lurauent;at vb~eft.JUramento,v.Ollla
ta renunciatio,tcnet per capl.quamuls,de paétls.m vJ.& per ft,ltIUUlD\
prouincialc.
. '
Tarnen firenuncians l:I'datur'enormiter,rcChtuetur, obtenta d·lrpen-.
fatione àd,c~pi . quamuis;v~ ilJrtradunt dbétoresSiuid.Pap.q. liCXXiiij.lta dicit feru,ri decenruetudlne Molineus in·add.ad:confi ..Alex.
Xxvij.nu vj.con fi.l'ix.nu.iij:conCi cxxv. nusiij lib. j.confi.ccxJUI·nu •.
ij .lih ij in quibus.locis.rcmper negat Alexand:Deeüonfil-.cCli). nu.
v.ait dirpenfar; fitiamà d:c.quamuis.ficnormiter.l\:rd:aur ,&-ita.limi,.
~ari. d iétiî c.'luamuÎs. B'ertrand'.eonÎl. viinu.ij .con fi.exxx.vii) .. nume.'.
:xx~ vi. lib:ij.T drm Molincus in didoconfilio-.Alexand;.xxix. nume•.
vj.1ibroiir d"icit,quod'in G.alli. feruatur, VI fiIJa nonreft'~u~tur, eui.
fi pater- dcd'eritei minus Icgitima: r~ltioncm reddit ex l.nee in ea,de'adulteriis. vbi, ôicit furifcon . ouod iura conndimtde patre,.& de matre.ltl'datusde pra: {ump~ionibus.rrgula-i. illationeij. d,ftinguit, vt
fi" ~tcr/illam. in· matriinonium' ro\locauit,&- ci-dotcm,di:dll, tunc
ni hil' amptlu$ pe tere TJoteri~: Îlvero in tc/lamento-doccm conftltuit,
~ afs~I'\"Jui~. eum iuberct.,tunc poterit,Hxc dift1ndionon nabct lo~
(um apud'nos,nam per ftatut.um,. extan~li)usmafèulis;referuatllm fuit
Il! oeten l, k~; ti llJrn,. autei.us.r~ppl'eme-ntlim tam dotdtis.quam do
tandis:id,·o tolliturdïéta>przlUmptio Pr~terea diciturin dléta 1.nee
n eJ.quod parelltes {zpe capiunt confilium pro filio:noo ergo lem'
.
0 3
per.
J
t'
�DE. L EGIT.
per,quemadmodum nobcnc videnturco::piffe,quando dane dOlé mi
nurcm legltlloa,lu.:ccJentellpn lo.:um eus:.!ut ~uru .t:1l0Wlllcr JÇ-.lltur ,li rCIlUllcl.1Uellt:ex courall enim I.dione arguilur duJu> p~L1l. r~
ipla,vt per Del' ium confi.xx\'j . nu.IIJ .~lle.conli t'du.de CoIa ._vIIJ.lupcr pumo quor!ito"n vllj.d<lblo. CUI nCmlO1 dcb'l. pruJdie. POlert~
uc tilt.! petere ieglUmz fupplemcDtum fi dos III d".ta mlOor legl
tHO<l,'lIt reLtltutionem,& rclclLionem renuncioitloOIS, li reounCI<ll!c_
rit,&coormltcr lzd.ltur,pbtent4dllpenLauone ~ lur.mcnlO,fi eo lit
V.lll.!t.l,& ccintirmau rcnunci.lt1o.
C LES FR. VIC T Z .' Nam legiuma non potta tardari etiam in fru.
du.l oaones Andreas ln add ltlone. ad Speculatorem 10 mu!. de plg
nonbus.§. requitur videre,numero dccllllolepLlmo.1D fine dlct .c a .. ~
thcnucz.noutfiima.io fine,C.de i"off',clOlo lcltamcmo.
V t1!Jt.1Srnaxlma. ca,ex h,ùc ft.ltuco:ex q\lo ICllur',~ quo tempore debcntllr frut1:us,& eorum llquid4tio.
110
lWI
Drcl4ratio L.Oor 4p4trt. C $ol. t.lflatri.
a
V
Lterius quia inrer dofrores magna dl altercatio,lcir.:
ca Iegem.dos à pane profcfra. Codi~e,{üluto m Jtri ••
monio.an in calù, vbi patcr, vel auus dando dotem filix,
ye\ nepti,in cali.! di{[oluti matrimonij per mortcm fiIIC,,(u
perLl:itibus libcris ex ip(o matrim0!1io, cuiàos debeat ap i'
pllca -ri,:m patri,fcu auo dotâti,an iplis hberis: prç(emis nQ.
{ha: declarationis Cdlébo perl""tuo -valituro declal'amus;
cdicimufque,& in paternis comitaubus prouincix, & For
calquerij,a.c terris lllis adiaccnubus vim legis habere volü
t:,nus,& declaramus,quod liberi i.pli, dotem ipCam materb nam habeant,& in ip[a [uccedant~haber"q ue,& fucccdere debeanr,tanquam hxredesbcorum matris,& in dote ip~
fa tiquamha:.redes eorum matris,c!c ex pc;rfon.1 matm [ue
cedanc,& àe(:a Iib<êrè dlfponere v.11eant:& ab intefl:ato aJ
C b~redes [uos tra.n{mittar.t: ipfam dotem, fuccedendo pa-;
lrJ,aut ~uo matcrno,inlegitimam corn putenc,< & corn p~~'
DE CL A, L' DOS:
nI
tare debeant:quodque pra:fatisliberis fît faluum ius agcn
diad [upplemétum Icgitima: in bonis patlis,aut aui eis d~- d
bitx,li diéb dos legitimam non aCcendlt, mG renunclam d
fuiffct cum iuramemo. Prxmiffa locum habere dicimus,
volumus,& declaramus in ca(u,in quo patcr, aut a'uus dotcm ip[am non fuerint exp~dre Gbi iplis rdbtui fl:ipulati:
quoOlam eocaCu(videlieet iJbi iplis refl:itui lbpulamibus)
quiA tune ipfis, & non 'liberis ipfa dos' debet applicari. Et
CJuod diétum efl: Cupra in dote ipfa rerpeau patris, .lut aui
Iocum habctc volumus,& centémusin cafu, quo per mortem tilia: In marrimonio dcfundx,ex pafro,eonruetudinc~
vel fl:aruto, dos ipfa mamo applicari debet: quoniam tunc
liberi, vt & tanquam hxredes patris, in dotc ipCa venium,
& vcnire debeant:& in eorum Jegitima eis debita in bonis
pacris,aut aui p:Hernl in lClgtmam computabunt,
COAuf[urrr;' 10dnn, Jili. Rtgi, .(7/O'U'" trnrntc 1 4\6 dit ,+ . ,?trtmbrir.
~xtrattlJm
è reg _{lo T aùiI . fo 1. 77'.
Epitome .
Do' dt/tt/ fi/i ... ~ pdtrtr,,.•• ,/ .pud libtror.
Suce,pioni; p.. m4 ,"o/a.ft {iliorum ..
~ Doftft proprIo", palrimonill'" ",./j,rU.
4 Filij non {.cerdunt tX '''1''0 md/'ri,{td h4bttlo,um /fdtutllllltXtdntiblir m.[C"r,,~
S Dorco"'pu/4/ur in "gUi",,,,,,.
.
li Ltgilim", fi fil ren.OCldu", cum.iurdmtnto,er tnormittr lddtllr rtnuntidlls ,dut.f'ts
tt'or po/bnorlf'" pdtrir .
7 Stnltnlid a/iqo"ndo mUt4nd4·cr .tli~u"" {Ud opiroiont "inttlld~.
, Dor 411 rrd ..lad p.tTfm ,~n rt."~t.1 itp.d libfrol pril!li m4Irimon~, fili4 (t,uner"
IIIIh<lItt,er dtctdt.tt ,nu/lir tlC [t,und /1 m.trirnonio rd/&r libtrir.
1
~
GLOSSA
tare
•
J
r'
�L. 1" OSA PAT.
Ilt
1
b
2.
3
4-
e
5
d
~
7
SOL. MAT.
l '\
tra fe holbuit, qui quamuispa!ris opinionem (equeretur, tamen aliJ,"
tenuit,nedotem.nftitueret. Hxc addldi, vt app.lreret,aliquando mut"ndarn elfe [ententiam,eamquc fequcndam, quç de con[uetudine fcruatur,quamuis cootraria de IUrevldeatur probabiltor, licut fecit Aldric. Ile aliqucm c:lfc Cua opinione conulDccndum, qucm.1dmodum
Man. Bulgarum vicit pro eius opinioRc cootr.1cum c:on[ulendo.
~zrit Bart.1ll d.l.poftdote:m.nu.xxx.ioJ.matr.fi filia {edido mariro
nubat,reltdis IlbeflS ex priorc matrimonlO, moriatucque in fi:cüdo
nuUis (uperftitlbus fihjs ex [ecundo malrimonio, .10 dos debeat re:
dire ad patrem,aorcmancre apud Itbcros primi 1lI.urimooii: & diCte,
qucld dos dcbet redire ad patrcm, q\llade coo{uetudioc, non de iure:
dos apud liberos rernanet,non ergo tiet cXtenfio ad .lit um ca(um.Bolet.
fequltur Alcx. conL. cxv.llb.j. quarn opiniooem dlCH communclll
Bereraod.conf.cxlJx.ltb.ij. Taroen per rallonem S. re!;na credoallUd
apud noselTe dicendum:nilm quia de con(uctudine dos ccm.lnet apud
filtos,ldeo non fit extcofio:ergo li de lure rcmaocat, fiet extenlio: at
extantehoc l~atulO,dJcemus, vlreute cius, dotcm apud llberos d,berc
rcrnanere, Igltur fiet cxtenlio:cum duurdlatutano, quod potcnuus
lure CIUlh, ita lecuetur.
Ciuit '.Iu~n4o '.luit dictndur .
C.
~t ipfe ~arto. dicat,q\lOd Rolf. noluit digere veric:>wn fentciltiam:
lta, vt cum glofIJ.tores volunt ponere exemplumlegts, de cuius intel.
leél:u dubnctur ,adferantha~c, vtnot.in 1 nonpo{Junt, de !egtbus:
Com~un!s Opl nlO eft, Vt de IUredo~ data lilIz re~i~e debeatad pat' é
per hanc legem:de con{uetudtne vero (eruetur optnJO Martini volens
tis, quèddosremaneat a~ud hberos ..Alex.confi. xvij.num.j hbr. ij.
dlcn fimüe.ftiltutum circ ID Itaha : qUI num. 4. vere. & proredunt.ait
hoc op cran , qUia tallit dilhcultatem, & ambiguitatem opinionum
de qUlbus in d.l. dos a patre.
•
TA t-i Q.V A M H AE RED ES. 6 Hzc ratio fuit Martini:"am
prima cauf. fuccefSionis cft filiorum, & defcendentium: de[cendentes
autem prçferuDtur a(cendcntibus: ideo /ilIj debent [uccedere matri
in dote: dos
cnim proprium patrimonium mu\ieris, 1. iij. §. (cil
vtrum, in /i.de minorib. 1. in eum de religiuf.
.
Ex hls verbis,& multis alijscolligitur,quod tam marculi , quàm fœ~
mlllz (uccedant ex çquo JO bOllls matris. Tamencum hodlatutum
faél:um fitdic ~ecima quarumenlis decembris, millelimo quadrin.
gcntclimo, qumquagelimo fexto : at ftatutum, cxtantibus ma(culis '
fuit f..dum milletimo quadringentelimo feptuagelimo fecundo.debe;
habere locum hoc po~remum, vltimo-loco fa&um,quod:dl[ponit, ma
(c~loscxcludere fcemtnas, tam JO (ucce(slone patrls,quàm matris.
CO M P V T E N T.c Vt dixi III d. ftatuto cxtantibus ma[culis, ia
verbo.contcntas.
R.ENV ~ C 1A TV M. d Dixi in ediél:o,quo permittitur hxredi da
rç pecumam loco ~onoruro.liham non poire renunciare legitimç vi"
uo patre,vt noo mIDus peut elUS lupplementum poft morrcm patri s
per l.p.1él:um, C. de collat. Tamcn dc iurccanonicotenet Ile valet re:_
n:lOciatio addito iuramcnto,c. qU.1muis,dc paél:. in v;.nooisvcro
v,detur (eruandum oon folum de lure canonico Ced etiam de iure ila
tutario,ideo pc:~i ~on polTe fupplemc:mum poft mortem patClS, quia
hoc oobls lUS clUlle cft. Bertr.1nd. hUlusftatuti mcntionem faciens
ron[cc!v.nu.ij.llb. iij. vidc:tur [co tire, \'t lilia, fi fit enorm iter Izfa
au~ cius h.n edcs petant fuppl~m~ntullllcgiumç, obtcnta dlfpcn(.1tio~
nc.1 d,él:o IUramcnto: piura dlXl1ll dldo ediél:o.
Angcl.i~ d.J.dos à patrc rcfc:rt,Martinu cOfuluilfe contra fuam opinio
nc~, qUI~ confulebilt cO,ntra Bulgaru teneotem , vt dos ad patTé rcdiret. Socer 1laque Bu~.dote hab~lt ab eo,mortua lilia,qui~ nolui! fJcere:
~ontri fuam ~~!~~~~~. Aldn~~!v~r() ~lius Bulg.in ["ao ctÎa con-
ca
ca
.. E
Q....v EST A.
1Té que degun no fe pue[ca dir~ nireputarcieutadin,4 ou
a
habltadour. ou 111 cola b en las Cleu tas, c luccs: d villas r dd b
dich pays, fi non que y aia ill:at lefpaci de des ans, iuxta la C
. forma dal drech,P?ildfor , & poIlC(silla,bens diables, & d
. mouables : & an{l [e entenda per cauf." de eIlà admeffes J? .'~
d'ayfsi auant ais offices reals.f
f '
- " - - - -.'IlESPONS10.
~idedaretanimumg(uum commo:andi, & maioré par- g
tem fortunarum [uarum Ibidem habelt, !l:atim habeatur
pro vero ciue: ahâ:s.autem in dublO decenn.iulll expeél:etur:
&: vtroblque mtclhgatur, fraude ceIlànte.
conceJTlllur.cgc Rt/l4/o.. 1417.
Extr~~~~ ~x regcfio pote.ntilc. fol. 17~.
tra
f
�"4
CIVlS
~ANDO
Epitome.
Ciuis, el' ciuiw quid AriJlottli.el' Cictroni . quid dodoribus. 100
~ MagiJlrat.s ttmporib"s dlNtrfiS ,nollcontinwir gtruntur.
! ptrtgrl/lUs, el' ill<o/4 ,/uid Cict7onÎ.
4- EthlC<I, el' PoliUc<I quid.
1 CiulSquis diCltur ubi babtt domiciliu",.
6 Ciuitas 1'7 dornici(i..m tribus modis ,/u.nuNtur:lI4turalittr. St,undo,dni", •• el' <Id,.
ali,/Ilo dtcl..-4IIt, uO(llIItatrm,.,ibus modis d,d4rlllur uoluntas 7' Ttrtio "xlllris
di[po fition<, idq; quidtcim modis 8.
9 INcol4 quis, el' _dutna.
" Mttropolitana ciuitIU 'lu" dieatu,.
u vina quid.
" Magiflratumrrgium gtrtllttl dtbtnl.{ft ciun.
J4 Domlciliumconftat _nimo, el' re.
'S DomiClliu". dt iu,t fi' ptr dtctllniulII.
16 Pomirilium e,lt in pl.ribus locis.
J 7 con"t'lir! portlt '1uirill (oco domici/ij.
18 conuwiri potell quis in loeo eOIl/Tatfus ,el' ~uot filll ntctffari4.
19 Rtprrfali"con«dunturciuibus.
GLOSSA.
C [E V T Â DI N .d Cicero libro. j . officior. verue. tC ne illud , vi.
1 detur ponere differentiam inter ciuem, peregrinurn, & incolarn· Ciuem diuidit in magifrratum,& priuatum: ClUes ID rep.non femper ma
_ gillratum gerunt, fed tempore ditlinguntur.: ideo Ariftoclib. iij.politic.c j.ait, ClUIS au tem, qUi o.nnmo eft,alla re nulla ddilDltur ,qualD
%. iudicij,magilhatu[que communione. Ma~ifrratus vero ali) tcrnpore
dlfrinéli func, v[ quofdii non liceat omnino bis gerere,aut pra:fcriptis
quibufdam temponbus:ali js nullurn térnpus pra:nx um eft,cuiufmodi
funtiudex , & fenator:indc eft ut. dc muncnb. & honon~ non cont.
lIb.x. vbi loan.de Plat.În l.j.non enim qui femel exer.cuit mag~ara~G,
cogitur iterum cxercere '. nifi ?~ft certum ce.~pus, l.ij: v bi glo. v lt.de
apoch.publ.C.lib.x. Sublunj?;lt ID d.loco Anftot. CUI emm conccffa.
fcncentio:dicend:r, vel iuns dicundi potellas eum ciucm huius,vcl
illius ciuit.tis dlc dicimus : ciuitas autem cft hOl'ur:D taliurn, quo: Catis
munita fit rebus ad viuendum necclfarijs multitudo.Pere~rin!ls, vero'
3 ~ incola dicuntur a Cicerone,qui in aliqua ciuitate habitat,nondu Colmen funt faéh ciucs:peregrini(ait)& incolç officiii.efr,nihii pra:tcr [iju.
negociii agere,nihil de alieno inquirer~,minimeque in aliena elfc r~
publica curiolum. Videtur in co loco Cicero ô\ccipcre pereg r in u,&.lD
colâ pro eod~de quo J.1atius dicctur.Et quia ciues rccepti non ftatl,m
debéueipublic:r pra:~~:~~~ d~b~t Ce ipfos form~~~ ~~~~~~~ribus,&:
a
ea
'V~~~
Q.y 1 5 DIe END.
"
1;
virtütibus D10ralibus pollire,ideo edifcend. r~ primo moralis ph i
(ophlacl,qul vult accedere ad rcmp.capefcenda:& pOllOCl hon11Ois fu
mere pedona:quç duo ~.nter fe difterüt! vttr:dit Eutlratius intcrpres
.Anftotdls Itb. V).c. VU). echlcor.1D pllnc.na vnadiciturciuis VJrlU S
.lita cluliis hominis,fcu politica : illa traétatur ab .AriLt in ethic,s~
ha:c ab eodé in politicis,à Platone in libris de rcpublica euiunci wa
memmit idem Euftra. c.xiij.lib.vj. ethicor.
'
Sed dlfflcultas cft (ciro'9uado ~icatur qua:fitu domiciliii,quo quç(jto, 5
qUIs dlCltur cluls,l.p,uptllus,§.lOcola.de verb.fignif. Soc.in c. vh.num.
xl).de fora compe[.~?c: ID d.c. v lt.nu.xxiiij. qua: cft fexca principalis
qU2~1O,dICH,quod ClUIS fittnbus modis:natura,voliitate,& fallo ac qUHCtlS:teruo ex IUns difpofitione. Primo qu:rritur domiciliii., & ci6
Ultas na~ural1ter,cx propna onglDe,~ natiuitate, & origmc palerna.
Secuado acqumtur antmo,&aétu ahquo declarance voliitatc:: vt ecc ~
TJt1us extrancus venit .in hanc ~iuitatcm Aquélem: cmit, feu coduc i~ 1
domum,& verbocxpnmlt, q\IQdhoc faclt aDJmo confrnucndi do~lclhum :hoc IUftlClt ad conftituendum domicilium : quamuis ma lorcm ~arte~ for;uoarum hic non habcat, glo. 10 1. ciues. de incol.
llb.x. Contra vcro fi declarct,quodooD conftituit haba.: domici j,ii,
ltcetmaJOrem partem fonunarum hic habear,DoR dicitur ci uis. ~o
modo declarecur ammus,tradlt .~erbofius So~. in d.c.v!t. num.x:)(\'j.
quclD fequltur Benrand.conf.cllj .nu.xx uj.Iib.i j primo IIld icatur ani
mus exaéhbus extcnonbus, feu conicéturis, pur a pc~ alslduam con
uerfatlonéJecundo,quando in lor.o,in quo con(eruatur h" bc t maio :
rem partcm fortu~rum fuarum:tertio,quando am n ia bona quis fC( li
ad loca conue.rlatlOolS portauJt: Item vbi quis afsiduè conuerfatur &
fafDiliam
habet,l'bl cenfetur haberedomicl' Il' um , & elus
. 1OCI ClUIS
. d'· 1_
.
CHur.
T ertio,domicilium quzriau·cx iuris difpolitionc q uind~im modis 8
tradlt1sab cod.Soc.ou.xxvij.
Pnrno,per Icgem,feu ftatutum, vt hic.
Secundo'pcr priuilegium pr1Ocipis.
TeHlo,per adepuoncm dlgnitatis.
~arto,per pr",latura: adeptionem;
~tnto,per monachationem.
Sexto,per clericatum.
Septimo,per milai" atTumptionelD,
O~a,!o,pcr O!fTumpt~~n~ ~fflcij.
•
P
1.
,•
N ono
�116
CIVIS Q.V '" ND.
~
Nono, per leéluram.vt leaor conduélus ad lcgenduatdicitur ibi ha .
bere domicihum.
l)ecimo,pcr marrimonium.
V ndecimo,per manumifs lonem.
Duodecimo,per adoptlonem.
Decima tertio,per {ucce[sJOllem.
Decima quarto,per relegacionem:
.
.
.
Decimaquinto,ratione commums patrl:tvt Rom.!:, & redIs apoftoh-
b
•
Ca!.
HABITADOVR, ET INCOLA.bProeodemputohol!c
duo accipienda.Ell:aucem incola,~uiin aliquam regionem dom ICI9 lium [uum cantuht,qucm Grzcl"",g'''''~ ap~ellan~;ncc tantum quun
oppido marantur incolz. runc,fedetlam,qui ID ahculUs oppldl /imbus ita agrum habent,vt ID eum Ce quafi ln altq ua~ Cedem reclplant,
d.l.pùpillus.§.incola.vbi .Alciat.ait.quad propne mcal.! elt'<Jul cum
aduena drct,in alienam CIUltatem ea mente habltatum venlt, Vt I~I
perpetuo fit,flolmmamque rerum {uarum habeat, qu:t mens,ex varJ)S
conie8:uris Cumitur,quas fupra enumcraulmus;aducnacft,quem Gra:
ci ;;'''''P liocant,contrarium incol:t.
. .
.
C C ( li V T A SoC~idficçiuis,& ciuitas,Gr:tcis,& Latinls [upra dJ(~1u
10 elt. Paulo aliter ciuitatem interprxtel iuris aCClplunt.But. ID extrau~gan. qui fint rebelles.nu.v.in verb.l<;>ngobolrdl:t,dlClt,quod lIa Cur
rexit conruecudo,quod locus habês ept(cop~m!it clul~as: tamen fine
epiCcopo dicicur ciuitas,vt in I.~ ha:res!§. vlcls.de leg.pta Centlt Impe
rator.in tit.de pl ce coftant. vt ait 131rt.ID loco (upra allagato..
II Mecropolicanol dicicur ciuicas,quz habetarchlepl[copum,glo.1D ver,
metropolitanos,in l.fi duas .§.decet.de cxcuCat:~uto . vbl Bald. non tamen ab in itio diéla elt metropolis,quod archleplfcopum haberet,fed
diéh dl,quia erat matrix ciuitas,ex qua ~olontxdeduce~antl1r,'l~o
ni3m dt quafi colon iarum mater,ita ~lcla~.hb.dlrp~n8:.IJ.c. xXllpn
fi .Buciz.in l.obreruare,de offie.pr:tfi. 10 pnor. ann .. 1Opand. Thueld.
lib.j.e.iij.vbi dieit,caloni am fundatam à metrol10lt.!oan.dc.Plat..lllf.
vn ie. var li.olim .de metropol it. Beryt.lib.xj. C.dicit,quod aIltcquam
drentA rchiepifcopi,illa diceba tur metropolitana.idefr prineipalis ci
uitas pro~inci :l,à"tTeor,quod eft primum,& ",t'>',~,ciuita~, qua: erat ma
xima,& habebat alias ciuitates Cub fe.
Rem videcur attigilfe per d.l. fi duas.quç ponit tria ciuitatum .genera
m inimas,mediocres,max;imas:c:tymologiam tam;n no~ ~lfçCJt, Dam
..
_. _. --- ..
1 5 DIe END.
JI?
"heor,id eil,primum~nefcio vnde fuerit.expi(catus. Dicicurenim .. "'~
7Hr,,~Te.f ••i ",6;>. ..r,hoc clt,à matrice,& ciuitatc,quia inde COIODIa: du·
cc:bantur,vt di8:um (uit.
L V E C S.N erbo loci,int~lligendum eftde loco menibus fepto, qui d
tamen non fit ciuitas, vtdilferatab altis verbis hîcpoficis.
VIL L A S.tVilladicitur,quz non eil mu~is eircundata,Barc. in d.!.
fi ha:res,§.vicis.& in d.extrauaganti,nos (ait) dicimw villas, çdJficia, e
fi ne muris,& folfls,qaz viUz,feu vici DuUam habem iunfdllbonem, 12de iure commuDi,red (ubfuntahcui OlultaU. Ahter tamen expltcolt
Bud".in priore~ annotationeS in pandetl:is.& alil in fuis locis.
OFF [C ES REA LsIEx iis,quz fupra diéla [unt ex Ariltotc;le, f
&: Cicerone apparet,neminem fungi ' poJre magiftratu,oifi ante effet
ciuis:hodie tamen non feruatur, vt li,qui gerum regium mag,iltratum 13
fueriot ciuc:s eius loci,in quo ilIum exercent, quod factafle dfet Vellius:nam ciues (ciunt mores,& ltatuca loci iudtcaturo,& confulturo
nece/faria,tamen per alfumptionem officii fiunt ciues, vt diélum. ru,
pra fuit.
D E C L ARE TAN t M V M.g Ex hoc textudeciditul"id, q uad
multisverbis tcadit Soc. in ditl:o capitulo v Itlffi.an lcilJ cer ex 1010 an! g
mo quis dicatur ciuis. Salie.nu .vi l).& Baldus in Uecunda.C. de IUn!' 14
di8:ioneomn-ium iudicum. idem Baldus.ill'l. prima. C, vbl d'e cnmme
agi oporteat. dicut,domicilium coflare animo,q\li re ipfa decl.uetur,
hoc elt,quod quis re ipfa habitet,vbi vult·habere domi ciJiii clt COlm
oece/faria habitatÏo ad domicilium.Llibenus.§.!ola domus.ad muni.
cipales. Albericus in l.fi quis inltru8:us.eodem ad munici pales. Dlci·
tur itaque hacftatuto, vt fi quis vult habere-domicilium in abquo 10
co, opus elfe, vt animum commorandi, & maiorem partern fortunarum ibi habeat.Cicero pro Archia poeca,ait,Archiam elfe ciuem ra
manu m, quia maiorem partcm fortunarum fuarum Romol! fitam ha .
bet..
D ~C EN N .I M .h~oc :empuseftdeiure. neceff~rium, antequa h·
qUIs dlcatur CIU Is ..liCllI us CIUltatlS, lege (ecunda. C.-de.incolis.libro 15 '
deci~o. v~i glolkidqueoptima ratione fùit cô!litQtum~nam interea,gul habltatl?,:um aliqucm,edlfcit con(uetudJnem, ac mores eius
1<Xt>."'tfatl:uscIUls ~ ad'rempublicam adminiili'andam adhibeatur,
pO[sl.t~~m ,re8:e pentus conruetudinis, & morum admlDillrare: de
:~;~~~j; latc · Decius ~~~li~d~~~~tc~m~. ~~uagcfimo quarto
Y
l''Tee'
~'l
.'
[
Potei\
J
�,
" 8
C 1 VIS Q..v AND.
_ 16 POtci\: tamen domieilium cife in pluribus lacis.!: aH'umptio, § iUTi!;
ad mUnleipdes.luri~ prudcntibus(aitlex)placult, duobus 10elS poffc
aliquem h"bcre domleilium, fi VtroblqUC ua fe inftruxerit, vt non
ideo minus apud alteros fe collocaffe v Ideatur , Bcrtrandus confilia
quioquageGmop rimo.numcro (ceundo.lib.j.
.
Hoc ftacutum e!l vole ad multa, vt eolligitur ex iis ,quz tradit Socin.
'1 inditto capitu. vltimo.de fora compcteou.nu.xliJ.nJm G'lUIS h.bca~
7 domlcllium in ahquoloco,& Gt CIUISCIUS lOCI ,potent çOlluenm
apud magiftratus crus loci,in quo cft incola,[eu domiclhum'habet,dc
qua re laufsime ibi tradit SoclO.quod fi quIS contrahat eum aducna,
in loco contrattus non pote ft agere:qula tanquam cum recefruro Vldecur contraxiH'c,igitur debet adire domlclhum, Alciat.in d. l. pupil
lus.§.mcola,de vcrb. fignilica.
18 Ncque propter contraétum poterit ibi conucniri. N aantequa quis co
UCnlatur 10 loco cOtraétus,opus cft, vt ibi inucniatur, & quod té pore
contrattus haberct domicilium: doétores in l.feeunda. C. de iunfdicrlone omOlum iU'.iJcum.ml.plerunque,de iure dotium . Hl d.capltu.
vlumo.de foro competenu.in c. Romana.§.eontrahentes. eodem. de
fora compeceoti.in Jexro.lO l.ha:res abfens.§.primo.de iudlClÎS. glo.
•
J.in d.§.cootrahentes.
J.!) !.lia vtihtas cft, qua: confidcracur à Bertrando in ditto confilio. eentefimotertÎo.oempc vt 1cjamus,anahcui habitatori Got concedenda:
r~pre[a1ia:, quz Colum eiuibus eonccduntur. fuit ergo qua:rcndum
Bcrtrando,an Is,qui voLcbat vti repref.üiis ,effet ciuis Auenioncn-
fis.
lcimus,declaramus,&iubemus au6toritate,qua fupra
'luod per officiales temporales quoslibetin comitacibus pr-ouinci<e,& forcalqucni nullus com patriota, & iu ll:iciabilis,de cuius fuga verilimlliter non dubitatur, delatus
de crimineincarccretur ,nni pra:cedant dcbita: informationes, qua: [ccundum deum,& vcram iuIl:itiam ad id (uffi
~erepolsint,& ho~ eub pœn~ ce~ltul}1 libr.a rum coronatorum,
D
." 1 N CAR CE RAT VS ,
JI9
rum,quam officiarius,con'tra f.aciens incurrat ipfo falto.
.1
Incdl'm4/uf qu.mJo t!t4!IIill4l1d11r ,t§'
rtl_n.r.
T em,quod reus ddatus incarccratus poIl: exa mÎnatiO'nem debitamip[ad,c captionis,aut [altim [equenti faciendam,(ine mOra rdaxctur,& rdaxari dcbeat,& liberet~
data: tamen,[eu oblata idonea recredentia.[cu fideiufforia
, .cautione in forma curia: con[ueta~n1(i tamen crimcn.tale
effet,quod [angl!inis pœnam exigeret decon[uctudine, vel
de iu re,ita guod recredcntix locus non effet, & hoc [ub pœ
na prçdilta pei officia lem denegantem,[cu indcbitè diffe~
rentem, vice qualibet cOI'l1~itenda.
1
l:xtraétum è rcgcll.o tauri.fol.n
COMtO_die ''1-' Dtcelllbrir,,''1- \ 6.
Rd4xandIU illC4rmatur date p<cunia ,fi YtperM non'I'0f?it <dutio.
l Tem,q'lOd (i
q~Jando extranei in"arcera~i pro aimin.e
non exigente !anguinis pœnam,non valenres reperire
fideiuffores (qui;i hoc (;epe facile non ell:)ex more curia-rum in hac parria, daturi erunt loco cautionis aliql1:tnl
pecllnix qU<lmitarem,quod tunc,& co cafu illam recipiat,
leu reclpict cbuarius cmix,[eu elUS locumtenens: ita quod
non vicanu~,reu baiullis,& iudex:& hoc vocato, & pr;e[el1.
te notario curix,&non ali.rer,qui notai ius hoc deCcnbat in
aais [eu proceffu cuoa: inquirp1tis, & hoc [ub pœna pra:-'
diaa ipro faao p er conrraf;lciente.çn.vi<;e qu.ahbet coOl .
mittc:ndl.
'.
..
�uo
,
R EL A. le Ï\ R S ~ DE v &~
R.r!.n:4r (c drlHI{ ddj\t <I9."",nt fm".~r.r.Ji IIJNrIl[ nOll
IlIImt. punItion ,orpor.œll.
II. B
Q.j
1 S l'
CAVTION
A.
Tem car Couuenli dl:auua , que lous officiers tant maiours, que minours delns cou'rs R1:als dal dicb pays, &
aufsi daIs CegnQurs eccleliafiicz, &:nobl'es, quant-a.ll vn delat en lurscoms, lo~ tdlOn, incarcerat, -& mtrus p~r lonc
tens:ma ys'a fin oe extourrquŒr'.31rgenrc, & que, condeylfmda
a lur voluntat, q\!l(t per autra "aufa.,& a.qud non vOlllon en
denguna maniera rc:laxar ialia ayaè que preCente ferman.
{as [ufticents, en grand preiudice de tal-s. Et car tais callas
~enon.contra lOuta forma de drech, [upplican a la dioha
real maieltat, que li plalfa de y proudir,& proue[ent man~
clar, & coumandar a toUS offiCIers, & [us formidabla pena,
que tout delac, lou quai en lur court detendrian par ràCon
de crins, que donadas ferman[a5 degudas, & [ufficientas,
aian relaxar, li non que lou crin, ou deliél: cornés requeri.
guelfa effufÏon de [anc, mutilation de membre, ou ~~t~a.
punition cor po ralla.
.
I
J.,ESPONSIO.
NON
ES
DO .&, .
loumban lous condanats per las dichas penas:las quaIs co.
danations Cou uen monta mays,qlle non fan las autras dal
crins principals:perfo Cupplican ~ la dicha maiefiat, que I~
pla{[a de conCentir, & mandar, que daitalz delats [uff1ciés
10us dichs officiers prcCents, & auenedours non deian ~
{( d
d
.
, n1
pue. can eman ar,m auer aucllna ferman[a:& li lou Con~
tran.Ce f.·dia, que la pena en Contra ri meŒ1. foulfa,& fia nul
la: nt per aquella lou delat empenat non pue[ca elfer
1ell:at,nt.co~ d
' en 1a dicha pen:l. no foulfa obezie.
mo
anat,b
en 'lu
R. ES P 0 N SI O.
. Ad quod capitulum refjJondemus,& volumus CJuo
h'
beaturoffIcialibus pra:[entibus,& futuris ouoddel pr~ l'
1eUl.bus cnmlUl
"
'b
'
''1
atos pro
us, qm apparebunt Coluendo non .n.
d [; .[d .
,
ar~lent
a. au au1on1em Prer pœnarum appoGcionem, & declara_
tlOnem, ve a Iteraed contenti Gne lUratoria cautione.
De in"mrlftil fine cu/pit• .
Q!li Jine culplf c~ptur fuerit .;pro iure <"rceril'nibil folHat ne itliuftè grltUlft . il,R/:.a
grlfU4men addatur.
' o . C 1 ' u .....
fxtraaum èregcflo Leonis 'fol. 166. verro.
Pall4'talionil in ,riminlfIi6ut.,
Fiat.
conafTum .rtge Rmlfta de mrnf' NautI/I6ri. '441.
Rl! ·Q..Y'); S TA.
Ixtraaumexregdlo PO[ Cll['Z fol. 18 L.
Clfulionnon rl40114d4 rn Nil ~in Irugier.
REQ...VISTA.
Tem car lousofficiers delacourordinaria [ouuen vo2
loun auer ferman[a dels delats, dounant lurs dilations,
ben .que Gan de crins per ~araulas, & de petiu fachs: non
obfianc que: aytals clelats /tan fulUciens larganteRt,qu~,ne
es aIs crins, de que [on incriminars: ISe. aquo per occaÜon
de far !~~s ~m~ar e~ !a~ ~1~h~s p~n~~ ~ c~ma [oubuen
toum an
I
-
-~
--
ITem Cuppl~can à la dicha rcal maiefiat,qlle routa erfo. na,que G ve?r~ querelar a Ca maicltat, ou Con [enefchal
d aucun cas cnmmal,que fi non iufiinca la cauf cl
~ecour-era,fia punit pœna talionis,en pa:g ant de~p' e~~ue ~
mter~{[e de p'lr[ida.
s,
d
R ES P ON SI
o.
Placet,ob[cruata in his iuris forma & vlteri
C'
Il '
,usprorauore,
.
e 1 !onb~ 1Uu!tÎa: pro qua fententia rei ddati velue
~nnoccn~es a LOIUl!ntur,illa eadem, & fiatim calumnioCe
& exp d 't '
~
\
~ .
' l(
4)
deifcreR
�AT TES T A T [ 0 N 5.
\%1
ddferentes crimina, condemn.entur.
E. rcgcfio potentiz. J\9·
AtttfUtions pre{f.ts dfI louliour u.tour,in,!u", 'lUt IoUf Itftimonilfl4n/norls,{en{4tfftr rmn{M. Cft.
REQ..YE S T A.
1Te~ car :.tlfcun~s vegadas diuer[es procdf;s fi fan ,.què
pUIS fi pronuncl"an nuls & en la c~rt de 1app~llatIon,
ou aueras cours, onte [eran :tgudas a'uhdas garenuas,& attdracions pre(fas: las guaIs garenti-as parauentura mOTon,
ou las atrdl:arions prdfas fi perdon,& ainGns non fi podon
recen[ar, ni reire auGr : Supplicana la: dicha ma:i~llat, que
aytals attdl:ations, daua'nt la pronunci-ation de la nullitat,
prdr.,1S~apres & touerour a·ian valour, & fermera' en taL ma-.
niera,que non fi. wurnon reire examinar, & coma aurian
Ct legicimament [e tornelf.m aullr:Ct non ql!le lous tefl:imo:
nis nonagueJ1àn iurat pre[ent la partida.
RI.S P ON Sl 0".
Placet regi "qtlod' fi teŒes marrui Gnt, dumtamell' primo
iuraue:rint pa~tevocata p ra:[en te, vel contumaciter ab[en-,
~e,llcet proceffus a·liter rlt nuHus,& nultitas vniformiter re(piciat procdfum,in fauorem probationum:& ne iura par:
t.ium pereant,detUI fides diétis atteftationibus.
ContelT""',14!7'
f.xtraGWm è regcfio potentia: fol~ %6jr
_ .._____
l..F.NONF.S
NON
SI N T. &c.
mittentes ei[dem âonaria,& d einceps eas'Votentib us ad iuxuriam tradere,& omnem qureftum miCerabllem ex corpo
ribus.earum p~ouenientem ipfos accipere, ab tis qua ndoq;
cauttonem eXlgen.do.qula ~[que ad tempus, quod eis placebit,dléhm moplam,& mlferalHlem vitam ob(eruabunt:
int1ntLl m,quod nec voJentibus iuuenculis à diéto damna:
to crirnine ddill.ere,& ad legitimum peruenire matrimo_
nium facere hoc.{inl:lflt:&intantum hoc facinus excrellir
~t in o~ni~us pe?è ha~um par~ium ~artibus {ir perd uétü:
lU. vr prunum 9U1dem In vlClmls partIbus aliquarû ciuitatû
elfet,nunc aure t~ta pama horum malorii ell plena. DuJù
liqUlde~ contra Ip[OS lenones. Ge impiè, & illicitè agenres
pœnt mthéta:.Cimt: ~ quod dIU eft,omiffum eft, per hanc
no(ham conlluutlOne renouare intendentes ' ordl'nam us,
amnes. .1enones, qui diétam artem exercent , & ln
. d Jl-lO
·.o.
exerclqo perm anent, ab omnibus t erris comitatu
fi
P"
um no. rorum rcou111 CIa: , & Forcalquerii, & terrarum eis adlaCerntlum rore expellendos, & tenore pra:fentis n ft .
dinationis expe lhmus : & dJétam artem eÎs ac 0 ~a: or,
d"
".
_,
'
exerclClum
Inte~ IClmus . ~) {J poft dies d ece a die publication '
[ent
. d·.o.
"b
15 pra'_
lum m ll-llS comltau lIS.& terrIs ei~ adJecétib
ti fi . &' d ét
(
lISlnue_
u~n~t, a 1 a arte, eu exercitlo re iplà in veritate nOil
defl:ltermt,vltra pœnas leg lltn, ou as in eos infhg lm .
ma e
b
fic "
us, 001orum ona ICO nofl:ro :ùhudlcamlls vI . 1
li ar
h'b' d c
tenuso uc
. ma pro 1 Ira ererentes purà .arcus 1
'lI
bahfl:
b J
' anceas, te a
as) vena ua, & , alta armo rum CT
'.
~
tUer'
. .
.
t' enera lOuent!
~nt po~tare, -'um IplrS armis à quibu[cunou .
pune capl pOiSlnt
ôc d
.
.'1 e Imadd . '
' .
a
carcel es proplOql1iores
UCl, & a;,rma capl & . ' cl d
.,
qulo ' e els debea t iuflitia lieri , etiam Ct c)
. . ~'.' .
um mu lell b us ' lpfis
a
fi .
n e 1 nuent! fu erint
P '
Il.
'
lit 1.
'''~ .. ' ....... . . . .
anter
llatuentes
_
, vt nl! 1/ liS
<
Lenolltl non fint in Prouiikiit;
Antiqufs, & n9t1is l'egihus valde odibile vifù01 dl:,inr~
pUblic~ lenones exillere:'agnouimus enim ipfos illicite vi-:
uere,&nephanda fuc;;rainumire: & loca plu rima,.ac pro~
uincias circuire: ôc ffilCerandas iuuenculas decipcre) promirrcntes
"1
.
()
...........2._
-
-
n on cr
.
�:
,'+
LvDT NOXII.
PR OHIBENTVR.
noil:cr fubuicarius,autofficialis quicl1nql1e in domibus pro
priis,in quibus habicant,proil:ibula,fcll muliercs falhitas te
nere :ludeat fub pœna pnuationis offici~~centum hbrarÇl
corona~orum quaip[o fàtto.incurrat·,& Gne gratiafilco no
ftro foluat, Gcomrariumfecerit,cû ex his multa fcandala,
& pericuIa.eueniant~. . .. .
_
Lud, nO)('1 proh,bmtur•.
v di noxii,Gcut eil: lu~us.taxil.lorl1!p, vitandifMn::i.ndi~
L
dt.~is.en,im
-o-ntcOImfl1m,.& pefslml, qUla eorum effeél:l1s 10lUna
lu dos appellat,vnde crimina oriuntun h.rc
enim cumtaxillis ludendo crimina nu nt , eccleG.r [pretus,
vCuraque,Gue rapina,fcandala,& nug.r,blaCphemia,feu fa
cieudi fùrti dottrina,violentia,crimina faIG,&mortlscau-.
Ca,deceptio,perd~ti~q ue tempo~is,~ deGderiû-,corruptio,
a iunges· iilis pra:dtttts adu.l~tlO v~taq u~ tempons.Nommus
enim,& pluCquam notonu eil:, 10 ludts blaiphemta·,,verba..
de deo, virgineque'gloriofa, & Canttis dei profèrri~ & deu,
virginel11'mariam,fanél:os,& Canttas turpifsimè;abnegari,
& vituperaràd iracundtam deum ~.reatoremnoil:rum ex
his prouocates:qui enim deum b1aCp.hemat; dlgnus eil: [u~
plicia Cu!1inere.ex hoc enim.deusjr.aCtitur ,fames,& pefble
tia: liunt:& m: cootem ptu.tallàminueniacur re[pubhca, &
éiuitates per hos im pios.aétus là-di,Statuimus, quod;aô inde in anteanullùs,noll:i:orum ofticialiumludos-,taxillorum'
ad afardum.l5-onos mores corrumpentes,!n q':libusblafphc
mia, verba·de déo,virgine maria, & aliis ,tanthisiEroferuni
tur al:YindC in 4ntea tenere.audeat,fëu·in·domibus propriis
autalienis.tollerare,fed p'enitus'prohibere:quod Gpe~mi[:
rit;lëwv.rrius commiferit,& in domibus-in quibus calta co
mittentllr,dePL:~~nf~~fùerit,perpet~o ~bomni~ono~e,~
_
0111CI0
.....
~
JZr
officia priuetur,qué exnuc priuatu decernimus ipfo faélo:
& nihilaminus bona amnia in tali domo repertacuria: no
llra:applicamus:dominus autem talis domus, G [ciuerit ta
les Judos neri,& teneri in [uadomo,nec pro hibuerit, vel cô
mittentes expuJerit ab cadem,in pœna centu librarum coronatorum ip[o fatto incidat,,& ab[que gratia [oluat.Q~p
ru quidem emoJumentorum ti.1enonû,quàmludorum ca
pienti lenones,reu~denunGianti:eos,,&'ludos, tertiam parté
pertinere ~~cemi~us,~~liquis ..duabus partibus curiç noftrç
remanentlDus:-&:tdem 10 ludo ad trinquecum eife,& [erua_
ri volu.mus,& intelligimus, & ordinamus:.
Extxaélum è rogello Tauri fol; 7'.
GrOSSA: .
Hidocus videtur corruptus.ita t~en lcgitur in fuo~ orjginali,
chetypo...
(!t
ar " _
lUter 4/cir"ch defcnàul:cr. Ruff~nl non <lUron h4bit4l' tU pd,S • .
Ttcar iugad.oUJ:s:'a lëyi~ch al~ das, ou a las cartas,ou au'!
. t res lOugadôurs de: das cometo de g~ans mals', & deil:ruétios de bés~&al.Jfsi qcomunamenten toutiuec de das ,o~ ,
de cartas.a ~Ci[uch {i fan ~e gras renegaméts, ~ blafp~ema
ments.de dleu;&'de la vlerge:maria,&.dels,[ants; &[antas
de par:adis, p::das:cals;caufas,d~eu:auc1Jnement~es :courrou
[at,& ,n~us punis p~r mQrtalitas,quaultras affliél:ioris: per- ,
~ [ll.ppllc~q a la d~ch~mI11~fbt;quc da:ifsi enauant neng~
v1-g:l1~er,balle,CubU1guler; m:aultre ~officier, non-aufe:tenir
en'[on h?il::I,?u en aultra part'Ïuec'p~bliè-ou:occulc' [us pc'
na f ormiJa~la:&.a~fsi que nengunïùffiàœnon aufe ha bi~ .
~r,~n~que~pa>:~[urpena. delfoet~ - -
1
QJ.
~[i"
;v
�DE
116
BANNIS
R.E. 'SPOS'I'
IN
1'1.
1a a efbt fach, & encaras pl as al Rey que li falfa [ur grand
pe na.
De b4llni,.
I quis line licencia domini, vel dominç , velliberorum
eius, vel hortolani,ahenam vineam, vel hortL/m/eu a.
!iud prçdium quodcunlue,die intrauerit,& vuas,agrell:as,
"cl alIOs fmaus Inde coUeg::rit, vel comederit, pro banno
fraéto [ohut nomine pcenç dn os folidos : G verà cxporcaue
ut, vel porrari fccerit vuas , vcl agrelhs , vcl mala grauara.
det pro Gngulis qli:1.CUOC del'larios: pro {ingulis autem ah js
fru éhbus,duos denarios, vitra prçd,étam pœnam:&damnû
parso ln omnibus prxdlétisin duplum rdhruar, antequam
bannum, habita !ide (icraf'!1ento danum palfo. caxatione
iudicis prxcedente:& omnIa prxdith de noéte duplicen_
tur:G autern aliquis pœnam, & bannum roluere, & rdbtutionem bannum palfo facere nequlUerit, pOl1etll r in colcel
10,& apudlbund ,s {uperius nudu s, ve/ nuda : & dcud bâult
duret poll: vindemias in omnIbus prxdiis, In qu,b'us erunt
arbores cum fruétlbus:&b ell:ix non intrent in vineis eiiam
vindemiatis cauCa pa1c endi.Irem ll:atul nlus,9Uo d bannuru
fruétuum duret v[que ad feitllm omnium LlDdorum CUlU
omnibus pœnis [upra diétis : acculàtor aucem. in oml11bus
[equcntibus capitulis de bannohabcat qua rt,lm panel11
pœnç ~xaétç, m{j Gt bannerius, qui concentus ll( co, qLJod'
perC!plt In banno, vel pro ban no ratione officIi lùi.
.
S
1
De b.nno fra<lo,in hl.di, ,l'y.ti, ,ncmoribur, ~c
d<fcn[lI.
Te m,ll:atui~us,quàd li quis fr~gerÎ! ba'lll{u in bladis, 1;-,
,l?:ummtbus,a pleno pugno ad fa{celtl,Ioluat dLlos {oltdos
pn:~.,~a~~,o;pr~ q~~h~et f~[~~'~~mi!~is, quinq; [olldo5: pro
, •.
~
quùhb e~
i
TOT.
PROVrNCIA.
il, 1
•
~uolibetfa[ce bell:ix,decé folidQs. In l'e guminibus autem à
pleno pugnolnfcrius quantul1cuque fuerit, loluat pro bano duodecim dcnarios,Si vero freg,erit bannum in pratis,
ncmoribus,defendutis,à plene pugno v[que ad fa[cem,fol_
uat dccem oéto dcnarios:pro quolibet fafce hominiS'tres lo
Iidos:pro quolibet farce bell:ia: [ex [olidos ~ & in omnibus
prçdifris refl:ituatur duplumdanum-p:rffo antè,quàm banJ
num [oluatur:bannerius autcm teneatur pcr facramentllm
ipfa dic, vel. crall:ina die hoc curia:, & damnum ·palfo 1111ll'ciare, cuius. {acramento, & do mini prxdii, Gdeminus in:
fuo prxdio frangentem bannum iriuenerit, taxa~ione iudi
cis pr1rceJeme, credatur: curia aoutem ipfadie,vel crafl:ina:
teneatur accipere pignora pro banno fraéto;:& dino dato.'
In, ~oc intdligimus t:lm in hoc ll:atuto, quàm in omnibusalus loqllentlbblsdc banno. Hxc autem omnia de noae'
du~licentur. Et fi aliquis prxdiéla {oluere nequiuerit,ponat
tllrlO «::o[bcl1o nudlls,.vdnuda à l?udibundis.fuperius. . .
Dt b4nno .trborum dtftruffitnmt.
STatu!mus,quà? fi quisplant~tion~s,vel alias arbores no·
fr~thfera'S dedie crradlca~erIt~yel mfciderit,,,eLexcorci
cauem:vcl.~radicari, vel infcidï, vefèxcorciCari fécerit Col
uat pro banno pro qualibet arbore tres folidos:G atbor Au~hfcra, foluat p.ro qll ali,bet ~ecem folides:& damni! paffo
ln d,uplum rethtuat aate, gu;tm bannum Coluatur: & banncnus per [acramentum teneatur hoc curix & dam
[JI
l
"
. num,'
pa 0 'reue 'd·'
are, & credatur [aGramemo da~ nu par.sl' &
, l~, cum
taxanone lU ,ICIs:de notte hçc omnia duplicemur: t10d fi
[oluereneql{luenc,ad arbitriumcurix pœn:;' r. Il ' q
l & ' li'
~ lUHlneat corPora&em:
.lnte Igal11US ligna,trabes,plamas latas rcdor_
tas, amarInas & lt
,
"
,
' . ' , - -- _, __ ~ _~, qu<e ~~ l1c~oub us collig~mtur.
Q...4:
Dcban
r
......
�DE BANNIS
Dt ~4rrt10 d4to in ui~rîl trudic4til:cr '1uod "tIIIO poftit tJTt
~4""triur oIUOI 4"nOI continuè.
T é A:atuimus ,quàd fi quis vinea de die talhauerit,~ èrri.
dicauerit,[eu erradicari fecerit, pro fingulis corgombus
calhatis,vcl erradicatis Coluat no mine pœn x tres {olidos, &
dinu puffoin duplu relhtuat,amequàm bannli [oluatur.Ec
baneri us teneatur ip{a die,ve1 crall:ina hoc curix,& damnu
paffoper [acramentum reuellare, cuius (acramento, cum
caxatiQnei~dicis credatur. hçcomnia de noél:e duplicétur,
qui fecerithoc de noél:e,etiam in maiori {umma puniatur
{ecundum qualitatem faél:i, prout vi{um fuerit . ~od fi
{oluerenequiuerit damnum,& binum,ad arbicriuiudich,
pœnam [uftineat corporalem. Si vero aliquis maleoIos abC-,
que voluntate·dominii n vinea alicuius collegerit, pro fin-:
gulis garbis in decem Colidos funiatur, & pro rata fi plus,'
vel minuscoUegerit,&Jamnum palfo in dupIum relhtuat:
cuius {acrameuto cu taxatione iudicis credatur.Item ll:atui
~~s quod ~liquis nô pofsit elfe baneriusvltra annu~~tin~~.
I
_
Dt bllflllO
btJH4YUm.
ll:atuimns,quod fi aliqux bell:ia: infra [cripta: inU(iI Tem
niautur de die in alienis bladis, vel pratis, vel vineis, vel de
fendutis, vel inhortis, fiue nemoribus , pro qualibet bell:ia
cabalinadétur duodecim ,denarii pro bann0:pro boue vel
vacca.,'oél:o.dena Tii: proporco, veltrueia,pro hirco , vel capra, lprDmultone , ve1 'oue " quatuor ,denarii : in fiipula
tam autc:m, & defenfis, & ,aliispra:diis incultis (exceptis
bladis,vineis,& :talhatis) 1l:atuiinus pro hin 0, Ero hi rco, vel
capra,pro mu'ltone; velouevnum dinariu tancum: &·d anu
palfo rdlituaturin dup'lu antè, quàm bannum {oluarur..Ec
b~~~erius ipCa die. ver craA:ina ten eatur hoc c uria:,& dinu
- - -- - - -- - - - palf~
r
IN
TOTA
Il,
PROVo
palfo per [aëramemum reuellare:cuius Cacram~nto eum ta
xatio~e IUdicis cre,d.ltur.,H;rc autel~ omnia de notte <1 ua d,rupllCt:ntur. Bclbx vero In banno Inuenta:, vd aliqux ex
elS {ufficlentes pro banno capt;r tandiu teneantur in curia,
donec danum,& bannu fuerit refarcicum. De vineis vero
v,mdemiatis, quç defendurur,& terris gal1:is,in quibus fue
fi nt defendurç,derur medletas banni Cuperius ftatuti :dano
vero in duplum danû palfo rell:ituto, prout ll.Jperim l"ll: expreifum.Iterum ll:attllmus,guod vitra pœna s prxd lébs ClIfios pra:dlél:arum bdliarum lIt dominll s, vel m erce n:ulUS
fol~at quinquaginta Colido~ de noél:e : fi int1 eniatur de no.
él:e In herem o,(olu<Jt viginti [olidos tamum.
Ex rcgello Ico ni> fol. ~o,.
Dr ballnir OUiUlll ,
IT cm 0atuit,& ordi~auir, qu à d fi in ddenlo inrrauerint
oU,es a tngtnta [u pra, dent quinque [olidm pro b.ltl no,
vel plgnus qutnque [o lldo rum .
ITem ft 11l mdslbus Gu e pratis bannum flegerint, à treo_
cen,ano fupradenr tres [ohdos: & hoc de che Intelhglt
~ vbl pall:ores danum non darent exindul1: ria re!l:ituaU~;
_ amoum,& [oluant. Si vere de noae Oues dam~um daréc
111 def: n(Is, ve/ pratlS à triginra fi.l pra: ft in de fenGs, uin ue
Cohdm,l! 111 mefslbus,liue pratis duos {olidos' & h q r g
• ex lU
. d ufi na
' pall:orum . '
.
oc Il n OI1
fi ~ret
Dr h«nnl' '''nrntorum.
l :remmeCSlbus,
ll:atuit,& ordinauit,quûd equx ban nu fipratis, & defenGs: Gin
(; .
l ~ nget1t.es
111
dent pro qU:llibet befl:ia d
d
, mGe, SID LJ s,f... u pratls,
·
•
uos
enartos:
d enanos:de vaccis vero vel b Il'' ~ "1111 ddeF.cn fiIS, d lI0S
de quolibet:& hoc de di~ vet de Il~)ou'hnls llOS denanos
e nOI_re:& oc no . Il ' '
.
)
tur cl e bell:ls equmis vd b "
.
,
n Ince rgl_
,
oUln,svOlusannl,ve1infra
r.
,
lteg ueR
tibus
/
-
l'
•
�P 0 S SES S 1 0 N'S
110
DEfit N S A BlAS &c;
MAGISTER NON AUM1TT.&r, '
tibus matres fuas dam num re/l:itna ne.
Tem {btuit, & ordinauit,qu o d domini cafl:dl orum no
exiO"ant, vel capiant ab hominibus,quibus '.territoria {lIa
'ad pa[cua locauerunr , mG efl,qu ~ patti fuotdt' loquerio:
Item ltarnir,& ordin:l.LIit,qu6d domini ca{l:ellorum,velho
mines,qUll ocauerunt terram {uam cmibm, & al1eri , non
pofsim facelcdefen d utas,ni{j b-abeant proprios boue~; &
tunc 1\0n poGine defendere nifi vnUI11 campum taptu~l,
vt c!iétum efl: fupra, Irem fl:aruit, & ,o rdlpaUlt " quod
au ere, quod fuerit ad 10queriuIl1 in vuernalha , pOrslt (tare
in terrisl ocaris, {i voluem,per vnum menfempol1: pa[cha:
&- il1ud auere porsir ltare in a:ltiualhlbus v[q; ad fefl:um
fanai Michaellis.
I
RESPONS10.
~ia
,
"articulus in verirate,& honel1:ate fundatu r, fi at vt petltur,luns tamen benenclO [emper [aluo.
Ex codcm T<gofio Leonis Fol. '11\6.
PofT<ftt'ont dtftnrablar ft poloun dtftndrt tout fdll.
'
Extra(1um è regefio potentiœ fol.
Tem, car tolltas P?{[efsions plOprias de ~arriculiers
deuon effer aJur propriacQmodlrat,& non d J.utra per"
fo na:Cuppltcan pers0,que toUS prats, vignas, deuendudas,
& a~Jtras pol1èfsions quaIs que {ian defen[abLIs,que {i defendan,& puefcan ddendrc tOllr lan,fus l'ena formtdahla:
non oblrat COUl:! coultuma en contrari en lous luecs reals.
I
r
Seruitourr dfllland
EXrTJ(1" m c rogefio po rtntl:!: fol. lOI. J77.
P..EQ.V Et;;TA,
Telm fupplican p:lfelbméc per ben,& vtilitat de la cauC't
PLlolica ) de ordenar, & ~omand.a~ ~u~ ?5>lla pena, que
1
..
/
tOUlS
.
, "<c ""rcm~rlUr, db '0 tlirct,{dt ,
ITem nullLls mercen:l.rius, vel mercenaria audeat/eu r
[umatanretempusfintcumdimiCteremagl'/l:
r P~
,
rum lUUm
cum guo peplgenr manere:nec ipfe magifle r diét
•
cenanunJvelm r
'
d"
ummer,
,
e cenanam Imlttere ante te
'fi
ftus acel'd c nt:!
l"IS lnterll
crmet {lIb pœ
" ,mpus:nllca
,
bra'
'
'
na vlgmcl qUlnq lle Ii
lUm pro quohber , & vice quallbec, & al1ufsiOIS C: 1 ..Excraél um ex regelto Leonis Fo! . 266. vc rfco.
a arn.
~ia ill ttu 111, & a:qutlm el1:,vnunquenque di[po{jtorem,~
ordinarorem dlè rei {lUt, fiat vt peritur.
Ma"h • ., raranUhr< dt T.fO "'0''' bou/aran ro qUl b.than,er (o q"tr",bo~.
)41.
Mag,jter non dùnitt.t ""rctnarium ante tfl1l"ur .
l\ESrONS10.
•
r;-
touts marchancs,& autras perlonas que tengan libre de
[on,que deian e[cfleure, ou far e[crieure en tallibre de ra.
[on Jous de utes de aquelous,que lur douon donar , & pareIham ent lous pag-améts dels deutos:cn rai faffon,& manie_
ra,que quant on veira laount es e[crich lou Jeure, on pue[ca velee la paga,Guc lous pagamenrs , coma fan, ou deuo
far bons m archans. Et li tais marchans fan lou contrari
que deian perdre tais deuces : & a tais deures & ta Is lib , '
. d'
, J es
nonfJa. onada fe,perobuiarala malJl'r.1 d'aucuns maechans, que fan vn lIbre dais del,lres aparr, & vn autre Itbre
de las qUlttanlas,Gue de [0 que recebràn: & per aque! abus
{i pagan Jous deu{es douas vegadas.
-
Dt p",cuir , cr drfrtld'lIiJ,
R E Q... v E S 1" A.
II ,
1 rI'
aTan ur /a arr un an dpm qUt [rran fortir de lur mrftrt.
,
I\.RQ.,yES1"A.
parelhamem [u l'
fa pubhca ncoO"un PP1,cao, que per vrilitat de la cauI Tem
~Ontats
de
Prou~n[a
,
var e~ demouranr denfra lo[dichs
,
e ForcalqLJter , & las terras
R 2
adiaccOi
�Ij'
SE R v !T 0 V lU
DEA NT R E v AN IS &r:.
D E MAN DAR A N &e.
à.diacens:ou que auria demourat, ou demouraria per tens
aduenir,paŒat Geis me(es apres,qu~ auna [erult [on terme,
non pudcan dc:ma ndar (on {al an en tout, ni en partl~a,
conlidc:rant que taIs mercenaris G pagan menud,era~et~
& Cenf! nenguna appodiffa, ni pre[entia de tdhmol1ls n1
auleras cau tel as.
R t li P 0 N S I
o.
Licet ius commune requiGtioni a fsifte re non videatur, videtllr tollerandum,guod lap(o anno àdi~ hl1lù (eruitil ftrlUtar à petitione [erllltii excludatuf, 11111 de 1110 conltaret
pubhco in{humento.
ExtT'all nm è r<gdlo po«nri:!: fol. )4 ç.
ADNOTATIO.
Idemcaucturordinatione Regia jnm~gnis,jntit. des loyers, & gages
des ferwtcurs.
Q!.t"4Tntr,6uour,CI" ...tr., brf/i., d<fT'.,rr non (!.n prrffas mgdgtri4,
Jinon qut p<fT' tdutd d'dUITt< benr;
T cm queper la'quihtion, ou autri cauCa). denguna per-'
{ana de Pl'oucn[a, ou de ForcalqUier non deia dfer gaiada en arnes" cauals, buous, ou auttas befl:ias darayre, fi
non en defalhimcnr d'autres bens iuxta lefl:atut prouen{al
en forma de drech. c
I
Il E S P 0 N SI 0 ..
Placer Regi.
a: DR E CH." De hac rc:'vidennus.elt texms'in L executores, I.pig!l~·
IUID,~uth.agT1cllltElres. C. qu ucs Illgnor.ob l. pofL
Q...\
l.. S r 6"
Item
/
Irem par toulre aucun abus,& foualas coftumas,que [c f.'J. n
enJoudich pays, don nen venon pron de malenconias &
damages ais [ublets (obre lou fach de las pelotas: fuppltcan
q4.c Ga ordcnar,& prohlbit, que dayfsi en auant en la dich
pJ.ys no Gfailàn nenguns charauils) ni fi demande ren per
JOLI dlCh abllS,que on appella la pelota, quant vna [ema va '
en manage Je vn luec en autre.
R. E S P 0 N S l
o.
placer: quia XqulIl11, & iufl:um dl:.
Dr dnlYruan;'. qUI fi.nt [upra, {lur ante domor.
STaruimus, qu.od G quis Lciat antreuanum [upra, hue
ante Jomllm {uam Cupra viam publicam, & reél:am: lït
[paclumquamordecim palmorum à (010 vix publica:: vfque ad dlétum antreuanum, vcl vnius cana:. & dimidiz ad
minUS ,
Loul dons ddl rri[rrxrgr!T4n r. ns ren pmdre d.lds ,ollluna, :fi no!!que y falba tornar m.ndar.
.
RE Q.3 Es TA .
lt.E
'13
1t E
Q.3 EST A.
1Tem co~fiderada la pauretat daquell prefem pays dè
~rolle.n~a,& de Forcalquler:& au{silabus que fi f., en ex-
cgtr l~u~ aOJlS,que 10 pays al Rey fobeiran [egnour noftre
dona.ca.rlous comlŒans. J ' que.lafegnoriamanda par lous
exeglf,b fan pagar par ca[cun.iburt,que.vacan~entant que
aucunes fes mOntJ.mais. la'de[penfaJ que non faJa rata dal
don,q~le.la~ VllaS,,& lous ca {lels donan:Supplican,huruble_
m~nt a a,rucha !eO'no '
1 1 tr. d
.
cl
b
flJ., que y p aua.or enar,.&.coman_
ar que. eyrals dons fi deian e
' a1s d cfipens d'e l'a court:
& fi1 per,auentura fi ma d - xeglr,
.tr. .
'
~als comilfaris e
n au~ co~uans, l'cr aquo far, que
,
p r lou premier vlagc, non au[on ni deuon
_.. R J
pendre
,
�· Il~
L0 V
seo MIS S A RIS
LET RAS SEM E TON 8u:
&e.
pendre dais luecs,que non aurian pagat déguna caue" par
lur C'llari auer.Et fi parauentura tais per[onas,& luecs deua
non podia pagar al terme,q~H: lm auria donat,&era nece[Cari de y mandar tais CQ!milaris non a LI [on, 111 pue[can pen
ore dais dichs luecs,fi non a ra[on de cinq gros per 10Llre.
RES' Il 0 N S [
Pro fauo:e reipuhlicx ad indemnitatem Cubditorum, quia
lU/1:um vldetur, fiat vt petitur.
'
fxtdéèum ex rcg , flo potentia: fol. J07.
r.
AppodiJFt ft {tn{d dl'gmt tJdr lour comiJFtrir .que
r:crgiffon lat t.lb4S .
o.
Jt E
.JEqLlum,& Cl'mueniens viJetur:& placet pro primo vi agio
~b vniueditatibus commlil~'l rii nlhil exigant:vbi vero eLsét
111oroO,& remifsj,& oponeret [ecLlndo mand ~He,quod tales comiffarü habeant , & exigant duntaxat pro quolibet
die,o eques equites incedanr,gro{ros [eptem :{i pcdes pedi,
tes, groffos m:s, h 'abira confideratione ad a ha \o(a,in quibus faéta: cirent c:xecutioru:s pel' commiffanum.: & ita mi:
tius quàm fieri poterit,regll Cubdlti grauentur expenfis:
E ~ tr aéèum è regeflo potcntia: fol. ; 06.
LoUr ,omiff4rir, 'lM. ,xrgi{fon 10lH doun, ~al R.ty,Mn ft fard" pdgdr.fi non d41
d(rrierlut< ount aur~ if!- [.cb, LexmHlon derri,rd.
R EQ3 EST /...
1Tem tous Gomi{faris,qu e fi mandan par lou pays,per fJÇe
gir 10lls douns [obredichs, van de luec en luec, & caLcun
{j fa pagar las iournad.lS, que poyrian vaccar contant de la
cieutat d'A ix en fora, .& li eldc:uen , 'll1e dc:uant quellous
{jan al darier luec,a qui lUlfComifslOn {j dirigis, 1110nta vna
grand [ouma d' argent 10UtiOUrc auent regart de ca[cua
Iuer ala dicha cieutat d' alX: perso fupphc:ln humblament
.a la dicha fegnoria ,que luusdichs comlffaris de toUS luecs.
ount van,nô (i fa{lan papr fi non dal darier luee,oun t au
raucha la da.riera execuciop, & alUfi ns deluec en luee_.,
'-'
~
....;..> - - -
-
'"-
-
RJiS~ONH
-
O.
Pro
'li
Q...Y
l. S T A.
1Tem (ijpplican a la dicha maidhr,que li pIaffa de beni-
fnament conCcl1rJr,gue lous comi[[aris, que van par rbu
pa ys a la l!l ttancia de la cou rt per exegIr las talh3s , ou deu.
tes filcah, non prengan ren perlur appodilfa,que [on pagas de lur Calan.
RES POST A.
Plas al Rcy,& (us pena.
Extr a.~l1 m
ex rcgeCto potentia:.
,
Lrtrdr ft IIIrtoner. ""'cu/ion pd' ofJicicrr àellure.
R. E
G..:!
t S 1". ,., •
fI Tem li.lpplrc3l1'a b dicha maielht d e ord enarJque oen: '
' r: '
'
<
comlLSlOn)ou letr:t de la cambr a, nr' d' auera court •
n gUlla
Cc d '
on e eu merre en rxecution par cayn comiffari
. '
fi non premreramcnt fia pre[entada als ff' d que {la,
delluec, ont Gdeu far l'executlon.
0 IClers e la court
~
ESPO S TA
pl as a1R ey:o non que l '
.
que lou debltour nOn fQo~uge mancTant ageff~ (i,fpicion,
élion dels officiers & LI a l;gltleu:o u dubiteffa de Liffe[a,ou Facha la exe~lIti~~ al~ cas Incontinent la man me!
ment Ga tenauda la ex ) la molhada ais officiers: autra}.
b
eCUHon per n f 1
xregeflo l'Otenlia: fQl. Ha. '
'
on a(.la.
�ES 1" R AN G 1 ERS r A GAN &c.
E~r.tllgtrl pJgan t.lhal 4qllÎ Olln: ,n btn Înqu4r. quc 11011' habiton.
It E
Q.. v ES . T A.
Tem C:lry a pron de Cubiers dal Rey [egnou r nolhe pro:
uen[als, que an bens en âiuer[es luees tant mouuables,
que immouuables, que per contribuir en!.ts carg:ts occurr~ l1s,& que occurreran en tais [uecs, Greodon dlfflcds:Per_
ro L\tpplicao l h dich t Cegnowia,que tais bens conrnbuiC[all,& Gan tllh:tbles en \; L1S 111ec~, en que [011 tais bens iituas,G non que y ala priuilcge en contrario
I
1t1'.IPONS IO.
Q!!,ia requiGtio conform;ratem habet eum !l:atllto prouiri
ciali,& communi obCc:ruantÏa in hac patria prouJnci.r, fiat
vt petltur.
Dt todc,".
R.B <tJ1STA.
La dicha maie!l:at fupplican couma delfus,que li pIaf
[a ordenar,& conCenm,quc cauta per(on:t, ount que
i!l:e,deia contribl1ir en lous luecs, ount aura bens, iuxta la
va:lour daqudlous, anGnscouma aquellous que i!bn en
lous Jichs luecs per lous bens, que y auran.
A
R.ESPON~ IO.
placet iuxta. formam iurls,& conCuetudinem obferuatam;
ac !l:atut.1 approbata,& ob[eruara.
fxtraétum ex regeito potontiz fol. 20).
Dt todaft: cr '1uod tti.1II contribuant ,l'rollali, E«ltfiaftid Cl'
"obilel, nijl b.btant iurt f.o.
Texcus.
Nno domini milldimo quatercent cG mo Cercu.1geGmo primo,diéH domini comOliifarii, & fogagiomm
recurfores volences, & intendcntes obuiarc litigii;) & qL1~il:iOilbus
A
J
IN
LOClS
vnt
NON HABEANT.
Il '
fiionibus,qu~ in pr~fenti patria. Prouincix Cuper contribu
tione onerum dietim oriuncur,dec1a.rarunt, quod in oneri.
bus, qu~ imponun,tur perfonis pro rcbus, ~ infequendo diC- a
poGuonem iuris communis,&cenorem fiatuci prouincialis
fuper hoc editi,quod ab inde in 1ntea. vnufquifque contri.
. buat pro quibufèunqlle bonis,tallia,\)ilibus pro modo facul
tatumi~lo.co,vbipofsidet, velin futurum poCsidebie, nifi
aliâs exp.rdfo priuilegio, vel e,x Regi:! diCpofttione aliter eefet proui[um.Declaral,1do vlcerius, quod omnes Pr~lati , &
alii ecc/eGafiici,ac nobiles 6 diétx patriz Prouin'Ci~,& For b
calqucr~i ab inde in antea debea.~t concribuere pro omni
bus bOnIS talhabtltbus, qu.r acqlJ-JGerunc, vel acquirent in
~upra diéHs ~m~ihuscû alüs plebeis,modo,& forma. [upe- .
nUi declaratlS:nt(i calta bona. ad eos deuenerint vel deueni
cnciure ruo,~u~d declara,mus,G iure prxlatiôis:cômiCsJ, vel
defamparauonts: pro qUlbus minime côtribuere teneacur.
ExtraaU11\ , x rcgeito. (cu lIbro recur(us foglgiorulII.
J
1
'.
Epltomt.
ContnbNtrt quando d,benl tlClr.nti in ontribut •
Nobilel,a' clmc; qucnclo rontribuunt in oner ibu,.
..
GLOSSA.
PERS,ONIS PRO REBVS.4Eaoncraintelligit.quzim 0
DUntur a C1Ulbus, &: tangunr commodum om .
It' n
P - a.
. 'll"
'
.
mum poueuorum Vt
pro mum, va, IS,portls,ponubus. viis tac lendls, vcl rcperandis fo~ ' r
bus, ..Eurm$~dlfi çandu, quz (unt vtihaomDlbus poIre/for' b ' . u·
fim:·"sterradefcrtrctur,/I( inhabltabllis herct: u ~ne . 1 us. na~
mOnlahi,IIDpolita per(onis pro rebus 1 l C d q ç .ra funt patrlrb
b'
.. . C ImmUnltat ne
•
l .~o~ v Igl.pcnuLt,adquçtcncturctiamfor~nfi
(j
. ~ . co:.
UIS IbldolUu;lIium nonh.beant & .
es, cu extranet, qua.
monit,non per capita.l. 2.C de n~m~~bonuntur pro facultacc . pJtri.
mCCib .vclpr'-Il.
C 1 b....
b'
. patr.llb.IO.l.vlt.dcqulb
~". ·co, 1 .'" vero Iq
1
d P
. nu ~U' I. lib.2.&,onC.)z.lib.f. Guid. a ue oann. c lat. Alex. C0!l!.68.
Imponatur ratione ncgotioni iu·p·q·7 ,& q.,nSI Vero onus allquod
. (orum tuédlS. vcl pro dcb Itatls.Vt
ri bus Ip
'
l ' pro' .1ibcrtatib us, vc1,hono_
,
lUS, ve mdlétu rclcuandis, vc:1 cauf.
S
pcrfoJucn
•
�•
'3'
MER CHA N S N V Y RI G. &c.
pc:rfoluédi mc:rccdé ludimagilho,aur concionOitori,aut pro c~panis fa
"clcndis,aut ecdelijszdificandis & limilibus,in his tantu cotribuut ha.
bitatores,quoOla eorii Cohi vtilitatem,no extrancoru Tc!piciut: 1.lIifsi
mè hanc materiam onen! cxplicat Alberic.inrubriç.de muncrib. nu.
• so .& per tot.Bertr.co[.,z6.nu.,f.i.cof.\l.con[.16o.nu. 4 .lib.!. ~are .vt
conduddmus,polfdfores prçdlorum,quauis ib~ no habitét,nec domiciliii habcant,cotribuut in oneribus impolitis ad perfoluendii vcéli.
gal debitu principi,& traél:andol,ac fufferenda nego,c:;ia torius prouincix,& in omnibus a1iii,quz irnponuntur in com<ldû ., & vtibtaté pr~.
dioru,ac poITeCsionum:at in oneribus impofitis pro negociis ciuHata
no contnbuut,vtlatius diél:um fuit,ita éodé dic bis fuit ludicatu,prç.
fenim inter Ludouicum Girandi extuncum, & vniucditatem de
Pieyrnichcldie , e;. menfis martii 1\1\. ,
.
•
E CC LES lAST ICI, AC NO B { LE S. 6ldem voluntdoél:o.
b res, vt fcilicet ccclcftafiici,& nobiles no contribuant; quando res d:uç
2. in crnphytcufimrcdeunt ad eos,ita dicit Gui. Pap.fuifie iudic.ltumq.
~ ~4.Coruluit etiam Bertr. con(II~ . nu.l. conf.t60. nu.j. & 4.infl.ltb.l.
Clarius tamenhic dicitur ,quamab cu fucrinraditum.ideonl)Q Icfero,quç Ccrip!crunt.
.
·Mmb.ms,CI' ,.,."igllicrr atflOulftrt tout lur <dpit./tltt41n4.
1Tem con 10 fia cauCa,que en mouts ruec,S,vifIas,& ci~ut~s
. R.EQ..YlST'.
dal dich pa.ys,aucçns merchans, &: nuyriguiers hauencs
pluCours,& diuerCas mercandarias, & auers grolfes, &: menuts .lucunament recu[on aquelas met,e en lieura: &: <Juac
es cas daqudlas alheurar,non en manifdl:an la mitat: & en
.linGns non ~6rribuilfon iuxca lurs facultas, en oppleCsion,
& interdre de la paure gent, &: dais autres auQ.' os herirages,
& poile/l'cris grans,que noli pu odon occultar; [:1ppltcan:l
la dicba maidl:a:t, que li pl~fra ordenar , &,comandar,quc
eitalz merchans,& nuy!ig.!1iers Gan rengus de metre en Iieura tout [ur capital,& aqucl manifdhr tout a plen, & .cOt,
tnbuir iuxta la fonna,& maniera: gue li acol1uma,ou ft orden:! r~a. en luec,dont tal merchan't, ou nuyriguicrs {eria ,~,
ay{fo_u >fùrmid abJ.1 pena.
YECTIGAL NON ES
. . . S P 0 N uo.
Fiac:
~x regcfto potenti;e 177.
Vrflig4Ii".fI4l1O~ ÏIII~u"tllr1liji'; pritlrip',
R. e Q..Y EST A•
1Tem parelhament {u pphc.ln a la. dicha fegnoria
J que Ir
platfa. ordenar,& com.ll1dar,quc daiG, en auant négllna
per[ona de ,cayna conditIOn, nt e!lac que fia, non allk J ni
pre[umilfa en lous dichscôcas far,nt leu,~r nCRgu.1S peages,
ni veébgals,ou aucras mals v[Jges noucls: & fi nen lTun CIO
[ach, aquellous f:4r rcuou~~r. _. .
.0.
R. E S P 0 N 5 l 'O.
~ia iure fcril'to,& ratione,nouoFum veél:igalium inl1itu.
~IO,&:exaého hgnantei ab a/io qU'ohbcc proccdens, quam
a prmclpe Cupenorem non recogrto[ceiite, frohlbetur,nat
Vt petltur.
-.
,- . --l"traét"m eXTogeRo pOlentia: fol. lotI·~
ft port. pt!' III' p'op';. AUfI'lltifFndt""
1er /llQnl.ns non l'"g4n 'l"t p.jfagr,llon Pt"gt.
.
_
vlfliZ·1 nonofS dtg"t dt (0 'l"t
.'
Ilg<t.Y~ST' •.
ITem Cupplican a la dicha ffi'~:iell:ar"con ra[onablam~n~ :
detouta 'CauCa <]ùe [e porte, ou li ansfori(ca dun 1
autre p
'
- ,
uec a .
er vs prOpll,& non .pec v.e ndre,ni per mercandan:1
f.ar,non
[ d Ga.degut deng:u.n vetbgal
.
. Em pero aUCuns d auers
<Jue 3. u[on en prouenCt pec vuernar & en Ir. nt .
Ir . & '
, . 0 agna pec,
fit~~~~: [o~~~:e~:t::n:ar~l)pou~ans
vieules,&cauL~s nece[
r
maiell:a,quc: dayüi auâè : !capa~~es: ~_~e pIaffa a rucha
p g
a.ge da qumes de peage
u
P..E.S·ON5 I O.
•
Placet Regi,dum tamenco n fi te.1nturp bI"
. ' l'
-,
uentur pœna: {tatuta:.
-.
u lcanls., a las fer:
E~t[~au~ ,,, rc~cfio pOlenlia:.
S
Adnotatio
l.
'-
1
.
�~
:
E
LES ~ v BlE T Z &c.
ADNOTA' no.
OB LI GAT ION S G E N E R A L LES &c. •
~ ~
De far reuas, dezens, vintens,rrentens de touts hucs, vide
in regello potentia:. fob"'5' & ~54'& 28 5.
cr
Q!t ks {Nbjt~tjront",ouldrtku" b!tk ,gr.ngllOns > o~utr ItUxmoulins dt Irur
~c,itNr:cr ,",re ItII, filiN (II. fou" (t/on 14ntlmllt cou/bllat.
Il.~V.'T
r..
•. ·
Tem plaiCe audié\ Seigneur,vouloir faire marntenir,obferuer,& garder inuiolablement noz anCIennes coullumes;vfage, & facon de viure tant a lencontre de ceux, qui
ont accoullumé de log téps mouldie leurs bledz, & grains"
es moulin!> de leurs Cuperieurs,& lel!rs graignons:& pareillement lellrs oliues:& cuyre leur pain aux fb~rs d'iceux: nô
o~ frant toutes rigueurs.de droit,moycnnant le{quelles, les
Aduocatz & Procureurs ont fubuerti, & veulent cofondre
toutes les anciennes coullumes, vCage,& facon de viure,nô
{ans grandes,& infuportables defpenfcs:en maniere que le
fcru!ce duKoy au,befoing en [eroit amoindri: & cela aye
lieu non feulement es caufes,qui fe pourrot mouuoir pour
laduenir,qu'il fe extende escau[es pendentes, & non deci:
dé es en matierc'principalle.
I
RES P 0 N SE.
MonGeur oaroye le contenu audia article aceulx,'que de
Jong temps ont iouy paiGblement de[diêh fours, & moulins:pouru.:u qU'llz pouruoyront, '& entretiendront ~ leurs
Cubieéh le[dlélz foum, & moulin~ ~ [~:ff~[~flce:
T'em car fouuen Ge(deuen en la dicha court de la câbu,
que per obligan(as gen~rals, fenfa fpeci6ca~ion de la dicha court,mo[ur 10 preGdent con(eFltlS letras lUxta lous lb
tuts, & ngour de la dicha court:la quaI caufa repugnaal
drech:& non vol adrnc:tre las exceptions,allegations ,& de
fenlà~,que en las cours ordinarias fe admetrian, las quaIs (:1
deuria adinetre : fupplican que en generalil obligations la
dicha court de la cambra non fia compreifa: ~.que Ga comâdat aIs notaris fus penol. formida:bla de la dicha cambra
pre[ents,& efdeuenc:dours , que nénguna letra pu vigour
de taIs obligan(as fachas generalament(fi nott que la court
de la cambra Iy Ga exprdrada)letras de la dicha eourt nOR
auConfar.
J
_
_.
lO.EHONSlo,
So_~_tentatur .acquiefcere requi!tti0ni quoad obligationes
gen~ral~s reclt~tas pe~ mllrumeta faaa extra prouinciam
tantum:tta quod hon mtra:& hoc nili in illis inllrumentis
u ~bligatio~ibu~ elfetfaaa exprefsio alicuius curiç domi
. Dl vlcegerenus,camera: a pollolica:,& parui fi gdli monçif-
fc:
pefl"uIaOl,cabeoli, & limilium.
. .. ..
C4Jrt<tfTum ''1- 6 • • dit 17 . laQUarij.
l.xtraélu.. è reg.fio potenliz '93'
Dt todt",
, III
Q.Y. S T A.
1T em car lou fobre dich monCegnour lou prefident aia
_
ra~oaurnat de con[entir,& a.utreiar letras de la cambra p~
IxtraélufIl ex regdlo potentiz fol. 391. & '101.
St~"untur MnnuU4/tdtut4 l'rrtintnti4 d
.4 •
Qj.s TA .
curi4111 C4IIItrt, fou {u6rtsi!i01i,• .
OLl'lOation generalla es {ulflcienta a\a court de lac.mbra.
.
Rc:qudb.
1 on de gc:neralla obligation, non obfrant que la coun Je
~ cambra non y fia expreffada: Supplican a la dicha maie.a~) que Iy pIaffa de far inhibir al dlCh m ~ r I
'
.
..
.
.
olegnour O!J ~reS ~
lident
#
;,.
�• CL A MO V R E Xl" ANS A D A ~u;·
' I~J
tin d'euitcrtdsabus, vexations, & doumages, plaire au
Roy ordonner p,ar m~ni~re de proh~~ition, que d.icy en ~
uant nulz notaires de ladH~te court n o{ent, n,y doment Fal. rc, ni bailler a <Jue'I [e vueiIle pel[onnê commi!fairc, O.U autre capiatur , oy lettre aucune c.ompul(tyre, fi n'e Iuy apRcrt du contraét ob~igatoire ~ealqnc~t exhibé p~r., infu~
men t,lettre tefiimoOlaIe, ou uller fig ne dela mam du no~
taire, gui aura faiét telle obligation.'
"
LETRAS DE CLAMA &e. ,
J.(.l
fide~t~ que deifsi en auant non confenta nengünas letras
captlOnals,ou autus,fi non que lous dobitours fiail exprefCament obligas a la dicha court de la cambra, non obll:anc'
,tout lhtur. ouxe{chrich con[entll:,ou con{entidour en con
'
ttari.
,
klSPO<TA.
PerCo cir ldl:iI es ancian al conturi J entroducn en fauour
déls cn:ditours,fcmble non fi deuer conrentir, fi n,?n que la
cou,rt d~'cambra fo!fa expre!famcnt exceptada.
-
.: ' L'article dl: rai[onnnable, & (oit-mandé auprefident de la
·blrattum
"
,
ItESPqN, S~. .
.
C,nffff""" +71. dit ;.A.gufli.
~"r~d\o potentl:!: fol.
JOt.
·LttTCi ilt,!oa4 non fi ~.I&.11 ~nr4 u.(trlo5Iip{...
...
chambre le faire obCeruer• .
,
ADNOTATIO.
Idem c~uetur per ordinationem Regiam ar~ic.2..in tit. des
{ubml[slOns,& comme Ion y doit proceden
-;'~---
1
';EQ...V l s r ••
1Tem{upplican .lIa dlCha Cegnoria;que enla dicha court
de la cambra non fi con tenta capClon nenguna tant en
la pre(èntacieutat d'Aix, cama deforl en I:j.Cdichas cootas .
de ProuehCa, & Forcalquiçr : li 'no'n que premier Ga fa~h;J. )
exhibition ràl de rln[lrumcnr~,ou appodtlr1~las quaIs {jJ n
oèeGgn:tS coma. de coll:um a Ct.rtflCemmenr iLJxta la tenQue
dds lb.tuts : anGns rarclhament lia fach enlas cours ordinarias.
'
,
- , _ ...... -
Cl<mlourClCp 4nrd4 d'un ~orjn mun4cOlITt, fr(ll Mn" ,
4ultr4,ourt
f"XPfU[cr,.
,
• ,l t
.
j.1'
II. E
'1'rem C;lr plu fours vcgada,~ lous or\l:dlitours, que (on fort
. 1afp,res, p~r mays grcua~ 19.u,s de,bitours. fan en vna COurt
AESPONSIO,
• "_'. ,J
~ia~ vr petitur;
:'J
J)t
tbd.",.
11. l' Q... v EST E;
1Te~ ciar?ienJouuent aduj(!ht,qu 'a la reuI e, & Gm ple:tG
Ce rtlon d aucuns 'comml·ifalces, ou autre~,les notaires de
la court dda chambre fon,c c~pja(ur,ou at,Hres compulfoy
res:a -cau Ce ;de-quoy font p-Iulteurs telles fois vexés, 'lue FIé
~ [CIoi~nt: v<}yre que lC''CL'cditcur u' aura donn~ yhJrg.!!: a.
, ~.
.
'
- hn de:
Q.l'- ~' ; 1 lt.
.ï...'
.. c amour ~ ~n florin [au lou drech d~ plus, & puis da uel
rneteCme deure envna autra coure faô.'autra cla
qd
(1
d ' Il '
,mour e
,u:me,ou e cinq orJ9s;pcrfa .pluCours proce{fes & darnflges aIs d~bltours, & Cubiers dd avs
ers
a taIs opprdsions dal~ Cubiets,Su,pptci al!dic~!fr Qbu~ar.
due lt pla!fa de ordonar, que radia petition d' v flcg~orta,
e may~ en la dicha'court dela câmb '
n OrIn,0u
que: per al.]ud dcllte: en linfl:rbll1enr ô r~'~I~ en ~utra court, .
gut, perlou cal Li cllc'h'a cJarri " Cc ' U hlgatlon COnten.
touta renunciatio~ tlblcred't Ç)ur era. <JC a, nof). obftant...
t
, 1 our nOll pudè
. Cc "
racourtautu clamonr ni P' 1 f '
' . a,mau eenau;
roces ar.:..~als aqui ~U1Tt "aura
.
- )
l
'
•
f
S
4
JacLt
--
�CAPTtON l'ER~ONALIA t!cc.
.tH
•
la clamour 2ccommen(2da a qlll (on dree per(egU1{fa.
"-eS'ONJIO.
Fiat rerpeéèu quantit~tis pc:titx in vno iudicio , quod videlicet pro iUa quantitate nOR fiat clamor in alla: licutlura.
volunt.
Extraaum :x régefio potentiz.
Cil liors rtf.nolll",,, lita t/lft tO"rtrltldtl P."./ON prt~ltnt lt III U1/16r. Pfr
- P P lIi,oNr 4'Il/lupp odi/TtI ,ON lIullu t{crlrur"'l.uf non {III
rtconrgud" Itgili",,,,,!,nt,.
-'2QJ&STA.
Tem fupplican a la clicha rcal maidl:at,que lia comma~
I dat
a monfut lou prelident de la cambr~,que non deta
co
a. fentir denguna caption perConalla fi per vtgour de appo?lf
b Ca, ou autra eCcritura: b li non que talla c[cntura lia prcmlcrament rcconeguda legitimament.
Mo ES
po N
SI
o.
Placet, quia iull:um.
lxtraauaexreFfio potentiz Fol.
IS9.
Epitom_.
2
1
C«pfio ptrroll4fù cOlletlit", IlÎrMt ctd"'~ mognit.t,ji in t4 contincttur o6Uglftl,:
clo",o. uttxPOII.tu, ,tll (rt 0PN, txp,t{f.ublig.tlont in tu.i4t<l"'tr.t.
IVcogllitiollt tft Oplll4nlt~1UIII t7C(cbtdttJtN "ppodiff' pofti' cxponi cr..",or,tINt Cflptio cOtltt41.
A RECOGNITA;
14~
l's
an
nc:cdr.1rid
dicendum
firc,
genc:ra l ,
,
' fubmifsionis,dubltatur ,propt~r 0, _
quôd dc:bitor obhgcturm cUrlda ,n. curi" c.merœ feu fubmlfSloflls.
'
& ftatuta
dlnatlonemreglam,
,
"II.4Z"
t des fubmifi. • quo'd c1amorno.n
Nam vult ordwatlo Regla, art. 1). tl .
dl'CatUr dcbitores obh.
'li 'fi ' ft meotoreglO. q u o ,
f
recipiatur, QI VI 0 10 ru , or 0 cr hancordinationem non uf,gau ligi110rigo~r.rO Pro~I~~~'nc~c!Ke,ia fpecialis. Puto tamen, non
riCit gcneral1s 0 IgatlO, ebiJ atloncm eneealem futficere per duo
obftante ca oedmatlonc , 0 g
.'g
noluilfe conc~dere con"
li'
bus
apparet
pnnclpem
, dl,
h
ftatuta lC po Ua. qUI
,
n fi nomioatlm
ft
tclamor non cxpoocretur • l
, ,
' d debitor obligaretur curiz [ubmlfslofil10trJum atuum,v
ccrctur fi lDtlrumcnto, quo
.
d
1 r
'
cl
r
d
·
od
JO obligatione generah concc atur camo, '
Du'je relpon Il, qu
b Il '
" t . Ul
niaaddatur in inlhumento quod cuna fu ml Sloms C:XCll'J ur.q bw ftatutis non ,enCetur voluj{fe derogareprmccps l'cr dlétam
dinationem per q. & ibi tradll. de confinut.m VI : 1'aCJunt re~u
encrai es vulgatifsim:r, qui totum d1Clt n~h,lcxcludlt : 10 vOluerf.h
omnia paftlculana. Icaque cum quIS fe,obllgat omm bus
cunis, comprehcndJt curiam lubimlslonls..
.
_
Antequam tamen concedatur cap~i~ aut PdO~lt cxtpom clamer, cft ,3
opus recognltÎone coram lUdlCe lal.<a, vt .Jl.lUm Ult,qux opcratur,
Vt cxecutlonem habeat fchedd, feu appodlffa: quemadmodum c:xec~
tionem habet inftrumentum manu notarij regl) fubfignalum . Nam
fi in/trumencum guarentig'ç (cum quo in omnibus fele ~qUlpar.ltur
inftrumcntum lubm1"isionJs) Id~o habet execu[Joncm paratam.
qudd debitor confiteatur coraru notario (qui chartularius ,appella_
tur) na'bente jurifdH~tionem .l partibus cOl'lcelf.m, l. j. & Ibl &1. 10
verv.luri1dlétionem, de iudic.Laf. in 1. crror, nu. xxvj, C, de iut , &
faét. ignor. Bart. io1. j.num.iij. C. de confeil. Bal. in l.j_ C.de exec. rei
iud. multà magis dcbet haberc paratam cxccutionem ccdula reco~nita coram iud"e habcnte iUflfdiétioncm .1 principe ddtam. Faclunte~quœtraduoturàBal.inl. vnic.§. & vtplenlus. nu. iij. de rei
vxor. aét. C. vbl dicit, quàd nétallipulatio introduétain fauorem
dous hab et paratam executioncm, tanquam fi e1Ièt expreffa: quia il,s
lud e/tex leg , auétontatc : Ita quàd paratam habeat ,cxecutioncm
cedul.! recognlta cft ex ftatuti auaoritatc.
Idem videtur
io clcrico: qucm coram quocunquc iudice ..,
polTum cO,nuenlre, ytrccogl'lofcat khed .. m pcr ordinationem Re- 4oon crit remltteodus adiudiccm ccdetiafticum
c Ebligatio
DV L
i'. /Ii'
,
' Si:d an lU IClat 0
•
-4- dmcu, po/cft .0Iltlo.Ii,.".t irt .fNri, fNbmiftionit " eT prt (che""'" ,,,oglll'. III
tllflU"tur .
ÇLOS$A.
CAPTI 0 N, PF RSON A't A.If~odintelljgo,/iin rched.l (eu
,1 appodil1acontineadarobligarioperfonalis:nam pro debito ncmoc!\
incarcerandus,1. n.mo catccrem:de cxaél:. trib.Lib.lo,C.B.l1. in 1. V~(.
de in iu. vocaild.5.1yc.in 1.j.num. ,.in. n. C,qui bonis ced.polf ZaC.11l
fiuDma nll.lo.de iniu. vocand. Haque pcr hoc ilatutum capuo c~oc~'
diturvirtute appodi1'fçtecognitç c~mtinétis exprelhm obligat, one.
Idem credo in expotitione c1amoris,vt 'flfafchcda &irecogDl~acxpo
nacurcbmor.adde,& vifo inftrumcnto,per aliud ft.'ltutum.ltc, /le, con
unite obligationé faIte: gcneralé ex s.diél:is,c!t per iloltulü vi fc:qultur .
,
Sed
ora:
~ontinentur
di~endum
glam~qul pe~e~
ft ,4*~: 4 ' 7 4 ;z.:; ~
r ,,~-s ~
T
fi iudc~
�DI NAT 1 0, ET DE Cl A RAT 10 &c.
fi iudcx,coram quo faaa eft rccognitio Ut iudex compctcns partiuw:
[cd poterit licri cxccutio contra cius bona:nam fi clericus cxprcfsè potcft {ua booa obligarc curi", camcrç in inftrumento publico, vt dj: cofuctudine reruatur, ac virtute cius obligationis pofsit fieri executio
in eius bona, poterit eti.lm fieri exccutio vi ccdulz recognita! coram
quocunquc iudicc contiocntis obligationem, vt S. dléium fuit: ita .
tcnucruntAufred. & Bcned . relati a Rebutf. in tit. de chirograph. &
ccdul.rccog. art.j . nu.xlvj.xlvii. in ordinat.Reg.qui tamen contraria
fequitur opinionem, vt fciycct fit remitte.Qdus, idem vult Imbert. in
inftit. forenC lib.J .c. XXIlIJ .Jn glo.loann .de Plat. In 1. Vlros, C. de pa ·
lat. facra.largit.li b. xij.
A VTRA ESC R [T V R A. ~ InteUigit literas priuatas, & librum
rationum,aut alias quafcunquc fcriptufas,de q uibus lati(sÎmè dlfl'erit
Rcbuff. in loco s. allcgato.
ordinario,a' drclnatio IIIdgniji,orurn 4om;nor~'" ,amtr.t cornp~torulII
. ProNin,;.t dr latis pro iniurijr.
t
b
1s O R
Agnifici domini dicunt, & declarant, latam de peririonibus pro iniuriis oblatis,elfe exigendam ad rationem (umma: taxanda: per iudicem in [ententia diffiniuua
à viéto,qui non appdJaUlr,in (olidum: ft autem appellauir,
:&diétaexaétioita fiatinoml11blls
1:'
Pe r medium , exi<ratur
cau{ls per appdlationem pendentibus. Et vbi diéta: pedtion es non c1ec iderentur diffmitiuè, (èd partium conumtion ~ extlnp:uerenttlr, dicuntlatamelfe exigendam, ad rationcm lllm rr,a" in pcririone ded uéta: per medium ab vtraque parte. L (! contingerer negligenria,aut difsimulatione
p artium cxpditi oncm dlétarum iniuriarum,& illarum de
ciji oncm dilferri vlrra annû,diéto ;mno e1apfo,equidé ext~atur Iara per medium ad rationem (ummç petita: . Et ita
dicunt elfe fiendllm in omnibus curiis regiis huius parrja:
Prouincia:, & Forcalquerii,ac terris ad'iacentibus. Et dclèri
batur in !ibro memoraliurn ad perpetuam rci memoriam .
Aétum in acmeradie decima oétaua Nouembris,millcGmo qUIn
M
.
tATAS, NI PATROCIVS "&c.
..
.
nte{lmo tricdimo [ecundo. R- Bonlli.
moqumge
!xrraétum ex Iibro rnemorialium fol. 4 8 •
.
"
. nfi drlll.nd,n 4pm cinq ant. Q.!!ittltnr~
lt,," 1411t1,cr p,tronnl
LItt< "r "atroccnr no
b'
, r
{cft {rn{. pendre drgent dtl dt Itollrl.
RE QS E.5 T A.
Tem car lous coumjifaris, qu.e exeg~{fon las latas,~ lou!
patrocins, commeton de grans defalhlmem,quant van
par lou pays per exegir las di chas latas, & patroclOs: & {i
fan pagar JolIS pacrocins pourtans ca[amets, que non [on
{egnas ni decretas : & don on a ent~ndre a las rauras gens ~
'lue las cancellan, 6<. non ou fan. nI en fan raCOh al clluan
de la cambra, ni as dichs parcuradours : & ft e!l:auu a, que
lous bal han puis a vn autre,lou quai [emblablemcnt lOlls
volexegir: & ain{lns ni a pro que fi pagido uas voultas, o u
plus,en grid imerdle,& dan dais [ubiets dal Rey: & penar
per [Qulre [Qut abus, & mala cofluma~ fupphcan a la dicha
maieflat,que li plalfa, de far ordenar, & coumandar, que
taIs latas, & patroclns {l deion exegir, & leuu denfre dous
ans daltemfs,que [Gn tachas: ou autrarnent n o n pue(can
exegu nI leuar. Et non remens, que tah cou mi[saris f.ian
tengus de far podiffas a aquellous, que las lur deman da_
r:ln fen[a ren pendre, attendu que [on pagas de lur tra-
I
balh.
RES POST"
Plas al Rey,quC! non fi pu<:[can demandar palfat cinq ao s'
entb~ntquetouquaralous {ubietsdeaque!l: pays incolas &
a Itans daque!' &
1
Il
r'
,
f: . que GUS co caours nao teng m d e en
ar <Jduman a rcndaqueilolls, que las demandaran [en[o ren
pen re a caUia aquellas.
h .
r.-
1'.1lIlaétum ex regellOpotentlz fol
i 1
• li'.
Tl.
Nengun
�'4.!
NENGVN NON DèV
Ne"gun nOllleu tjtrt ,rrt ofII tort tf« 1114i{on.ou «utr4.,tr lelltt riull,
.
kE.Q..!ESTA.
fupplican, que per nen~un d~ute ci~i1 de calqua
I Tem
court que lia,ou li que fous pnudeglada,dlre.:lamét, ou
..
indlreél:ement nenguna perCona denha 10Cdichs COnt:ttz
de ProuenCa,& de ForcalqlJier, non deia e[[er prdfa de h
perCona,ni autrament empenada défra. Ca pro pria maJCun,
ni en autre holl:al, ben que tal perfona fo[[a de la per(ona
obligada,per cuitar diuerCes inconueniens,que poyrian ve
nir,a cauCa de voler tirar per foda cauque h~me de ben de
(on llOll:al propri,ou dantre .
RESPONSJQ.
lu ftum,& c;ql1um videtur,quod de domo propria,vel condu.:ta, vd gratis conce{fa vllo tempore: aut de diuerCori<?
ad hoCpitandum dell:inato, duranee decem dieru m fpacio
à die ingre[[us computando,aliquis debitor,licct per fona.
liter obligarus,non extrahatur inuitus,nili hoc e[[et occalione deliél:i,feu criminis incidentis. Et placet,quàd reCpeél:u extraél:ionis fiendc; à domibus huiuCmodi abll:iaeatur,
il quibuCcungue pra:ceptis pœnalibus, & pœnamm declaratione,& hoc quantum ad fubditos tamu prç[entis patriç.
ras/ta prohibida rouCa execution,tantpcrfonaf, coma aurra per deutes,& aucras cauCas ciuils.
.
. IUUP ON" O.
Contentatur dominus,quàd fiat, vt petitur per duos dies,
"num anee nundinas,& alium poll: illas:&hoc pro uc'!ie~:
do ad nundinas ipCas,non alite~.
conctffUtlll46 ~.dit ~7 . 11111114rq.
E.xtraétum ex regefio potentlz.
Pr.e{cri/,tio,'iu.e .J! dt Ïilrtto"'IIIUlli,eurrit Îllttr,tiUt~lItIIfrt.·
•• ,i. "IIItr.e.Mulier pro debito ,iuili non i/ll,,"r.'II1• .
T .:m, quàdin camera rationumjnter. A'q~cn(es (upèr
pra:Ccriptione debitorum,quoruncunqlfe iusobCéruetur
commune,ll:atutodiél:a: camc.ra:.non obftante:ita quod 'ex
cepcio przlëriptionis per ciues,&.habttatores Aquen(es -in '
cadem curia porsit opponi:ca:teris llatutis,& llylodiébecu
ria: in Cuo,robore.durantibus. Et. quod aliqua roulier ·przte~tu cuiuCuis .obligationis perConalis faél:a:, .& hcnda: (uper cauCa ,ciuili,~on obftancell:aturo ~amera: pra:diél:z, vel o
alio,nonjncarc.eretur,feu arrell:etur. quouifmodo.
I
Habetur in capifUlopacis. .
Pr.e[,rip!iQ~ dieu do(:loMrtdt 14
ConttfflWil146 9.die z 7.14/1ua,ij.
Encoétum è regefio potentiz fol. 14<r.
Dt6itourr lion pr,," prtfitr lt tt ,"rOn" ttll dt fitr.
lU;
Q.J EST A.
Tem cartcnentlas fieras dal pay$ daIs dichs contats de
Prouenf.'1,& de Forqualquier, diuerCes abufes Ce comme
ton,em pachant aquellas par Ietras. de la cambra, ou autras
contra 10us debitours,faCent aqucllou5 pendre de la per(ona,pertant lous luecsen Coulfercon grand daumage.Suppli
~an que t~es i~~~ d~~a:nt, & !rcs !~ur~ ~prcs,l~~ ~i~has hlie.
ras la
...-- - -
I
'4~
DEBIT. NON
.
,11_'"0_ dt l,oill :
Rancois; par tibgracc::de .Dieu-RoYidc Erance; çonte
. de Prouenc.c, Forcalquier, & terres,adiacentes 'a nous
trefchers)~ bien-ay;mes.tes commi{faircsj"qui feront COffimis,& ddeguesa tenirles ;p;ch;rins:.ell:atz.en nofdié1s pays,
&contés,{alilt,& diJellian, Come lur ccttain~articlés,&re
'luell:es a nous prc(entées,.p ar.nous chcrs,.& bienaymcs An
toine Dauriafon eCcuye.r-,(cig\leur:dùdiél:licu: maill:re An
toine Donat, Iicentié es Di'()ias:& Ican Fabre con(u 1de la.
!i!!eDr~guig~~ e~uoy~s p~r-~~~~r~ n~~s ~~ par nous diéts
F
!
~
pay'~
�Ife
P Rt;SCR. IPTI.ON
'5'
'A L J'EV J.. LA.
pays,& pour le~affaires dicçulx,ait cité par nous ordonr.e'
lx pourueu [elon,& ainli qu'il dl: contenu apres cha(cu~
diceulxarticles,& requefic:s:& qu'll dl: plus aplain contenu en jçeulx,cy attaches foubs le contrdeel de nof.he chan
cc!e.rie.Nous,pQur (es c.auCes vous mandons,commal1dons.
~c enioignons, que le contenu en nous dldes ordonnan_
ces elbnts a la fin de ch.a (cun de(diéh articles ;vous metes
en executio,en ce qU'li vous ell: mandé de cc faire, & qu'ils
COnt a vous adrdrants;fellon leur forme & teneur:car ainG.
nous plen il elhe.faiét: De ce faire vous don 11011~, entat que
be(oln Cerolt,plalO pouuoyr,pUl{Iance,auélome,& mande
ment Cpecial par ces diéles preCcnres. Donnè à Paris le dixneulidineiour de May, l~n de graee ~ilcinqcc:ns dixCept
-& de noltre regne le trOJ{lefme. Par le Roy come de Prouence.
Robertet,
lue;ne aultr,ement:nonobllant les llatuts,& ri~ueurs de la
chambre d AIX.
.
a.ESPON
s~
Les commilfaires deS diétz eil:ats fe informeront fur Fe .
.cotenu audlél; artIcle ,&y pouruoiront.comme ilz voyront.
erlle Je r3lifon.
' •
Ordo/IIIIIIIet dtl corrmrifJ4ÏrtI.
Surie neufiefme,& dernier article fai[.;lOt mention des·
prefcrirùôS.ledl0: article aeil:é com~lOique,&~isen aduis•.
&confeil-de melsieurs tenas la court dç: parL~ ment en Pf<~
ueoQe,le[que!z ont eil:és tous d'un aduis,que le contenu au
diét article foit oélroyé,& accordé aux gens des trois cil: ats
'dudiél pays:a [cauolr,que la exception de pre{criprion cy
apres,& pour l'aduenir au lieu {ellon la forme,& di{po{iuo
du droit e{tripr, dCcl/on lequel, lec1iél: pays dl: regi, & gou- a,
uerne. Et noU!> cOffimi[f.1ires ainG l'auons accordé, & ordo
ne,en. en{ujuant la commifSiOl?--, & pouuir a nqus donne
par lediél: feigneur,& [ans preiudice du paCsé,&des cau{es,
& proces pcndens tant feulement. De Mas l!eutencnt. De
Beaulmor prelident.Boyc:r general. Balthc:{ar germte pre
Gdanc des comptes Francois du pré.
.
~E<U:'ESTE
1Té,.que attédu que lediél: pays fe gouerne,
& regill par
droit e[cnpt, ~ 'lue _toute; aébons C~nt pre{criptes,par
faultc de pour{ulte dedas le teps ordonne de droitPlaire au
Roy ordôner,la diél:e preCcriptio auoir lieu, mcfmemétco
tee gcns,contre lcfque!z,ice!le pre[criptio doibt de droiél:
aU~ls heu [ans ce 'lue les parties ayét acquis ladiéte prefcripuo pa~ eulx,o~ leurs predecelfeurs en puilfent,ni doibuéc
ellre pnues,li ~o to~tesfois en ca~ de droit, & dot les parties
[eromt par ledlét felgneur releuees,auec cognoilfance de
cau(e,& par fes letres patentes a bonnes iulles, & raifonna
bIcs cau~es,& eS'cas Cc: droit, comme diél: en:& (ens ce que
aultcemec les parties,qui auroint aqui~ la diéte pre[criprio
~eUemè:nfJen puilfent ellre priuées,[oit par puilI~nce ab[o
lue, ne
• Extraé.tum t xarchllli\ è r.;gtflo M.gdalenes. folio
20'
GLOSSA
Nutlum vnguam precibus gêtium ,trium ftatuum concclfum
ftatutum,boc ipfo vtdlus à noftro principe luorum fubditorum .vti
litatis ftudlOlifslmo: tanta eft emW crcditorum auiditas, vt tanquam lupi rapates mhiantes lucro , milerrimos, & pauperrimos
debitores deuorare cupiam.nam folent debi,orcs vt plurimu,partem
debitïcredaoribus {oluere,idque volentibus creditoribus, quam cre
dito~es non referuntad librum rationum,neque jnfineinftru~enti
pOnJtur folutlo , Ita fit, vt accepta io\utionc dc\>iti, au.t partis IPfius,poMon~ifsünu tépw ~cbjt9rc.$ VCJ'CDt iinmcrito.hac rola.r~fra ·
4, tii~O~ .
.
•
... - ... :r
�--
PRES C lU l'. ft A Il.
'If.
"
' - - & db'
ti: 'uod inftrumentum obligatorium, fit gu~r~ll t1glonatum,
e i.
.
qfi obll'g' tuS curiz camera:,
feu
.1 ~ tor t .
,
" 1'10 qua
C ' non ournt
rzfcri tio, nili centenana, nili mter C1uesnquen cs,, umergonon
ca!cellatz dlétz
multi ad
vb! bona
•
fil'u5 prodlgus vluendo luxunose dlfslparuDt,putantes fc:
- 'tanquam lm poille debitum petere quamuis fint anuquIJslmç : qUia ,
, vlnute earu
•
,
fi
l' d
h'
nullam vidcbant elfe przfcriptionem, vt dlétum Ult : e Opume le
,
ftaluitur 'cùm non fit ven(simlle crcdltores aun ~upldlr~
.
'
d b' '
fi
1 Sd
\ eontrJ.num
umos tanto tempore eefiaffe à peutione e 1t1: aut 1 ma Imu leere,
'\
d'
ligentes hocftatulumrcddetdlbgentes. Dolcndum 10.
1 Côre Itores neg
, ' c Il.
fi '
s manda
lùmnobis eft, uod ab initio Vbl fult la<-mm, non UltlyP!
~
'
q, m , vtomnesfcirent , ftatutocuna: camerç
tum, '& lmprefIu
'
" efiè dero_
.
'gatu,n,&
ita
in
fuis
cauJis
defendendls
vterentur:verum
elUS
cognlt~o
\
haber.i non potuit haétenus , cum in archlUlHbdltum hucuique ma,1crit, aucifsimis cognitum, pollhac omn'es fClent,& ID praxi v tentur.
DR6 YT ESCRIPT. · Dicere eum Terenuo polfumus,cx
a &dcci1Îonc-hu-ius thtuti,multo dl(cedlmus IDccmores, quam
Lclfearus: naomosremittit ,princeps,(cu ab co delega~l,ad dl[pofi~~nc
iurisfcr!.pti;qua:'tam varia-cll, vt, CUI aqulefcamus, Ignoremus,l que
'~'m , 'Ouodconfecutum
cft poft lUS
~
1 clulle: :( quod
P,ropter lUS -canon kw
l
"de'"",'1frfI'orem
nunquamprz[cnbere,c.
2. vu1t,ma ZB
1..-- •
b v t.de pre llflpe.
'b
dubitant-dotWrocs,an d,cohabeat locum in aétloDl us l'erlona 1 us,
ucmadmodum in realibus, & ijs qui rem ah en a,m , pofsldcm. VIdeal
qua: opinionobis fequcndafit,
doétorum con.
(eolu approbata.
' . ,
r
~od d.c. vit. habeat locum tam in aébone perfonah,quam rea 1 vo:
lUit femper con{ulcndo Alex. vt patet ,in conL clxx~v. num. XXV).
v~ ue ad fi.lib.ij .conl.xcix,num. v,lJb.lllj. conf XXXI,Il). nu. j.1tb. Il).
cilt.lj,lJb. v .vbi latilsimè hanc quzftlonem expIJcat,ldeo non refero,
uz ibidicuntur . Contrariam opinio~em mulu lequuntur relatlà
in add.ad
ind. conf XCIl'- nu.).
lib.j.Corn.conf. ccvj.lib. ij . qu~dIÇlt. ferum In praétl~a : Ita dme
fUIfI'eludicatum . Guid.Pap.q.cxclx.ratlon~m r~ddlt : qUia qUI tene·
tur aélione pcrfonali non-di-citur mala:fidCl,po:fldfor:fuameDlm rem
"
' fi n. C
c le.icg. Hanc
,
polsidctnon ithenam,&ld,ln
1. y It.§;v lt.ln
. com.
d d'
qu:rftioncmdoétihimè . & acutdSiInè (vt folebat omDl,a ) ua n~~~
rz.ccptormeus hmyliu,s Ferrett.:mihl pcr,petua.memorIf cole ,
1
J numcro.89.dcvfue. quihanc vltiœaQl'opinioBem pllcac d,e IUrc
-, : : - ._ -- - - - - _.. - ------ , - - veuorcm
-1 ~Dt
fubmlf~loDls,
~bIi~a.tioncs,
~as co~fuglant ,
~cétlOne,
ante~
~us,ergo,
~olineo
kl
commun~
Al~x.
B:Ù.confi.~cccx1(XVlj.
•
LOCVM IN CVR.
III
veriorem.Dec.confi. \ 14.nu.r ,poft Pet.de A!lch.in c.Jine po!fdii o,)c
de reg,lur.!n 6.dlftlDgun.nam quzdam funtlura,&aébooes,qua: 00 biS cvinpetunt,non expeétata alla dcclaratione,& in talibus mala ndes impedJt przfcripuoneru:quçdam {unt iura qua: nobis competunt
h.él:a dcclàratione, vt JO b.e.de lure emphy.& ln legatis vt not.1D 1.
eum pater. §.furdo.de leg.ij .nam interpellandus cft hitres à legatario
ante, q uàm teneaeur:idco ante deniicialionem.non dicitur dIe in cul
pa, videntut in d.c.& confi. Dec.& Petdc Ancha.fentire, vt pre1cnp
tio non currat contra crcwlorem,cui .étio compeUI, quia eft ID mala
fide debitor,competit aUlcm~ vbi venil dies,in inftrumento guarenu
giato,ergo non curret prz{criptio fecundum eO$ contra ca, 'lu", fu
pra dj(~ta [unt. Verior cft fentenua, VI prç(criptio msnor ~cO[ena.
ria currat iahis obligationibl,ls,& aétlOnibus " nempe triglDlolan.
norum:alioqui hoc ft.iCUtum efT,tlDutile,n~ fi antc noo prçfcribc.
bacur obllgationi ante u:cum annos, & ei aat~toderogetur per hoc,
non eft di'c enàum de przfcriptione harum obll~ationum,quod dJcitur de pollë:lforibus malz iidei,quinon pritfcl'ibunt nili cétuiII annis.
Q.uc:madmodum ergo aliz aétiones pra:fcribuntur erigiota annis, ita
hzc eodem tempore prefcqbetur,l.1icut.& I.omnes.l. vle. C.de przfc.
trigin.l.z.C.de conftLfièut inter omnes Aquen[es fuie conftitutum:
vt patet in przcedenti fiatuto.
.' '
~a hic loquimur de prafcriptione:fubiungam qua:ftion~m, vtilem f
,& freCjuentem,an kilicetha:res vniuerfalis pra:fcnbat legitimam hçredum particularium,aut eiu. fupplcmentum:&"puto dlCC:dum quod
non propter malam fidem:na,m aUt cft h,res e~ tcftamento,aut ab in.
teftato,nempe mafculus ex cari te ftatq,ço,~t,extantjbus mafculis, fa:minç non fuccedant, vt cft apud nos.Si eX·tefiaméco [cit, aut (circ prç
lumitur ea,quz in teftamento continentur ,1.non eft ferendus, C. de
tranfaét.BaLin l.eius qui. fi cen.pet.in I.tutor peeitus, C,de perie.tue.
srgo [cit habere fratres,aut alios in cena parte inftieut<>s,quoru bona
cis cradenda pofsidet,di fumatur legitima de bonis patris. Aut vero
èftha:r,e sab intellato,cxtante fupradiéto ftatuco,tunc quia [cie habe
re forores,quib.us debetur quota pars bonorum,qu:t fuerunt patris,
quaro'cum po(sldeae,non pOt~ftnegare, qUIR fit malç fidcl pofT'dfor,
icaque ante ccntum annos non prçfcribet:in his r..ermiois confulult
Dccius'hasrationes adferens in confilio. treeentelimoquarto. Dume.
r~ fecundo.Bertrandusconfilio feptimo,in fine ,&conlilio centefim~
!fl&e1imo [ecundo.numero fccundo: libro [ecundo.& coo-liho decl_
, V
mofcx
. ,.
•
�.,
S E QYVNTVR
r~x to. numero
NONNVLt A
A P P 0 NAT V ft
iiij lib. iij. qui loquuntur de Cupplemento, quod
~~unt non pr~kr/bi. BIs fuper Icgitima, quà~ nonpr.rfcribJ~ur, fuit
iudicatum,dle vi;.decembru 'S\4. 1n audlcntla &:mcamcramquiJi.
tionum die xi) mJrtij.I;56•
J\",
Srq"Un/Nrnonllulh /le/ult ptf/inin/id Id {DIor fÏJltr Aqurn{", '
Epitom ~
textu"
VUfu.li4. (!f "'"'''' 4ppOrUlltur in ci.iI41t111 AqUfll{tIII, r,
R",,,tli .MIIO potell roti,., d"ith~u<L ,on.lr.tfu~ Cft. 1,
•
cm{., ,cr {"uiti. ,"'" u<ndunlur ,lpfi.qul ,. f4C1unt.poffùlll ttl/nerc. !.
L
vdouicus, & Joannadeigratia,& Rex,& Regina Hie~
~uC1Iem, & Sicilia! Ducatus,A pulia! & principatus Ca-
pux Prouincia!, & Forcalquerij. ac Peder:no?tis comites,
SeneCcbalhs comitatuum nolhorum PrOUInCla!,& Forcalquerii, neenon officialibus c~mitatuu eoru~dem ~uocun..,
que titulo cen[eantur pra:[entlbus, & fu~~ns fidelt?us.~ 0firis.gratiam, & bonam volunut~m. PhilIppus. Pelreru ~e
Aquis miles Chambellanus ~amlh~ns, & ~dehs ~ofier d~-.
Jcélus ambaHrator, & nunclUS vmuerGtatls hommum dlélz nofira! ciuitatis AquenGs nollram pra![ent.iam adiens,
inter alia capitula per eum n.qllra: malefiau obl~ta, nouiter caritula obtuhtinfra[cnpta, qUa! pra:[entlbus d~
verbo ad verbum in[eriiufsimus:erantque per omnia con:;
tinentia: [ubfcquentlS.
Vitfuc/i4 a' 1IIt'fm.
qu.od per [endchallum vellrum dill:0rum comit~:~
I Tem
tuum,Ccu ahos offIcial es quo[cunque de vlttuahbus qUlbu[cunque,& mercibus ad ciuitatem Aquc:n[em exporta~
dis,[qlutis tamen iuribus quibu[cunquc curia: vefl:r:r debl~
tis,& cuicunque alii domino, cui ius aliquod dG~e~ur , a
modà pra:diéla viU:ualia., & merces,ad diétam ClUlcatcrm
hberè valc:~nc apportari:vin{)dunta~at excepto:
lténi
.
~
1 N C 1 V J. /!cc.
'fi
Item quod nonreneanr-ur,nc:que poîsintrc:mitti r:uione
deILéli, vd contraélus ad loca,ad qua: remitri delinquenres,
vel conrrahcntes conCueuerunr.
Item quod cùm venduntur aliqui cen[us,& [eruitia in 10
cis vellri domanii:quod ipG,qui diélo~ cen{us,& [eruicia faciunc,pofsint illo pia:cio,quo venduntur aliis,emere, & hô1,~
bere:dum tamenIntra menrem à die faé.l:iconuaélus, veJ
falcim.i die [ua: [cientiz pra:cillm {oluant empcon, vd ipfum deponant. ~a: 'lu idem capitula per malefiatem nofiram rccepra intplci, & examinari iufsimus per [apicntel
aofiriconlIlù,& rdatione per eos maiefiati nolha: particu_
briter inde faaa,capitulis ipGs, modo quo [equitur, duxi.
mus reCpondendum:viddicet ad primum volumus, & ma- J
damus,quod,[olutis iuribus qUlbufcunque curiam noferant
tangc:nubus ,&quibu{cunque aliis debitis,pra:diéla vlélualia,& merces ad diélam nofiram ciuitatem Aquenfcm qui~
libet valeat apportare .
Ad {ecundum, cupientes ciues ip[os AquenCes lideles a
~ grauaminibus, quantum bono modo po{]umus, releua<re, volumus, quod delinCjuentes , & contrahentc:s ad loc3.
dellélorum, vel contraéluum, in quibus no conCueuerunt
remitti, minime remÏtta.ntur.
Ad tertiu,acceptamus,atq; cocedimus contenta in wdem'
capitulo:céGbus eocu, qui renétur.i CUI ia nollrJ,ad id roini
~e intelleélis. Idcirco fidc:!irati vc:fira:,de certa nollra. {cicn
ria pra:[entiii tenon~ exprefsè iubemus, quatenus ta vos prttsétesjCjua vos [uccefsiu~ (uturiScne["halli, vel olficiJles alii
fupradiél:i,olflciorum vefiroru téporibus, prttfatis homini.
bus cÎuitatis pra:diéla:,ip[oriiq; cUlhbet propriè in prçmllsis
tigi videritis fu~cefsjuè, pra:diélas Dofiras concdsionem,&
- - _. ."
V .1
acce
�Ifl
V [ N V M E X TER 0 R V M 8u;
.
.
.
tationem per m:üdl:atem nolham, vt pra:dlcltur , ln
accep
..
&. .
b 1"
ca itulis ipGs faébs, cbCer~etls tcnaclter, laClaus a a liS
ob\ëruari iuxta concinentlam eorundem: pra:[cntlbus ~ofl:
o ortunam infpeébonem earu.m remlltenclblls .pra:Lcn~
t!!ù Dalu Neapoli per Ser.dommum Vr[oms de Neapoh
militem iuris ciuilis profefforem,magaa: noftra: CUrIÇ m~iftrum rationalcm, ac viceprotonotarium, regm Slclha:
~on{iliarium, & fidelem noll:rum dileaum, an no domml
milleGmo tricenteGmo quinquagdimo (ccun~o,dle tertio
Nouembris,fextz indlétionis,Regnorum vero nolhorum
ra:diéti regis anno quinto, noltrç Regllla: anno declmo.
fxtraélum a Rcg iis prouinciz archlUis, & a R<gio hbro pnullcglOrum CIC
ui,atis Aquonlis fol. ~8.
iji
Vinum <XUTorlll7l nom IInmitt4tur Într4 <Ïuitrttrm Aqurnfim, nI mttTtt..
,
.
llini 4{crnd4t 4d dUOf {r4ncof,
,
V douicus Cecundus dei gratia Rex HieruCalem, & SI-
L
.i!ix, ducatus apulia: dux Andegauia: : comitac~u~
Prouincix,& Forcalquerü Cœnomama:,ac pedemontls
c~
mes, vicario,iudici, ca:terifque officia Iibus noll.ra: ,CIUltaUS
AquenGs prçfentibus,& futuris Guilibec, & locuteneRubus
corumdem gratiam,& bonam voluntatem ..P~o parte Cyndicorum concilii, & totius vniuerGtatts ClUltam nofira:
AquenGs nobis fuit expoGtum:quod quan.quam ex confue
tudine per curricl!lum, [eu ~apCum antlq~lfs.lmum temporis approbata, de quo homm~m ~e~.ona ln contrantl~
non exilbt vinum exterorum Immlttl Infra pra:dlé1:am CIuitatem p~r qucnCJuam non debeac, mG metreta vini a&
a duos francos 4 aCcendat: nihilominus nonnullt offlCla)cs
nofin ram majores, quam minores incra dléta~ ciuita~e(
manentes,contra bonum ritum, &. con[uetudmeIl) hulU modi vinum exterorum annis iinguhs infra diétam ClUlta.
cern
NON IMMITTATVR&~
l
,
1
,
If7
Cern immitcunt: ex CJuo toti reipublica: ciuitatis iplius magnum pra:iudicium, & deftruétio generatur : cùm propter
immifsionem diéti vini exteri, vinorum ciuium venditio
retrahatur,in quibus vinis conGfiit potior vtilitas ciuium
eorundem:deuotam Cupplicationem fubiunxerunt, vt pro
communt dléta: ciuitatis vtilitate,nos antiquum ritum, feu
con[uetudinem pra:diétam ob[eruari mandare Jignaumur. ~ocirca vobis, veftrumque cuilibc:c prxcipic:ndo
mandamus,quatenus li ira c:ft, vt pro parte ipforuma{feri_
tur,pro conferuarione,& incremento vitz, vri)iraris publi-:
ca: pra:diéta: nolha: ciuitaris Aquenlis in approbationedi_
aa: perpetuata: per aneiquitatem confu~tudinis,jmmifsio..:
nem vinorum exterorum huiuCmodi ex parte no!ha prolli
beri in xternum faciaris:qualn etiam,prçmifsis veris exi!l:é
tibus, tenore pra:[eneium inhibcmus,nullique in eo cafù li: '
cere decernimus, quibulcunquc !item concefsis, [eu COll'';
cedenribus in conerarium nuUatenus obll'aturis.l}arumiri
caftro no!l:ro Andegaucn([ub iigillo no!l:ro-[ecrero per cir .
cunfpeaum virum Nicolaum Perrigaud Iicenciatum ln,.
decreris,confiliarium nofirum fiddem dil'cétum,die pritn:t.
menGs aprilis,.decima indiétionc.Anno domi nimillclimo
quad ringétdimo decimo fexto:Regnorû vero n o!l:rorû'an
no tncelimo quarto.Per Regem in Cuo.confilte.Michaellis.
A I>N 0 T A TI
o..
.;
Yol~ns Regirn idem priuilcgium côcersitijCdcm fcrcvcrbis. ,'h7. dieduodccima mentis.lultj,Cum itaqQC ~ud'priui1egiu1D conucni"l cura. .'
hoc rc,lle fcre vcrbis, ideo nolui hl(:'addcre-~
.
qrossA,... .
,
.
V. l
FRA N COS. If Frolncus a'ccipit~r pro. viginti {olidIs prouinciali- ' .., .
bus: quorum fingull vale~t. tres liardi:/iergo-mctretaafcédat ad dU.OI ~ .
francos~ hoc ~~, quadrag,nta f()lidos p~ouIDciales, triginta turoncn_
[e~~..
�I~S
Cl V ES AQ!E NSE$
(cs vinum exterorum apporti\bilur in ciu:tatem AquenCem:quemad
m;dum villUltanno lupcnori -r .j.quo die pa[catis,& fequtnu nimio
fr'gore congd.ltrfucre vinex:itil vt pars dccimilvuarum Îoll1arum
~ IX tuent rewllc:ét.l:minoris tamen vcnditum fuit VlOum, quam an_
Où pr.t,"edcntl propter vinl extcri a~und4ntiam . reque~ti vero anno
milf,0il fUltcon[ccucil vbcrtas:qua V'IX vnqui\m fUit ,vila malor .: quo
anno non hilbebam valil hommcs v btr(punerent vmum : pluru vas
vendebOltur,quàm vinum nleret:. metretil vendcbatur decern,aut
duodeclm fohdisturonenfibus,& villus: itadeus OpllDlUS maXlmUI
tlerihtatem preeedenté miIXimil pcni.luit vbertate. Vlin.am t~m rf.
femusftudioli rellglonischnLl1mz.& memorcs verbi del,ae elusfaéiorcs.quàm is cft de nobis Loheitus. non lam muIt!, propter noftea
pcccata vexaremur IlUlis.
cilf<f Aq"tnftr Iitntir.mt.er pcltortCllt cÎl'CIIIII cÎrucÎuitct... A,/utts{t••
I
Tem quod ciues,& habitacores Aqu.::n[es, iuxca eorum
antiquam con[uetudlr,em,& appro~atam, & ln contra
diétorio iudicio [ZplUS obtenram,& prtUilegla reaha con6rmatam,po{$int,& valeandigna. [ctndere, & pecora pa_
(cere,& legneirare,& pafl:orgare per te, & per paŒores [uos
vndecunque in locis campcllribus non cult;uatis, in Gluis,
. ac nemonbus pen quinque leucas , ci~cum circa cluitatem
Aquenfem,prout facere con[ueuerunt.
ADNOTATIO.
CODtinetur in capieulis paeis.Latiu~ habetur in libro rubco fol.lxj.
.,hi fiut obtcntum huc pnutle&l~m ln lud!elO (ontradlétono.
COII<tl1'"'" fuil boc priu,legilllll.prr R.""lInd_ Btr...g.riltlll coNile •• f1'
~rc&iolltlll Pro"",'I6,111ilùji"", dliunttJiIllO {.,undo.
lAt. bic nOll/olllitur "ciui&uI Aqlltlljibllf.
Tem quod de quibu[cunque damoribus,& petitionibus
pecuruarum,vel aliarum rerum,quz fient in ca.mera rationum, vd in curia ordinaria, vel aliis curiis quibu[cunque
~iuitateAqu~nG,i.nquan~um ci~es, vel h~bitator;~Aqué
-- - .
letS tang
I
'!n
fi E D AGI VM. LES DAM.
~9
.
,
[cs tanguntur de confe{[ltls, vd de qUlbus ad litis contellOl_
tionem non procedetur , nulla Lita [oluatur; & proptelea
nil cunz,lêu fi[co debeatur.
,
!rem quod de proceCsibus, ~c petitionibus prz[entibus, _
& futuris,quz fiunt, & fient, in 'curiacamet<r rationum
vel o1lio1 quacunque,in ciuit~t~ AquenG,pro di[cufsionibus;
b~norum, vbi procedetur de prioritOlte,&pofl:erioritatecre
dltorum,in9uanrum ciues,& habitatores tangun.tur,nulla:
lat a debeo1tur, nec exigatur.
.
'
:
Extraétum ex l.bro ruOto.
. -
1'e4.gll"".I(rd.III,~tffli·l,rtUt1IJ.er Jli. O/ltr.t 11011 (olilunl A'~utisrtr.
t Tcm9uod hommes,hab'tatores,& incolz eiuitaiisAquê
Gs przten,tes,& futunlint,& eire debeant perpetuo in fu
tur~m lJben, & Immunes, & omni tempore in omnibus
terns,.& 10cIs,quz,& quas,habet,tener' & pofsider, aut ha-,
beblt 10 Eu tu ru m diétus ill ufl:ris Rex tudouicus,Prouin ci ~
cornes gnatu s noller, & {u,i in pofrerum [ucce{fores infla '
co,mlt~tus prouinciz, & Forc.alquerii,Olut ah~i vbiCunque
Gne extra comltatus przdlétoS acquHitis, & aequirendis ~ .t
quacunque [olut1~ne,~prZ~atione red,agij,le[d~,veétiga
hs,reua:,daclx,& Impo{moOls confl:ltutorum, & cotl:/titué
darii, olc debitorû,& debendarii,pro quibufcunque merca
tonb~s,~ rc:bus eos emédo,aut vendédo,port~do,m~ndi
do, vel trafèudo per loca przdiaa,per mare, vel fer terrii,
aut per aquas:& tpccialiter pro przté[o iure c3!nenç,inrulç
(an~1 geneG j,ita,cu in ditto 10co nihil (ollJ4tur 1? ciues, v~l
h~bl:atores~quétes,& cu.fl:odes cachenr apperire teneatur
dl~a-C~th~~a abrque alrquid exigédo:ita quod ad ip[OfU..eç,.
lutlone mlOlme pro rebus,& mercJ.turis ipGs teneatut1 f~t.t
~?mpellantur Aquen[es quouifèno_do.
Priijutgi.{U4 dtftnJuntcÎur, Af"tnfr' protri4""a.rit~1f lier.
V '"
ItcOl
•
�• 60
.
0 FFI C 1 ALE S A 0:::: EN SE S &c. .
...ITem quod porsint ipG AquenCcsiu~ . éonCuetudil:Jem
.-:.
przlibatam repignerare, & recapere cum armis , vel Gne
armis, per fe,vd alios ad hoc conduél:os eorum propria
.:..' .,::: . . auétoritate,fuperioris licencia requilita,omnes &'quoièu" ~ .::' '1ue illos compatriotas, vel alienigenas, qui contra corum
.:;.
priuilegia,vCus, &. conCuetudin~s approbatas,ipCos pignerarent,vel caperent direé.l:è, vd per obhquum,& aliâs contra v[us, & libertates eorum ciuesip[os vexarent, feu mole.
t'brent tam in ciuitate Aql;lenfi ,qulm extra.
.
<" '
•
Hwetur in capitulis patis.
• •
OflicUlts A~urn{tS t4lll1114iortS qÙlrlmillorrs ,coptriholllt ift ontri6ru•
.ITemquodomnesofficialestam maiores, quam minoj
._ resciuitatis AquenGs pra:[cntes,&futuri pro bonis habi.
ris quibuscunque,&. habendis in diéta ciuitate, &. dus terlitorio in oneribus dia:a:: ciuitatis eontribuant licuti aUi ciues eiuCdem.
Çontinetur in capitulis pacis'
,
Dr h.mna in ciuitttt A~Nmfi·
1T em li extra diétos terminos infra territorium diéh! ciui
.' tatis Aquenlis reperiantur aliqua animalia, vd aueria in
alicuiusvineis,bladis,pratis,& deuendutis [oluat,& Coluere
~neaturcufl:os diét. aueris pro banno,& vice qualibet Coli.
do~quinque. & dominus .illius aueris Coluat pro bann%l.
uat pr~uolibet animali bannum committcnte dcnarios
fcx:cuius' bnni medictas Gt,& elfe debeat accuCanci.
Attllr~ Ijuilihtt l'0trJl in '4lIII0 t4llt {ua ~U4IIJ 4/imo.
1Tem
quod om'nis perfonafi~e digna pofsit petcre,&accurare bannum tam de [uo, quàm de alieno,& libi cre.
••
daturfa{jb~o iuramc~~?, & habcat mcdietatem banni, quod
accu 1C.
FIN 1 S.
r
•
..
�
Dublin Core
The Dublin Core metadata element set is common to all Omeka records, including items, files, and collections. For more information see, http://dublincore.org/documents/dces/.
Title
A name given to the resource
Monographie imprimée
Description
An account of the resource
Ouvrages imprimés édités au cours des 16e-20e siècles et conservés dans les bibliothèques de l'université et d'autres partenaires du projet (bibliothèques municipales, archives et chambre de commerce)
Dublin Core
The Dublin Core metadata element set is common to all Omeka records, including items, files, and collections. For more information see, http://dublincore.org/documents/dces/.
Title
A name given to the resource
Statutz (Les) et coustumes de Provence nouvellement imprimées avec commentaires
Subject
The topic of the resource
Droit coutumier
Oeuvres des juristes provençaux avant 1789
Description
An account of the resource
Toute première compilation et commentaire des statuts de Provence.de Louis Massé.
Creator
An entity primarily responsible for making the resource
Massé, Louis
Source
A related resource from which the described resource is derived
Bibliothèque Méjanes (Aix-en-Provence), cote Rés. O. 022
Publisher
An entity responsible for making the resource available
Pierre Roux (Avignon)
Date
A point or period of time associated with an event in the lifecycle of the resource
1557
Rights
Information about rights held in and over the resource
domaine public
public domain
Relation
A related resource
Notice du catalogue : http://www.sudoc.fr/201786338
Vignette : https://odyssee.univ-amu.fr/files/vignette/Mejanes_RES-O002_Statutz-vignette.jpg
Format
The file format, physical medium, or dimensions of the resource
application/pdf
1 vol.
106 p.
In-8
Language
A language of the resource
fre
Type
The nature or genre of the resource
text
monographie imprimée
printed monograph
Coverage
The spatial or temporal topic of the resource, the spatial applicability of the resource, or the jurisdiction under which the resource is relevant
France. 15..
Abstract
A summary of the resource.
Louis Masse (XVIes.), avocat provençal, fut le premier à avoir compilé et commenté les statuts de Provence. À ce jour, deux éditions de l’ouvrage de Masse nous sont parvenues. La plus ancienne, datée de 1557, fut imprimée en Avignon, puisqu’il n’existait pas encore d’imprimeur à Aix. Cette édition est mentionnée par Ambroise Roux-Alphéran dans son ouvrage Les rues d’Aix, par André Gouron et Odile Terrin dans leur Bibliographie des coutumes de France ou encore dans l’article consacré aux coutumes du Manuel du libraire et de l’amateur de livres de Jacques-Charles Brunet.
Toutefois, la majorité des auteurs ayant écrit sur la Provence, tels que Charles-François Bouche ou Jean-Scholastique Pitton, mentionne non pas l’édition de 1557 mais celle de 1598 (disponible en ligne sur le site de la bibliothèque universitaire) comme étant la première compilation commentée des statuts de Provence.
Provenance
A statement of any changes in ownership and custody of the resource since its creation that are significant for its authenticity, integrity, and interpretation. The statement may include a description of any changes successive custodians made to the resource.
Bibliothèque Méjanes (Aix-en-Provence)
Identifier
An unambiguous reference to the resource within a given context
https://odyssee.univ-amu.fr/items/show/212
Droit coutumier -- Provence (France) -- Ouvrages avant 1800